Έχοντας μια σχετική εμμονή με τις πτώσεις των ανθρώπων, είδα με ενδιαφέρον τον τελευταίο περίπατο του Καραμανλή από τη Ρηγίλλης στο Ζάππειο. Κατέβηκε τη σκάλα σαν την Γκλόρια Σβάνσον στο Sunset Bοulevard και πάνω σε κάθε σκαλοπάτι ήταν γραμμένες οι λέξεις: πτώση, λήθη, μοίρα - η πηχτή σκιά που ρίχνουν τα περασμένα μεγαλεία στις μικρές, σπασμωδικές ζωές. Η σημειολογία υπήρξε καλλίτεχνις: η Ρηγίλλης κατηφορίζει. Έτσι, ο μοιραίος, άβουλος πενηνταπεντάρης πήρε την κατηφόρα του προς τον τελευταίο σταθμό, ενώ οι αιμοδιψείς κυρίες του Κολωνακίου ψιθύριζαν με ακινητοποιημένα βλέφαρα στο πεζοδρόμιο: «Είναι φως φανάρι, το παιδί παίρνει λίθιο!».
Σχεδόν ταυτόχρονα κυκλοφόρησε η είδηση του χωρισμού της «σιδηράς» Γιάννας Αγγελοπούλου από τον άντρα της. Τηρουμένων των αναλογιών, η δική της πτώση δεν είναι μικρότερη. Η εφημερίδα και ο γάμος της απέτυχαν, πωλούν το γιγαντιαίο σκάφος τους, μοιράζουν τα κουμάντα τους - επιστροφή στα βασικά, μαζί με μια σχετική ταπείνωση. Έμειναν κάτι φωτογραφίες της με πούρο και γούνα - οι ιαχές της Ολυμπιάδας κάτω απ' τον θρήνο της διπλοπενιάς.
«Σήμερα είσαι Ωνάσης κι αύριο Θανάσης» λέει η παροιμία, αλλά η πτώση των περίβλεπτων είναι ίσως το πιο δραματικό μοτίβο της μοίρας, μετά τον θάνατο. Στην αρχαία λογοτεχνία έχει ανάλογη ένταση με την αιμομιξία, τον χωρισμό των αγαπημένων, την τύφλωση και τον εξοστρακισμό του αποσυνάγωγου από το σώμα της κοινωνίας - πράγμα που τον εξισώνει με τα θηρία. Ακόμα και στα πιο κοντινά χρόνια, πρόσωπα που εξέπεσαν από την εξουσία τους πήραν διαστάσεις θρύλου, ακόμα κι αν η δύναμή τους ήταν βασισμένη στην Ύβρι και το Έγκλημα. Δεν μπορώ να μη σκεφτώ τη Λένι Ρίφενσταλ, τον αισθητικό και παντοδύναμο απολογητή του ναζισμού, που έμενε σε ένα δυάρι με τη μάνα της μετά τον πόλεμο, διωγμένη από παντού. Αν και πρόκειται για πρόσωπο δαιμονικό, ομολογώ ότι πάντα με αφορούσε: όχι μόνο για την καλλιτεχνική της δριμύτητα και εφευρετικότητα, αλλά και για το γεγονός ότι κατάφερε να ξαναγεννηθεί πέντε φορές μετά από ισάριθμες καταστροφές. Είναι σαν να μου δίδαξε ότι το σκαμπανέβασμα της μοίρας είναι η κρησάρα που ξεχωρίζει τους νικητές από τους ηττημένους. Όποιος επιμένει, κάποια στιγμή ξανασηκώνεται. (Αν και δεν είναι τόσο εύκολο να επιμένεις, όταν έχεις απέναντί σου την Ντόρα Μπακογιάννη - φοβάσαι και τρέχεις να κρυφτείς!)
Μέσα στα χρόνια ένας ολόκληρος θίασος απολωλότων, χαμένων παιδιών και παιδοβούβαλων έχει σχηματιστεί μες στο μυαλό μου. Συνήθως, πρόσωπα ανάξια, άβουλα, που βρέθηκαν με ένα ματωμένο στέμμα στο κεφάλι για να κυβερνήσουν, χωρίς να ξέρουν πώς βρέθηκαν στη θυμέλη του θεάτρου. Αλλά και πρόσωπα που σήκωσαν θαρρετά το τραγικό προσωπείο για να δουν κατάματα τους σκληρούς θεούς που έπαιξαν μαζί τους. Οι περιπέτειες και η στάση αυτών των τελευταίων είναι ό,τι καλύτερο γέννησε η ανθρωπινή σκέψη: είναι η Αυτογνωσία, η συνείδηση των ορίων της ανθρώπινης μοίρας και του αδιανόητου σκοταδιού που αρχίζει πέρα από το μυαλό και το σώμα. Κάθε άνθρωπος που πέφτει νομίζω ότι συνεισφέρει, λίγο ή πολύ, σε αυτή την άσκηση αυτογνωσίας. Ακόμα κι ο Καραμανλής, εκείνο το βράδυ, έπαιζε τον μεγάλο ρόλο, διηγούνταν μια μικρή τραγωδία, ενσάρκωνε την Πτώση, η οποία τελικά εισβάλλει στο σπίτι κάθε θνητού.
Εμένα αυτό είναι το δικό μου Κλαμπ των Μοναχικών Καρδιών του λοχία Πέπερ. Αυτοί που γεύτηκαν τον ίλιγγο των δυο άκρων. Που μέθυσαν από δύναμη και ξύπνησαν σαν παξιμαδοκλέφτρες στα σανίδια. Νομίζω ότι κατάλαβαν κάτι περισσότερο από τη ζωή, συγκριτικά με τους έντρομους μικροαστούς που διαβιούν στον σωλήνα, ανίκανοι να μασήσουν ακόμα και τα τραγανά χείλη της παρθένας που τους δίνεται στο κλαμπ της συμφοράς. Χτίζουν τα σπιτάκια τους μέσα σε ροζ προφυλακτικά με γεύση φράουλα και περνάνε από τη ζωή με ελαφρά πηδηματάκια, μη σπάσουν τίποτα. Αφού όλα σπάνε εν τέλει, τόσο αδόκητα, τόσο εκκωφαντικά!
Τώρα, όμως, ας στρέψουμε τα μάτια στον νικητή. Που, ως υπερωκεάνιο, τραγουδάει και πλέει....
σχόλια