Θοδωρής Αντωνόπουλος
Τι κρατάω από το 2017
Το Blade Runner 2049: η επιστημονική φαντασία ως μία εκ των καλών τεχνών και πρελούδιο μιας εφιαλτικής, αλλά όχι αναπόφευκτης πραγματικότητας. Τα εξαίρετα κείμενα του Περικλή Κοροβέση στην «Εφημερίδα των Συντακτών», μάλλον η καλύτερη στήλη γνώμης καθημερινής αθηναϊκής εφημερίδας. Τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου και στην Ελλάδα, τόσο για το ουσιαστικό της περιεχόμενο όσο και επειδή ξετρύπωσε μια σειρά υποκρισίες και σκουριασμένα ιδεολογήματα εκ δεξιών και εξ αριστερών. Το μυθιστόρημα Όλα για καλό του Γιάννη Μακριδάκη αλλά και τη διδακτική διά ζώσης συνάντησή μας στο αγρόκτημά του στη Χίο. Τον Λαθρομετανάστη του Φατός Ρόσα (εκδ. Ελεύθερος Τύπος), ένα συγκλονιστικό χρονικό για το πρώτο κύμα της αλβανικής μετανάστευσης αλλά και τον αντίκτυπό της στην αλβανική και στην ελληνική κοινωνία. Τους φίλους που έφυγαν, πάντα ζωντανούς στη μνήμη. Τον άνθρωπο που διάλεξε να σταθεί δίπλα μου κι ας μην τον αξίζω τόσο.
Τι αφήνω πίσω
Τον Ντόναλντ Τραμπ και όλο του το κακό συναπάντημα που πάει να γυρίσει την Αμερική και τον κόσμο ολόκληρο πίσω στην Πλειστόκαινο. Τους «κλέφτες» της σημαίας του μικρού Αμίρ στην επέτειο της 28ης Οκτωβρίου αλλά και τις παρελάσεις γενικότερα. Την πολύνεκρη τραγωδία στη Μάνδρα, ένα ακόμα δείγμα τού πόσο καταστροφικά συνδυάζονται ακραία καιρικά φαινόμενα και καιροσκοπική ανθρώπινη ανευθυνότητα. Τους Ταλιμπάν ρασοφόρους που εξακολουθούν να παράγουν κυρίαρχη ιδεολογία. Τη σεμνότυφη, ανέραστη, μη μου άπτου νεοσυντηρητική λαίλαπα, όπως εκφράζεται όχι μόνο από τους θρησκόληπτους και τους λοιπούς συντηρητικούς αλλά και από τους θιασώτες μιας αρτηριοσκληρωτικής πολιτικής ορθότητας. Την «αλά καρτ» δικαιωματική ευαισθησία που διαλύει κουνούπια και καταπίνει καμήλες – αυτό δίχως καθόλου να υποτιμάται η εγγενής αυταξία κάθε ανθρώπινου δικαιώματος.
Τους φίλους που έφυγαν, πάντα ζωντανούς στη μνήμη. Τον άνθρωπο που διάλεξε να σταθεί δίπλα μου κι ας μην τον αξίζω τόσο.
Λουίζα Αρκουμανέα
Τι κρατάω από το 2017
Το εξαιρετικό βιβλίο Πιερότοι ποιητές στην εποχή της παρακμής του Δημήτρη Πολυχρονάκη (εκδόσεις Αλεξάνδρεια), την εμβριθέστερη ανάλυση του γέλιου που έχω διαβάσει μετά τον Bergson. Τη συνάντησή μου με νέους θεατρικούς συγγραφείς που με γεμίζουν ελπίδα ότι κάτι καινούργιο, σε πείσμα των καιρών, ετοιμάζεται να ανθήσει: τη Φραντζέσκα Γιαννακού και την Τρούφα της, μια μεταμοντέρνα επιθεώρηση για την Ελλάδα του σήμερα, και τους Αλέκο Λούντζη - Αναστασία Μητροπάνου με τη Λο τους, μια αλληγορία για την απουσία συλλογικότητας στην τέχνη και στη ζωή. Και τα δύο έργα θα παρουσιαστούν υπό τη μορφή αναλογίου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Τη νέα, φιλόξενη στέγη μου στη LiFO. Τη συγκλονιστική μουσική του Μίνου Μάτσα για τον Οιδίποδα επί Κολωνώ στην Επίδαυρο: γυμνές φωνές που ορίζουν ένα άγριο τοπίο, που πλέκονται και γίνονται γροθιά ή θρήνος, o καημός της Ανατολής και η μεταφυσική αγωνία της Δύσης, μια πρωτότυπη σύνθεση στοιχείων από τη βυζαντινή και την εκκλησιαστική δυτική μουσική πάνω στο «αίνιγμα» της αρχαίας τραγωδίας. Την αυξανόμενη ανάγκη επανεξέτασης της Ιστορίας: είτε μέσα από το πρίσμα των προσωπικών μαρτυριών και αφηγήσεων (Ρομπέρ Λεπάζ, Μίλο Ράου) είτε μέσα από συλλογικές διεργασίες (Ζοέλ Πομερά, Wooster Group) το θέατρο αναδεικνύει με σθένος άγνωστες και παραμελημένες πτυχές του πρόσφατου παρελθόντος.
Τι αφήνω πίσω
Τα άπειρα πρόσωπα της βίας: την εξόντωση των ελεφάντων, τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών, τις τρομοκρατικές επιθέσεις, τα βασανιστήρια ομοφυλοφίλων στην Τσετσενία, τους βιασμούς κοριτσιών στη Νιγηρία όχι μόνο από τους αντάρτες της Μπόκο Χαράμ αλλά και από μέλη του κρατικού στρατού που υποτίθεται πως τις προστατεύουν... Στην Ελλάδα, τον εξευτελισμό της έννοιας «βασικός μισθός» και τη μετατροπή του εργαζομένου σε αναλώσιμο είδος. Την αδιαφορία του κράτους απέναντι στο θέμα της θεατρικής εκπαίδευσης: εκκωφαντική η έλλειψη μιας σχολής πανεπιστημιακού επιπέδου για σπουδές σκηνοθεσίας, σκηνογραφίας, ενδυματολογίας κ.ο.κ., ενώ την ίδια στιγμή φυτρώνουν σαν μανιτάρια οι σχολές-φούσκες υποκριτικής. Την απουσία σκέψης, την αδυναμία εμβάθυνσης, τη βιασύνη και την ευκολία με την οποία ανεβαίνουν οι περισσότερες παραστάσεις στην Αθήνα: χωρίς να έχουν κάτι να πουν, χωρίς να ξέρουν πώς να το πουν, μηρυκάζοντας στερεότυπα και κούφιες φόρμες που δανείστηκαν από την ιματιοθήκη των «γονέων» τους.
Γλυκερία Μπασδέκη
Τι κρατάω από το 2017
Aπό το '17 θα κρατήσω τη χώρα bijoux de kant που της χρωστώ πολλές και επαναλαμβανόμενες σωτηρίες. Την Έρση στη Θεσσαλονίκη. Τη γαλήνη του Βάσου. Τα κλειδιά στου Γκύζη, πιστοποιητικό αιώνιας φιλίας. Τη Γιώτα που άλλαξε το ιατρείο για να γίνει μαντμαζέλ ντε κομπανί (μου) στη βρογχοσκόπηση. Τα δύο τσέρι με τον Στάθη. Τον γιο μου νονό. Το τριήμερο στη Μιέζα, ως κόρη της Ζυράννας. Τον απίστευτο βιοτέχνη Ιάκωβο. Τα καινούργια ποιήματα του Γιάννη Τζανετάκη και του Γιάννη Ζέρβα. Τις αναστημένες αδελφές Λύντα και Μπεμπούλα. Την Τζένη. Τον Γιάννη. Τον Βάκη. Τον Αλέξανδρο. Τον Πάνο. Την Τζούλη. Θα κρατήσω τα πέντε λεπτά πριν και τα πέντε λεπτά μετά, στον τέταρτο όροφο του κτιρίου Β'. Το τικ-τακ της Αλίκης μπροστά στον γιατρό. Τους παλιούς φίλους. Το «Τears in the typing pool» της Trish των Broadcast εκατόν πενήντα φορές ημερησίως. Τους μαθητές μου στο Εσπερινό. Τα μαγικά τέρατα της κόρης μου. Τους παλιούς εχθρούς. Τους νέους φίλους. Τους νέους εχθρούς. Τον Θεό που με θυμάται Κυριακές και αργίες.
Τι αφήνω πίσω
Στο χρονοπήγαδο θα ρίξω τις αρρώστιες των φίλων, τους αγενείς, τους ημιμαθείς, τους κακούς, τους ψωνισμένους. Θα κλείσω το καπάκι σ' αυτούς που δεν ξέρουν τι δωρεά και στέμμα είναι να εκτιμάς το κάθε δευτερόλεπτο που σου χαρίζεται σ' αυτό το σφαγείο που το λένε χρονοχρέωση ή, αλλιώς, δάκρυα στην πισίνα με το πληκτρολόγιο.
Αλέξανδρος Διακοσάββας
Τι κρατάω από το 2017
Η χρονιά που φεύγει με βρήκε στην πιο όμορφη πόλη της Ευρώπης (Λισαβόνα), να έχω μόλις ξεκινήσει το πιο συγκλονιστικό μυθιστόρημα που έχω διαβάσει ποτέ (Χάνια Γιαναγκιχάρα, Λίγη Ζωή), οπότε οι οιωνοί για το πώς θα κυλούσε ήταν εξαρχής ξεχωριστοί. Καμπιγιό, Γκουαντανίνο και τον Αρονόφσκι στο αριστούργημα που προσπαθούσε να γυρίσει επί τόσα χρόνια (Μother!): φέτος είδα στις Νύχτες Πρεμιέρας περισσότερες ταινίες από ποτέ. Εκείνο το ξημέρωμα με το μεγαλύτερο λάθος στην ιστορία των Όσκαρ, να το βλέπεις και να το μεταδίδεις ζωντανά. «Handmaid's Tale», «Mindhunter»: όταν η μικρή οθόνη φτιάχνει μεγαλειώδεις σειρές. Που, επιτέλους, μετά από τόσα χρόνια, ανακάλυψα το «RuPaul's Drag Race» (μα, πώς ζούσα τόσο καιρό χωρίς αυτό;), το μοναδικό πράγμα που μπορούσα να δω και να με κάνει καλά πολλά βράδια του τελευταίου τριμήνου. Τα 30 που με βρήκαν στη Νέα Υόρκη, εκεί όπου ονειρευόμουν πάντα να με βρουν, πλάι στον άνθρωπο που με ανέχεται εδώ και 5 χρόνια. We 'll be back. Την επιστροφή μου στην Κρήτη των παιδικών χρόνων και της εφηβείας μου, τις μνήμες και τους συσχετισμούς. Που κατάφερα, έστω και με διακοπή τον τελευταίο μήνα, να ασχοληθώ ξανά με το σώμα μου, να αρχίσω ξανά να το σέβομαι έστω και λίγο. Θα υπάρξει συνέχεια, it's a promise. Που κατάφερα, χωρίς διακοπή, να ξεκινήσω ψυχανάλυση, κάτι που ήθελα να κάνω εδώ και χρόνια και με βοηθά ουσιαστικά να δώσω απαντήσεις, να κατανοήσω τους αναγκασμούς και τις ανάγκες μου και να αντιμετωπίσω την καθημερινή τοξικότητα, απ' όπου κι αν προέρχεται. Που η Κωνσταντίνα μετακόμισε μόνιμα στην Αθήνα, επιτέλους. Και, φυσικά, την μπέμπα που ήρθε και μας άλλαξε τη ζωή, επισκιάζοντας, έστω και προσωρινά, όλα τα παραπάνω.
Τι αφήνω πίσω
Την τρομοκρατία και τη βία της πολιτικής ορθότητας. Που δεν διάβασα όσο θα ήθελα. Που δεν μίλησα όσες φορές το ήθελα. Που νιώθω συχνά ότι βάρυνα, γενικώς. Τη στασιμότητα (ήρθε το τέλος σου).
Μαρία Δρουκοπούλου
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος
Δεν ήθελα να μιλήσω για τα άσχημα του 2017, αλλά δεν γίνεται να μην αναφερθείς, ακόμα και στο πλαίσιο ενός πιο προσωπικού απολογισμού, σε γεγονότα όπως η ανάδειξη του Τραμπ σε Πλανητάρχη, οι τρομοκρατικές ενέργειες που διασπείρονται πια παντού στην Ευρώπη, οι προσφυγικές ροές που εξακολουθούν ή η πρόσφατη καταστροφική πλημμύρα που έπληξε την Αττική. Είναι πραγματικά κρίμα να μην εκμεταλλευόμαστε τη σοφία και την εμπειρία του χρόνου για να γινόμαστε καλύτεροι, παρά αναγκαζόμαστε να γινόμαστε μάρτυρες τριτοκοσμικών καταστάσεων σε πολιτικό, κοινωνικό και γενικότερα συλλογικό επίπεδο.
Ευτυχώς, όμως, την ίδια χρονιά ήταν αρκετά αυτά που δημιούργησαν ένα σωτήριο προσωπικό comfort zone. Φίλοι που αναπάντεχα είδαν ένα όνειρό τους να πραγματοποιείται και μαζί ανανέωσαν και τη δική μου πίστη στο καλό που μπορεί να έρθει ξαφνικά, ένα όμορφο ταξίδι στην καλοκαιρινή και απρόσμενα δροσερή Ιταλία που μου άνοιξε την όρεξη για το επόμενο, οπουδήποτε −όσο πιο μακριά τόσο καλύτερα−, ταινίες (Eμποράκος, Jackie, Moonlight, Patterson), η μαγεία του τεράστιου Rufus Wainwright σε μια μικρή αλλά τόσο ωραία συναυλία, παραστάσεις (Ήταν όλοι τους παιδιά μου, Ο αδαής και ο παράφρων, Μήδεια, Ναπολέων) και βιβλία (Jane Eyre, Το Παγοδρόμιο, Αντίο Βερολίνο, Το τραπέζι της γάτας) που με τον δικό τους περίεργο τρόπο συνόδευσαν τις σκέψεις και παρηγόρησαν τις έγνοιες μου. Ελπίζω το 2018 να κάνω και να δω όσα δεν πρόλαβα τη χρονιά που τελειώνει σε λίγες μέρες, κι ακόμα περισσότερα.
Φώφη Τσεσμελή
Τι κρατάω από το 2017
Τα βιβλία, τις σειρές, τις ταινίες, τη μουσική που διάβασα, είδα και άκουσα και μίλησαν στην ψυχή μου. Μια βραδιά με φίλους που είχα να δω πολλά χρόνια και που ήταν σαν να μην είχε περάσει ούτε μια μέρα. Μια βόλτα στα Άγραφα, μέσα στο δάσος και δίπλα στο ποτάμι, όπου ένιωσα πραγματικά λες και μάθαινα να αναπνέω ξανά. Και βαθιά. Όλες τις φορές που το τυφλό σκυλί μου με «κοιτάει» στα μάτια, σίγουρα πιο βαθιά από ποτέ. Τον άνθρωπο που είναι δίπλα μου 24/7, 365 μέρες τον χρόνο. Το βράδυ που έπαιξα με τους Στέρεο Νόβα στην Αθήνα. Τα ticks στα κουτάκια των στόχων μου που κατάφερα να βάλω φέτος. Τους τρελούς φαν του «Sense8» που κατάφεραν να ανατρέψουν την απόφαση του Netflix και να εξασφαλίσουν ένα δίωρο τέλος στη σειρά, κάνοντας πραγματικότητα το μήνυμά της. Τις Silence Breakers στις υποθέσεις κακοποίησης αλλά και γενικότερα τις γυναίκες που όρθωσαν και ορθώνουν το ανάστημά τους. Την καλοσύνη και την υποστήριξη από άγνωστους ανθρώπους, που σε αφήνει με ένα αίσθημα βαθιάς συγκίνησης και έκπληξης – ναι, δεν θα χάσω την πίστη μου στην ανθρωπότητα, όχι ακόμα.
Τι αφήνω πίσω
Την απώλεια. Ανθρώπων που «έφυγαν» από τη ζωή ή έφυγαν από τη ζωή μου. Την αχαριστία, την ανειλικρίνεια και την ιδιοτέλεια που κλήθηκα να αντιμετωπίσω. Τα παλιά και πολυκαιρισμένα, καιρός να προχωρήσω. Τις άσχημες ειδήσεις που μας κατέκλυσαν και φέτος. Τον ρατσισμό και τη μισαλλοδοξία όλος αυτός ο φόβος, το μίσος και ο πόνος που προκαλούν είναι πια τόσο παράλογα. Όλους αυτούς που εμμένουν πεισματικά στη μιζέρια και στη συντήρηση των προβλημάτων τους, χωρίς να κάνουν κάτι γι' αυτά. Τους «φίλους», ναι αυτούς, μέσα σε εισαγωγικά. Κρατάω τα σκληρά μαθήματα που μου έδωσε το '17 και το αφήνω πίσω μου, πολύ πίσω μου!
Αναστασία Γαλάνη
Τι κρατάω από το 2017
Από το 2017 σίγουρα θα κρατήσω τα μαθήματα ζωής από ανθρώπους πολύ κοντά μου που μάχονται την ασθένεια με σθένος, πείσμα και αξιοπρέπεια, που, αντί να κλαίνε, σου θυμίζουν ότι πρέπει να χαμογελάς. Τις γυναίκες που διεκδίκησαν και μίλησαν ανοιχτά για τη σεξουαλική παρενόχληση και την κακοποίηση. Κρατάω το ότι η ευτυχία είναι στα κλισέ, στα απλά και στα λίγα. Το ότι, όσο κι αν κορόιδευα, τελικά όλα για κάποιον λόγο γίνονται. Μέσα σε όλα, αγάπησα ακόμα περισσότερο αυτήν τη χρόνια τις υποσχέσεις «έλα, μόνο για ένα ποτάκι ήρθαμε» που ποτέ δεν τηρούνται, το όμορφο ταξίδι στη Νέα Υόρκη και κάθε μικρό και μεγάλο ταξίδι που έκανα.
Τι αφήνω πίσω
Αφήνω πίσω μου όλα τα δυσάρεστα συναισθήματα που συνοδεύουν την απώλεια. Την απώλεια ενός καλού συναδέλφου και φίλου που πέθανε ξαφνικά μόλις στα 43 του χρόνια και δεν πρόλαβα ούτε να τον αποχαιρετήσω. Την απώλεια 23 ανθρώπων στις καταστροφικές πλημμύρες της Μάνδρας, το παιδί που πυροβολήθηκε από αδέσποτη σφαίρα στο Μενίδι. Αφήνω πίσω μου (κάθε χρόνο) τα μεγάλα λόγια των πολιτικών στη Βουλή για το κοινωνικό κράτος και το κράτος δικαίου, το δήθεν ενδιαφέρον για όσους δυσκολεύονται να επιβιώσουν. Τέλος, αφήνω να φύγει και να μην ξανάρθει ο φόβος ότι ο επόμενος χρόνος δεν θα είναι καλύτερος από τον προηγούμενο.
Χριστίνα Γαλανοπούλου
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος
Όλα θα τα κρατήσω από το 2017 και για όλα είμαι ευγνώμων. Για το πρώτο ταξίδι μετά από καιρό (και για την υπόσχεση όσων έρχονται). Για την ολοκλήρωση ενός κύκλου σπουδών και την αρχή ενός άλλου. Για όλα τα βιβλία που κατάφερα να διαβάσω και τις σειρές που πρόλαβα να δω (παρά την γκρίνια ότι δεν προλαβαίνω, όταν τις μέτρησα, κάπως χάρηκα). Για το ξεκίνημα δύο καινούργιων χόμπι ταυτόχρονα, που μοιάζουν λίγο με έρωτα. Για τη σιγουριά ότι μ' αγαπούν περισσότερο απ' όσο νομίζω (κάποτε και απ' όσο αντέχω ή μπορώ να ανταποδώσω). Για τους φίλους που είναι δίπλα μου, πάντα, αδιαπραγμάτευτα, όποια ώρα, όσο κι αν φταίω – είναι μια παρηγοριά ότι με κάποιον τρόπο κάτι κάνω καλά, κάπου είμαι σωστή. Για την ησυχία που τώρα τελευταία παίρνει να απλώνεται μέσα μου κι είναι κάπως σαν κατάκτηση. Για όσους καινούργιους ανθρώπους μπήκαν στη ζωή μου και την άλλαξαν (ευχαριστώ!). Για τη δουλειά που κάνω, στο μέσο που την κάνω και την καρδιά μου που χτυπάει ακόμη για ό,τι ζω μέσα σ' αυτή.
Θα κρατήσω και το χειρουργείο «ρουτίνας» (κολοκύθια) και το σημάδι (και λίγη ηλίθια ντροπή) που μου άφησε στο αριστερό πόδι, το χτυποκάρδι των ιστολογικών και την αγωνία των δικών μου, αναποδιές και στραβές που ακόμη ψάχνω το «δίδαγμά» τους (Μα, τι χαζή! Λες και πρέπει πάντα να υπάρχει δίδαγμα). Δεν θα «αφήσω» ούτε τη γνωριμία μου με έναν, τελικά, άφιλο άνθρωπο και τη βλακεία μου να αργήσω να το καταλάβω. Για να θυμάμαι ότι, αφού το πιστεύω, τουλάχιστον ας το τηρώ: η πρώτη εντύπωση είναι και η τελευταία και κάποτε πρέπει να σταματάς να προσπαθείς. Θα κρατήσω και την (ευλογημένη) ταχύτητα της ζωής μου αυτό τον καιρό που δεν μ' αφήνει να πανηγυρίσω νίκες ούτε να κλάψω ήττες. Θα κρατήσω και όλο αυτό το μιξεράκι που «φτύνει» πολιτική βλακεία, χυδαιότητα και ανευθυνότητα ταυτόχρονα, γιατί χάθηκαν ανθρώπινες ζωές απ' αυτήν (βλέπε Μάνδρα) και θα ήταν αφελές να το ξεχάσω. Όλους τους ανόητους που κάνουν τη ζωή μας δύσκολη θέλω να τους βλέπω – δεν υπάρχει άλλος τρόπος να τους αντιμετωπίσω. Θα κρατήσω ότι όλα όσα ήθελα –κι αυτά που δεν ήθελα– έγιναν ή τακτοποιήθηκαν με τρόπο, σχεδόν, θείο. Δεν ελπίζω, ούτε εύχομαι. Να το ζήσουμε θέλω το 2018.
Θανάσης Χαραμής
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος
Κρατάω σίγουρα τη δουλειά μου, που πλέον έχει γίνει οικογένεια, και αφήνω λίγο χώρο παραπάνω γι' αυτούς που αγαπώ. Αφήνω τρεις μεγάλες απώλειες φίλων και κρατάω πόσο πολύτιμο είναι τελικά να μοιράζεσαι με αυτούς όχι μόνο το καλό αλλά και το κακό. Αφήνω εντελώς όλη την ανησυχία για το μέλλον και κρατάω τη σιγουριά της στιγμής.
Κρατάω τον Σεπτέμβρη που με έβγαλε από τη βολή μου (νόμιζα) και μου έδειξε πως μόνο έτσι αξίζει να προχωράς. Κρατάω –κρατάμε– όσα μοιραστήκαμε πάνω από γεμάτα τασάκια τη νύχτα και αφήνω τις σκιές να φύγουν. Κρατάω πως όλοι αυτοί που αγαπώ πολύ είναι ακόμη εδώ, γεροί και καλά, και θα είναι για χρόνια. Το ξέρω. Το ελπίζω. Το διαισθάνομαι. Και αν κάποιος έφυγε, τότε μάλλον δεν ήταν σε αυτήν τη λίστα. Κάπου διάβασα πως καμιά φορά αγνοούμε μια αλήθεια μόνο και μόνο για να μη χάσουμε μια στιγμή ευτυχίας. Ας είναι, το κρατάω και αυτό!
Βίκυ Καλαντζή
Τι κρατάω από το 2017
Δε θέλω να αφήσω πίσω ούτε μια στιγμή του 2017. Όχι γιατί ήταν η καλύτερη χρονιά της ζωής μου, που θα μείνει με χρυσά γράμματα στη μνήμη μου, αλλά γιατί στο μυαλό μου «αφήνω πίσω» σημαίνει «ξεχνώ», άρα «κινδυνεύω να επαναλάβω τα ίδια λάθη» και αυτό είναι το μόνο που δεν μου επιτρέπω. Υπάρχουν τόσα νέα που μπορώ να δοκιμάσω. Μέσα σε αυτήν τη χρονιά αγάπησα κι εκτίμησα την κανονικότητα. Τις όμορφες, απλές στιγμές πληρότητας. Τη νέα μου επαγγελματική LiFO-οικογένεια που με δέχτηκε με καθαρή αγάπη από την πρώτη μέρα. Και το πρώτο μου πάρτι ως μέλος της! Τις υπέροχες, δυσπρόσιτες παραλίες των Κυθήρων όπου ο χρόνος σταματάει και τα 4g/3g ακόμα και... 1g αποσύρονται στη μεσημεριανή τους σιέστα. Και, φυσικά, τα φανταστικά τσιριγώτικα λουκάνικα! Αγάπησα πιο πολύ την καλύτερή μου φίλη που με διάλεξε για κουμπάρα της και ζήσαμε όλοι μαζί έναν υπέροχο γάμο, γεμάτο αγάπη. Αγάπησα ή, μάλλον, ερωτεύτηκα τον χειμώνα. Για όποιον με ξέρει, αυτό είναι είδηση. Είμαι παιδί του καλοκαιριού, αλλά τώρα δώσε μου τζάκι και ημίγλυκο κρασί και πάρε μου την ψυχή. Την πρώτη μου παράσταση στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Επεισοδιακή, αλλά υπέροχη! Τους νέους φίλους που ήρθαν στη ζωή μου κι έφεραν αλκοόλ και ανεμελιά! Το Chromecast που ανέβασε το iq της τηλεόρασής μου.
Να κάνω και μια ευχή, αν και είναι εκτός brief; Αυτή η χρονιά να σας φέρει: 1) έμπνευση για να θέσετε ωραίους στόχους, 2) συναίσθημα για να δυναμώσει η φλόγα, 3) λογική για να τους υλοποιήσετε.
Βασίλης Καψάσκης
Όσα κρατάω κι όσα δεν θέλω να μετράω
Κάθε φορά που μας ζητάει ο Μιχάλης τον απολογισμό της χρονιάς, το μυαλό μου πηγαίνει στους γέρους που κάθονται κι αναπολούν τα περασμένα. Τις νίκες, τις ήττες, τα όνειρα που εκπληρώθηκαν, τις απογοητεύσεις, τους ρόλους που υποδύθηκαν.
Και σκέφτομαι πως όλοι μας ξεκινάμε μ' ένα βασικό λάθος σ' αυτούς τους απολογισμούς. Υποθέτουμε πως σε όλη τη διαδρομή ήμασταν πάντα ο εαυτός μας, ο ίδιος ακριβώς άνθρωπος. Και δεν ήμασταν. Ξεχνάμε πως είμαστε και νιώθουμε δεκάδες χιλιάδες πράγματα ταυτόχρονα. Αλλάζουμε κάθε στιγμή. Κι όμως, επιμένουμε να συλλέγουμε εμπειρίες λες κι έχει σημασία. Λες και κάποιος μετράει. Έτσι, επειδή έτσι, γιατί έτσι.
Ας μην παρεξηγηθώ. Δεν θέλω να ξεχάσω, θέλω να θυμάμαι. Την αγάπη που πήρα και φέτος, τα μεθύσια με τους φίλους, το κλίμα στο γραφείο, την καλοσύνη των ξένων, τα βιβλία, την Ικαρία, τις λίγες στιγμές που ένιωσα παντοτινός. Ελπίζω να 'μαι τυχερός και να συνεχίσω να θυμάμαι, αλλά δεν θέλω πια να μετράω.
Μιχάλης Μιχαήλ
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος
Πολλές κακές ειδήσεις. Περισσότερες απ' όσες μπορούμε να επεξεργαστούμε. Πολύς κόσμος να λέει διαρκώς ότι όλο αυτό μόνο προς το χειρότερο θα συνεχίσει να πηγαίνει. Αυτό θα ήθελα να τελειώσει το 2018.
Κρατάω όσα μαθήματα πήρα από τις εμπειρίες που βίωσα φέτος. Τώρα που πέρασαν, δεν με πειράζουν πια. Κρατάω και τη μέρα που ήρθε το πρώτο τεύχος του «Τaverna» στα χέρια μου. Ήταν έρωτας από την πρώτη στιγμή, ελπίζω να έχει και διάρκεια. Κρατάω και την οικογένεια της LiFO που συνεχίζει να μεγαλώνει, να δημιουργεί και να περνάει καλά. Καλή χρονιά σε όλους, μόνο φως για το 2018.
Μερόπη Κοκκίνη
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος
Αυτό που κρατάω από το 2017 είναι ότι ήταν η χρονιά των γυναικών. Για όλους όσοι ρωτάνε γιατί χρειαζόμαστε τον φεμινισμό τον 21ο αιώνα, ελπίζω το 2017 να έχει απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις. Ο «φεμινισμός» νομίζω ότι υπήρξε και η λέξη της χρονιάς, αν και υπάρχουν πολλοί ακόμα που πιστεύουν ότι αφορά κάτι θυμωμένες γυναίκες που θέλουν να γίνουν σαν τους άντρες. Δεν καταλαβαίνουν ότι αφορά τα ίσα δικαιώματα. Όπως πρόσφατα αναφέρθηκε στο περιοδικό «Time», οι γυναίκες οι οποίες δέχτηκαν συνεχείς σεξουαλικές παρενοχλήσεις και κακοποιήσεις σε χώρους εργασίας και αποφάσισαν να μιλήσουν «είναι μέρος της εικόνας αλλά όχι ολόκληρη η εικόνα». Ο κόσμος ξεκινά να βλέπει την αληθινή δύναμη των γυναικών πίσω από αυτή την ιστορική στιγμή, όμως πρέπει να συνεχίσουμε τη σκληρή δουλειά. Και η αλλαγή πρέπει να ξεκινήσει από εμάς τις ίδιες. Καλή δύναμη, λοιπόν, σε όλους!
Γιάννης Κωνσταντινίδης
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος
Τον τίτλο του «αφόρητου» κέρδισε εύκολα ο πορτοκαλί χρώματος 45ος Πρόεδρος των ΗΠΑ, που αποδείχτηκε πιο ξεράσογλου απ' το αναμενόμενο. Το ίδιο ισχύει και για τη σύζυγό του. Δεν έχει υπάρξει άλλη πρώτη κυρία των ΗΠΑ τόσο επιδεικτικά ευχαριστημένη από τον ρόλο της γυναίκας-τρόπαιο. Όσο για την γκαρνταρόμπα της, μόνο οι νεο-βογιάροι του χρυσοποίκιλτου πουτινισμού θα μπορούσαν να την πάρουν στα σοβαρά, επειδή διαθέτει συγκαλυμμένη βαρβαρότητα που τους εκφράζει.
Αηδιαστική και η τακτική σοβαρής μερίδας του αμερικανικού Τύπου που, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2017 τουλάχιστον, αφοσιώθηκε λυσσαλέα στην ανούσια μικροπολιτική αντιπολίτευση, φανερώνοντας ότι μόνο έτσι μπορούσε να του αντιταχθεί.
Σε αντισταθμιστικό ξεράσογλου όλων αυτών αναδείχτηκε ο ανώτατος ηγέτης της Β. Κορέας. Κι έτσι, κατά το δεύτερο εξάμηνο, φάνηκε πόσο ανακουφιστικό είναι να μοιράζεις την απέχθειά σου εξ ημισείας σε δύο ανυπόφορα ερεθίσματα.
Στα πλην, ο απειλητικός τόνος στις διατυπώσεις αιτημάτων από τον φεμινιστικό λόγο. Κατάφερε να συναντήσει σε αγριότητα το πατριαρχικό πρότυπο που καταδικάζει. Δεν είναι ελληνικό φαινόμενο αλλά διεθνές. Θετικό όμως ήταν ότι οι σοφές κουκουβάγιες του γηραιότερου φεμινισμού –που έχουν περάσει χιπισμό–, όπως η Christina Hoff Sommers ή η Camille Paglia, προσπαθούν να «κουρδίσουν» τις φωνές, ώστε να «εφευρεθεί» ένας σωστός τόνος.
Στα συν, η κινητικότητα που έφερε η documenta 14 στην εικαστική Αθήνα και ακόμα περισσότερο το ότι εξακολουθεί να κρατά γερά. Στα μείον, το άδοξο τέλος με τόσες κατηγορίες εις βάρος της διοίκησης της γερμανικής έκθεσης.
Αρνητικά ήχησαν οι περισσότερες υγιεινιστικές φανφάρες. Ειδικά η φετινή υστερία με τη ζάχαρη, στην οποία παραδόθηκε το γαλλικό περιοδικό «Le Point». Ο συναγερμός για το ότι μας κάνει καραμελέ όλα τα εντόσθια και χρυσοκίτρινο το ασπράδι των ματιών αντιμετωπίζεται με θετική επιστροφή στην επικούρεια φιλοσοφία, την πιο αποτελεσματική αποτοξίνωση.
Στα συν, οι φετινές ανακαλύψεις αστρονόμων, παλαιοντολόγων και αιγυπτιολόγων. Κατοικήσιμοι εξωπλανήτες, απολιθωμένα αυγά δεινοσαύρων, τσιμπούρια-δράκουλες με τις κοιλιές γεμάτες απολιθωμένο αίμα τρομερών ερπετών και μυστικά ταφικά δώματα στα βάθη πυραμίδων έκαναν την επιστήμη θελκτική σαν μυθοπλασία.
Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος
Τι κρατάω από το 2017
Την εξάπλωση του νεο-φεμινισμού στη show business. Όσο κι αν τσαντίζονται οι παλιές με τις προνομιούχες, liberal αριστερές των σαλονιών και των πλατό, που θυμήθηκαν όλες μαζί τι είχαν πάθει παλιά και ξεχύθηκαν συλλήβδην μπροστά στα μικρόφωνα, η απωθημένη εκδίκηση ίσως είναι ο μόνος τρόπος αποκατάστασης του δικαίου στον αιώνα μας. Τη χιονοστιβάδα κραξίματος και αποκαθήλωσης των σεξιστών. Το σίριαλ συνεχίζεται με την ποινική αντεπίθεση των πληγέντων, μόλις κοπάσει η μανία. Ηθικά, αυτήν τη στιγμή βρίσκονται στον πάτο του Καιάδα. Το αμίμητο μπέρδεμα στο φινάλε της απονομής των Όσκαρ, που χλώμιασε λίγο την περιφανή νίκη της σπουδαίας (σημασίας) ταινίας Moonlight. Την εξαγορά της Fox από την Disney – 52 δισ. δολάρια. Με γεια τους τα καινούργια Avatar! Την επιστροφή του horror, αλλιώς - βλέπε Grave, Μητέρα!, Τρέξε! Τη θεαματική, υποβλητική ανάσταση του Blade Runner. Την τσιγγάνα καρδιά της ανθρώπινης γεωγράφου Ανιές Βαρντά στο Villages, Visages, με τον φωτογράφο JR που μιλάει για μνήμη σε χρόνο ενεστώτα. Τα καθάρια χρώματα και τα παιδικά γέλια στο Florida Project. Την απέραντη, λυπητερή γοητεία του Phantom Thread. Το Drunk του μπασίστα και τραγουδιστή Thundercat. Το Τρέξε και το Δεν είμαι ο νέγρος σου, αντίστοιχα η γροθιά και το χάδι για τη σκλαβιά μιας ολόκληρης φυλής. Το επεισόδιο «San Junipero» από το «Black Mirror». Τον Ντέιβιντ Λιντς, ελπίζοντας ότι το «Twin Peaks» δεν ήταν απλώς ένα ακόμη συναρπαστικό, mindfuck διάλειμμα στη σιωπή του.
Τίνα Μανδηλαρά
Τι κρατάω από το 2017
«Ο κόσμος είναι γέρος και νέος συνάμα: όπως το άτομο, ανανεώνεται στον θάνατο και ενηλικιώνεται μέσω άπειρων γεννήσεων» έλεγε ο λατρεμένος μου Χένρι Μίλερ και αυτό μου έμεινε φέτος με τα ταξίδια: να ξαναγεννιέται ο κόσμος, ο παλιός και ο νέος, μέσα από τα μάτια σου. Καλύτερες στιγμές: η χιονοθύελλα στη Νέα Υόρκη, η περιπλάνηση στο Χάρλεμ, το ποτό με τη φίλη στο μπαρ του Πλάζα, εκεί όπου είχαμε δώσει την υπόσχεση πριν από χρόνια ότι θα ξαναπάμε. Ένα αρχαίο γλυπτό από την έκθεση «Emotions», όπου ο έρωτας συναντάει τον θάνατο. Η κορυφογραμμή των απάτητων βουνών στη Λακωνία, μια αξέχαστη στιγμή στις αρχές του φθινοπώρου: ιταλικό απεριτίφ, λατρεμένοι άνθρωποι κι ένα ηλιοβασίλεμα με θέα όλο το άνοιγμα του Κάβο Μαλιά και τα Κύθηρα. «Στην Πελοπόννησο το φως είναι τόπος» λέει ο Χ.Α. Εικόνες από βράχια και μυρωδιά από το αλάτι. Το εφήμερο τατουάζ του Darth Vader στο χέρι και πολύ, πολύ γέλιο στο πάρτι του Science Fiction στη Στέγη. Τον Νικ Κέιβ να απλώνει τα χέρια και να μου χαρίζεται στην πιο ωραία συναυλία της δεκαετίας. Τα πολύτιμα βιβλία του Τζον Γουίλιαμς που ανακάλυψα φέτος. Στιγμές στη LiFO, γενικά και ειδικά. Τους λατρεμένους μου φίλους που με αντέχουν και τη φιγούρα ενός άνδρα να κρατάει με χαρακτηριστικό τρόπο το τσιγάρο με αυτά τα μακριά δάχτυλα πιανίστα και να γελάει δυνατά κάπου στην άκρη του πλάνου. Μπορεί και να πετάει. Του οφείλω σίγουρα πολλά. Τον Basquiat να κάνει ένδοξο ό,τι πιο φευγαλέο υπάρχει μέσα από τα έργα του στην έκθεση στο Λονδίνο – το ίδιο το Λονδίνο. Εκείνη την απίστευτη επίσκεψη στο σπίτι του αγαπημένου ποιητή, αξέχαστη μέρα και συγκίνηση μεγάλη.
Τι αφήνω πίσω
Την κλονισμένη υγεία των κοντινών μου ανθρώπων: δεν υπάρχει κάτι χειρότερο από το να βλέπεις να υποφέρουν τα αγαπημένα σου πρόσωπα. Υγεία, μόνο υγεία. Την πολιτική σκηνή στην Ελλάδα και τους πολιτικάντηδες. Τους δήθεν διανοούμενους με το υψωμένο δάχτυλο. Τα συναισθηματικά τραύματα και τις μαύρες νύχτες – ποτέ και για κανέναν. Ένα απαίσιο, από κάθε άποψη, καλοκαίρι. Τους ανθρώπους που χάνουν τις δουλειές τους. Την προδομένη εμπιστοσύνη, το μόνο που δεν αντέχω.
Κώστας Μαντάς
Τι κρατάω από το 2017
Δεν αφήνω τίποτα πίσω μου, δεν ξεχνώ τίποτε από τα αρνητικά, αλλά κυρίως κρατάω όλα τα θετικά... Δεν ξεχνώ και δεν θα ξεχάσω ποτέ τον φίλο ή, καλύτερα, «αδελφό μου» Δημήτρη. Δεν ξεχνώ όλες τις επιτυχημένες συνεργασίες που κατέληξαν σε φιλία. Για το 2017 είμαι κυρίως ευτυχής γιατί αποδεδειγμένα πλέον ήταν χρονιά του «όσα δίνεις σου επιστρέφονται με το παραπάνω». Για το 2018, το μόνο που έχω να ευχηθώ σε όλους είναι τύχη, γιατί, όπως λέει και κάποιος γνωστός μου «και στον Τιτανικό υγεία είχαν...». Τύχη σε όλους, λοιπόν, για το 2018. Τα υπόλοιπα έρχονται από μόνα τους.
Μαρία Παππά
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος
Το 2017 ήταν μια σημαντική χρονιά για τις γυναίκες. Με το κίνημα #metoo ήταν η πρώτη φορά μετά από δεκαετίες σιωπής που οι γυναίκες ύψωσαν τη φωνή τους ενάντια στην εξουσία ενός πατριαρχικού συστήματος που καταδυναστεύει την καθημερινότητά τους. Είναι μια αρχή για αλλαγή, κάτι απόλυτα θετικό.
Στην Αμερική είναι ωραίο να το βλέπεις να εξελίσσεται. Στην Ελλάδα δεν πέρασε και δεν ακούμπησε. Πέραν του κουτσομπολιού, έχουμε μαύρα μεσάνυχτα και σε πιάνει κατάθλιψη όταν βλέπεις συζητήσεις ενηλίκων που κάνουν σαν έφηβοι και δεν καταλαβαίνουν ότι το χούφτωμα δεν σημαίνει φλερτ ούτε είναι απαραίτητα κολακευτικό. Δεν είναι καθόλου κολακευτικό!
Επίσης, δεν φαίνεται να διαφέρουμε από τους Ιταλούς γείτονές μας όταν ρίχνουμε το κέντρο βάρους στη σεξουαλικότητα και στις επιλογές της γυναίκας αλλά όχι στην απεχθή πράξη καθαυτή. Ακόμη όμως και σε αυτές τις περιπτώσεις ψάχνουμε διαβαθμίσεις στο μέγεθος της ζημιάς για να δικαιολογήσουμε (αγαπημένους) άντρες ηθοποιούς και τις απαράδεκτες συμπεριφορές τους. Δεν είναι το ίδιο η απόπειρα βιασμού με το χούφτωμα ή την επιδειξιομανία, έτσι; Ασχέτως του αν τα πιο «ελαφριά» προκαλούν ανάλογη αμηχανία και απόγνωση, όταν συμβαίνουν. Αναρωτιέμαι, ώρες-ώρες, αν ο χριστιανορθόδοξος τρόπος με τον οποίο έχουμε μεγαλώσει μας έχει κάνει τόσο κουμπωμένους σε αυτά τα ζητήματα. Η γυναίκα πρέπει να σκύβει το κεφάλι για να επιβιώσει απέναντι σε όσα της επιβάλλει η κοινωνία, λες και είναι αυτοσκοπός. Παρ' όλα αυτά, ο βιασμός, η σεξουαλική παρενόχληση, η ενδοοικογενειακή βία, ζουν και βασιλεύουν και συνεχίζουν να κρύβονται κάτω από το χαλί της υποκρισίας και της αποσιώπησης. Γιατί το θέμα μας, τελικά, είναι αν θα εκτεθούμε στον απέναντι και γιατί, όσο στενόχωρη κι αν είναι ως σκέψη, εν τέλει έχουμε μάθει να ζούμε μέσα στον συγκεκριμένο φόβο. Ο Ντέιβιντ Λιντς, που το «Twin Peaks» του φέτος ήταν για μένα μια 18ωρη αποκάλυψη, είπε πρόσφατα για το συγκεκριμένο ζήτημα: «Σε έναν τέλειο κόσμο, αν πρόκειται να κάνεις κάτι σε κάποιον, θα πρέπει να σκεφτείς: "Θα μου άρεσε να μου κάνουν το ίδιο πράγμα;" Αν η απάντηση είναι όχι, τότε δεν είναι κάτι καλό. Αν η απάντηση είναι "ναι, θα μου άρεσε πολύ", τότε είναι κάτι καλό. Αυτό λειτουργεί σε πολλές εκφάνσεις της ζωής». Αν αρχίσουμε να σκεφτόμαστε έτσι απλά, αλλά τίμια, ίσως τελικά συμβεί κάτι καλό στον μάταιο τούτο κόσμο το 2018.
Τάσος Μελεμενίδης
Τι κρατάω από το 2017
Σε προσωπικό επίπεδο, το ότι οι κοντινοί μου άνθρωποι έχουν ακόμα την υγεία τους κι ένα σπίτι να μένουν, κάτι που μοιάζει με μικρό θαύμα. Τις πολλές ώρες που πέρασα και φέτος σε κινηματογραφικές αίθουσες, γεγονός που εξακολουθεί να λειτουργεί θεραπευτικά, ακόμη και όταν το θέαμα δεν βλέπεται. Την πρώτη βόλτα στο σχολείο με την κόρη μου. Το ότι έκοψα τη ζάχαρη στον καφέ μου.
Τι αφήνω πίσω
Θυμάμαι πέρσι να χαρακτηρίζω το 2016 τη χειρότερη χρονιά μέχρι την επόμενη και δεν μπορώ να πω ότι σκέφτομαι πιο αισιόδοξα φέτος. Χωρίς τα κομβικά γεγονότα του '16, αλλά με τις συνέπειές τους να φαίνονται καθημερινά, όλο και περισσότεροι αντιλαμβανόμαστε πως ο κόσμος έχει πάρει φθίνουσα πορεία και οι μόνοι που μιλούν για καλύτερες μέρες είναι οι πολιτικοί – πως αλλιώς θα ζητούσαν την ψήφο μας; Αυτό που έχει μετατραπεί σε επιδημία όμως, ως αποτέλεσμα της κατιούσας που πήραμε, είναι η ακατάσχετη ρετρολαγνεία, η αναπόληση παλιότερων εποχών ως κάτι αγνό, απλό και ανθρώπινο. Μια παλιά φωτογραφία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης ή, ακόμα χειρότερα, ο Ανδρέας με το ζιβάγκο του μπορούν να ρίξουν το Ίντερνετ και να γεμίσουν σχόλια από ένα αλαλάζον πλήθος που απαιτεί επιστροφή στο παρελθόν, σε εποχές φτώχειας, ρατσισμού και κοινωνικών ανισοτήτων, για όσους δεν θυμούνται καλά. Όλη αυτή η κατάσταση ευνοεί τους τσαρλατάνους, τους επαγγελματίες ψεύτες, τους κάθε είδους φωνακλάδες που βρίζουν την επιστήμη και την τεχνολογική πρόοδο, τους λάτρεις του μίσους που μας βάζουν να σφαζόμαστε καθημερινά (και ακίνδυνα πάντα, σε ηλεκτρονικά μέσα), ακόμη και όταν ο σκύλος δαγκώνει τον άνθρωπο, κάτι που εξακολουθεί να μην είναι είδηση. Όλοι αυτοί, από το περιθώριο όπου ήταν, έχουν βρεθεί σήμερα σε καίριες θέσεις του πλανήτη, έχουν αυτοχρισθεί σωτήρες και μας ζητούν να τους ακολουθήσουμε σε ένα μακρινό ταξίδι στο παρελθόν.
Μ. Ηulot
Τι κρατάω από το 2017
Από το 2017 κρατάω το «Rock Star» του Post Malone, τον εξωτικό μελοδραματισμό του Arca, το Homo Deus του Yuval Noah Harari με τις ελπιδοφόρες αλλά (κυρίως) τρομακτικές θεωρίες για το μέλλον της ανθρωπότητας, τον Εκκλησιαστή στην εξαίρετη μετάφραση του Θάνου Σαμαρτζή κι ένα επίμετρο που σε κάνει να σκεφτείς πόσο προσωρινός και ασήμαντος είσαι, τον Αύγουστο του John Williams, τη μετάφραση που έκανε ο Παναγιώτης Κεχαγιάς στη συλλογή διηγημάτων Άσωτοι του Γκρεγκ Τζάκσον, τις ατελείωτες περιπλανήσεις με αυτοκίνητο για 15 μέρες στα Χάιλαντς, δύο εμφανίσεις που ήταν σοκαριστικές (του Τζον Ζορν στο Μουσείο του Λούβρου και της Γιαπωνέζας πιανίστριας Mitsuko Uchida στο Φεστιβάλ του Εδιμβούργου), το Get Out, το Τετράγωνο, το Mother!, το Moonlight, τον Θάνατο του ιερού ελαφιού (όλες ταινίες που σε ακολουθούσαν και μετά την αίθουσα), την «Taverna» του Μιχάλη.
Το ελληνικό χιπ χοπ. Εκατόν πενήντα άλμπουμ, άπειρα κομμάτια, αμέτρητα βίντεο, εκατομμύρια κλικ στο YouTube, ήχος σύγχρονος, απίθανα beats: είναι η μόνη ελληνική σκηνή που είναι ζωντανή και ενδιαφέρει στ' αλήθεια τον κόσμο της, γεμίζει μεγάλους χώρους χωρίς κανένα πρόμο από τα παραδοσιακά μέσα, είναι η μουσική που ακούν τα 15χρονα, έχει ποικιλία και δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τις παραγωγές του εξωτερικού.
Το 2017 ήταν η χρονιά που η μαύρη μουσική σάρωσε, η κυριαρχία ήταν ολοκληρωτική και το mainstream έδωσε καταπληκτικά πράγματα – πρέπει να είσαι πολύ προκατειλημμένος ή να μην ακούς καθόλου καινούργια μουσική για να μη δεις τι συμβαίνει. Kendrick Lamar, SZA, Kelela, Future, Franc Ocean, Lil Uzi Vert, Moses Sumney, Vince Staples, Tyler the Creator, Cardi B, Migos, Sampha, JAY-Z, DJ Khaled, η Rihanna που έκανε τρελή επιτυχία μόνο με συμμετοχές σε δουλειές άλλων, χωρίς να βγάλει δικό της δίσκο, όλοι ακούστηκαν πολύ (πάρα πολύ), πούλησαν κι έφτιαξαν και χαρακτηριστικό ήχο και έναν αναγνωρίσιμο τρόπο εκφοράς λόγου με επαναλαμβανόμενες ημιτελείς φράσεις που είναι εντελώς '10s. Το 2017 η ποπ ξανάγινε ενδιαφέρουσα, έδωσε εξαιρετικά κομμάτια, ήταν παντού, την άκουγες ακόμα και σε συνοικιακά ναργιλετζίδικα, εκτός από το ελληνικό ραδιόφωνο, που ζει σε έναν δικό του, παράλληλο κόσμο, στα '90s.
Νίκη Μηταρέα
Τι κρατάω από το 2017
Είναι οι αναμνήσεις που θα σου αναδείξουν το καλό φαγητό. Αν ψάξεις και δεν βρεις πολλά, τότε πιθανώς φταίνε αυτά που δοκίμασες και δεν μπόρεσαν να αφήσουν το αποτύπωμά τους στο μυαλό σου. Ο ευγενικός σερβιτόρος άφησε το πιάτο στο τραπέζι με όλη εκείνη την επαγγελματική επιδεξιότητα που μετά από λίγο σε κάνει να πιστεύεις ότι σε όλη σου τη ζωή με αυτό τον τρόπο θέλεις να σε σερβίρουν. Αλλά δεν είχα και πολύ χρόνο για να αφήσω αυτή την εικόνα να κυριαρχήσει στις σκέψεις μου. Αμέσως η ματιά μου αφέθηκε να κυλήσει στα σχήματα και στα χρώματα που μου πρόσφερε το περιεχόμενο του πιάτου. Δεν ήταν η ιδέα του κραυγαλέα επιτηδευμένου ή του τεχνικά απογειωμένου που με τραβούσε αλλά η αίσθηση ότι καθετί βρισκόταν στη σωστή θέση και με έκανε να λέω «αυτό θέλω να το δοκιμάσω». Τα χωροταξικά θέματα υποχώρησαν όταν το πρώτο κύμα από ευωδιές χτύπησε τα ρουθούνια μου με ορμή, στέλνοντας πολλά ερεθίσματα που όλα μαζί έφτιαχναν ένα μείγμα που έκανε το μυαλό μου να θυμάται, να ψάχνει και να προσμένει. Η κορύφωση των ερεθισμάτων ήρθε αμέσως μετά, με την πρώτη πιρουνιά. Αν με ρωτήσεις τι περιγράφω, θα σου απαντήσω χωρίς περιστροφές ότι αυτή είναι η άποψή μου για την τέλεια εμπειρία σε ένα εστιατόριο, σε ένα οποιοδήποτε εστιατόριο – δεν είναι το κόστος ανά άτομο που καθορίζει την ποιότητα ή που μπορεί να σου προσφέρει αυτήν την εμπειρία. Η επόμενη ερώτηση που προκύπτει δεν συνοδεύεται από τόσο ευθεία απάντηση, γιατί ξέρω πως θα ρωτήσεις: «Πόσες φορές και με ποια ένταση έζησες αυτή την εμπειρία το τελευταίο δωδεκάμηνο στην Αθήνα;». Θα ψάξω λίγο στις αναμνήσεις μου και θα σου πω αρκετές αλλά όχι όσες θα ήθελα ή όσες θα άξιζε η καλή ελληνική κουζίνα. Αλλά, αφού τις έζησα, θα πω «καλά είναι, περιμένω τα καλύτερα».
Γεωργία Παπαστάμου
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος
Λίγες μέρες πριν αρχίσει να μετράει το 2017 γνωριστήκαμε με τον Κούπερ. Την πρώτη φορά που τον είδα από κοντά ήρθε και με το γλωσσάκι-γυαλόχαρτο μού έγλειψε το χέρι και –συγγνώμη για το κλισέ– μου ζέστανε την καρδιά. Στον κρύο και περίεργο χειμώνα που ακολούθησε δεν μπόρεσα να πλύνω ούτε μια φορά τα πιάτα χωρίς να σκαρφαλώσει στο πόδι μου. Ο Κούπερ είναι γάτος, αν ήταν άνθρωπος ίσως αυτές οι συμπεριφορές να κρίνονταν ελαφρώς περίεργες.
Μας δάγκωνε, μας γρατζούνιζε, μαζεύαμε τα κακά του κάθε μέρα από το πάτωμα όταν του αλλάξαμε τροφή και το βράδυ κοιμόταν κάτω απ' τα σκεπάσματα, δίπλα στα πόδια μας. Απέναντι στους διάφορους τρόμους που έφερε η υπόλοιπη χρονιά ήταν το σταθερό, μαλλιαρό στήριγμα.
Πριν από λίγους μήνες, με άγνωστο τρόπο, κατάφερε να ανοίξει το παράθυρο και να πέσει από τον 3ο χωρίς να το αντιληφθεί κανείς. Και μετά, με σπασμένο πόδι, να ανέβει τα σκαλιά και να μας ξυπνήσει ξύνοντας την εξώπορτα.
Θέλω να κρατήσω, λοιπόν, απ' όλη αυτήν τη χρονιά λίγο από το πνεύμα αυτού του μαύρου γάτου. Έτσι, μπορεί και όλα τα υπόλοιπα, αντί να πεταχτούν, να γίνουν κάτι.
Χρήστος Παρίδης
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος
Δεν έχω την αίσθηση ότι το 2017 ήταν μια χρονιά αισιόδοξη και θετική. Ήταν μια χρονιά που τα διεθνή προβλήματα όχι μόνο γιγαντώθηκαν αλλά παγιώθηκαν, σε βαθμό που να νιώθει κανείς απόλυτα απαισιόδοξος, ότι δεν διαφαίνεται καμία λύση στο άμεσο μέλλον, ότι η Δύση και ειδικότερα η δική μας χώρα προχωρούν ακάθεκτες σε μεγάλα αδιέξοδα. Η αγραμματοσύνη και ο φανατισμός του θρησκευτικού φονταμενταλισμού, η μισαλλοδοξία του εθνικισμού, ο δογματισμός του λαϊκισμού, όλα όσα σπέρνουν ανέμους και σύντομα θα θερίσουν μεγάλες θύελλες. Τα χειρότερα ένστικτα έχουν καταλάβει όλα τα μετερίζια και μέσα από την παντοδυναμία του Διαδικτύου αναπαράγονται σε κάθε πλευρά του πλανήτη. Εκβιασμοί, δολοφονίες, τραμπουκισμοί στην καθημερινότητα και στην ειδησεογραφία, που μάλιστα χαίρουν και μιας ευρύτερης κοινωνικής και ενίοτε πολιτικής αποδοχής.
Η κατάσταση στην Αθήνα παραμένει εξωφρενική, άδεια καταστήματα και εγκαταλελειμμένα κτίρια, βρόμα, αδιαφορία. Τα αγαπημένα Εξάρχεια όπου ζω έχουν γίνει ένα απέραντο σκουπιδαριό κι ένα, τρόπον τινά, θεματικό πάρκο αστικού πολέμου, πετυχαίνοντας την απόλυτη παρακμή της περιοχής.
Τι κρατάω από το 2017
Μόνο πολιτισμό. Καθώς στο θέατρο μοιάζει να έχουν εξαντληθεί κάπως τα αποθέματα πειραματισμού, κρατάω ελάχιστες παραστάσεις: το Βιβλίο του εαυτού μου του Χρήστου Πασσαλή με την Ελένη Βεργέτη, ένα ποιητικό μικροσύμπαν που με συγκίνησε, όπως επίσης η εικαστικής και άγριου λυρισμού παράσταση Αμάραντα από την ομάδα bijoux de kant, ενώ μόλις πρόσφατα το βιογραφικό 887 του Ρομπέρ Λεπάζ στη Στέγη μού θύμισε την αξία ενός θεάτρου που συνδυάζει το συναίσθημα, τον στοχασμό και την τέλεια ενορχήστρωση. Για τους ίδιους ακριβώς λόγους, κρατάω τον Μεγάλο Δαμαστή του Δημήτρη Παπαϊωάννου. Από το Φεστιβάλ Αθηνών τα Στοιχειώδη Σωματίδια του Ουελμπέκ σε σκηνοθεσία του Ζιλιέν Γκοσλέν και το απίθανο Μουρμουρητό του Ροτ σε σκηνοθεσία του Φριτς από τη Φολκσμπίνε. Αν όμως θέλω να είμαι ειλικρινής, καθώς τα καλοκαίρια ανήκουν στην Επίδαυρο, θα παραμείνει χαραγμένη στη μνήμη η υπέροχη βραδιά στη Μικρή Επίδαυρο με τη Μήδεια στην εκδοχή του Δημήτρη Καραντζά με τους τρεις εξαιρετικούς ερμηνευτές του, όπως και αυτή στο μεγάλο αρχαίο θέατρο της γήινης Άλκηστης, σε σκηνοθεσία της Κατερίνας Ευαγγελάτου. Δεν είμαι σίγουρος αν θα μείνουν στην ιστορία του θεάτρου μας αλλά ήταν παραστάσεις που, σε συνδυασμό με τη μυσταγωγική ατμόσφαιρα της Επιδαύρου, ήταν απολαυστικές και έμοιαζαν σοφές. Επίσης, κρατάω τις ατέλειωτες εκθέσεις στο πλαίσιο της documenta 14 που ήταν, τουλάχιστον οι περισσότερες, ένα ενδιαφέρον ερέθισμα, όπως και την οικολογο-εικαστική εγκατάσταση στο Αστεροσκοπείο, του Αντριάν Βιλάρ Ρόχας. Κρατάω, πάνω απ' όλα, τη συνάντησή μου με τον γεννήτορα της ανεξάρτητης κινηματογραφικής σκηνής της Νέας Υόρκης Τζόνας Μέκας και την προβολή του αυτοβιογραφικού του Αναμνήσεις ενός ταξιδιού στη Λιθουανία.
Δεν θα κρατήσω την αμερικανική παράνοια και τον υστερικό μαραθώνιο αποκαλύψεων σεξουαλικών παρενοχλήσεων. Θεωρώ ότι είναι μια κοινωνική και ψυχογραφική μάστιγα που τουλάχιστον στην περίπτωση του Κέβιν Σπέισι –δεν μιλάω απαραίτητα για τον Χάρβεϊ Γουάινστιν– αποτέλεσε μια τεράστιας υποκρισίας χλαπαταγή μίσους και ζηλοφθονίας. Όλη αυτή η ιστορία θα οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερη φασιστοποίηση της κοινωνίας και σε ακρότητες του τύπου της πολιτικής ορθότητας.
Δήμητρα Πασομένου
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος
Μια χρονιά με πολλές δυσκολίες, αλλά ταυτόχρονα και δημιουργική. Με εντάσεις και απογοητεύσεις, αλλά παράλληλα με όμορφες στιγμές και καινούργια πράγματα και εμπειρίες που μας κάνουν καλύτερους. Στα θετικά καταγράφονται η εξαιρετική πορεία της LiFO και του lifo.gr που μου δίνουν μεγάλη χαρά και ικανοποίηση. Τα ΜΙΚΡΟΠΡΑΓΜΑΤΑ, το νέο site του Άρη Δημοκίδη στο lifo.gr, που είναι έξυπνα διασκεδαστικό και το έχουμε ήδη λατρέψει, αλλά και η έκδοση του «Taverna», η μεγάλη έκπληξη από τον Μιχάλη Μιχαήλ για τη φρέσκια ματιά και αισθητική της. Μια έκδοση που με μοναδικό τρόπο θα μας ξεναγεί στα μυστικά της ελληνικής κουζίνας. Ο σφυγμός της Σιένας και το φως της που παραμένουν στη μνήμη μου, οι μυρωδιές και τα χρώματα της Τοσκάνης, το όμορφο καλοκαίρι, από τις αγαπημένες στιγμές της χρονιάς. Η παρέα με τη Χριστίνα και τον Μανώλη στην Αίγινα, που την ανακάλυψα μετά από χρόνια. Το ότι ξεκαθάρισα με ποιους μπορώ να έχω κοινή πορεία στη ζωή, ώστε να μη χάνω χρόνο με τα υπόλοιπα, ήταν από τα σημαντικά της φετινής χρονιάς για μένα. Τα δύσκολα αρκετά και φέτος, αλλά τα περισσότερα ξεπεράστηκαν.
Δημήτρης Πολιτάκης
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος
Έμοιαζε, σε μένα τουλάχιστον, να περιφέρει μια αύρα μεταβατικής χρονιάς το 2017. Όχι ακόμα, αργότερα ίσως... Σε καλό δρόμο μάλλον, αλλά δεν ξέρεις κιόλας. Μια τέτοια αίσθηση, τέλος πάντων, απόπειρας μετάβασης σε κάτι άλλο, δυνάμει σωτήριο. Αλλά, πάλι, μπορεί να είναι απλώς μια ψευδαίσθηση. Πόσες φόρες, άλλωστε, δεν έχουμε δει να καταρρέουν οι προσδοκίες σαν πύργος από τραπουλόχαρτα; Βετεράνοι όλοι πράκτορες της ματαίωσης και της υπομονής έχουμε γίνει. Anyway, που λένε...
Τι να κρατήσω και τι ν' αφήσω πίσω; Μήπως μπορούμε να προβλέψουμε τι από αυτά που αφήσαμε πίσω θα επιστρέψει μια ωραία μέρα να μας στοιχειώσει, κατά προτίμηση όταν νομίζουμε ότι έχουμε βολευτεί μια χαρά μ' αυτά που κρατήσαμε; Άσε που δεν θυμάμαι ούτε τι έφαγα χθες (εντάξει, θυμάμαι, αλλά μέχρι εκεί). Δεν ήταν, πάντως, και από τις χρονιές εκείνες (δυσκολεύομαι πολύ να κάνω απολογισμούς και σούμες με βάση ημερολογιακά έτη) που θέλεις να τους ρίξεις μαύρη πέτρα.
Κρατάω τις στιγμές πραγματικής επαφής, σύνδεσης, ανεμελιάς και χαλάρωσης κοντά σε αγαπημένα πρόσωπα, τους δοκιμασμένους και ασφαλείς αντιπερισπασμούς βιβλίων (ανακάλυψα αργά τον τρομερό Γιουγκοσλάβο συγγραφέα Ντανίλο Κις), ταινιών, τηλεοπτικών σειρών και μουσικής, που γίνεται μια όλο και πιο «ιδρυματική» εμπειρία (εκλεκτισμός στο σπίτι και στις συναυλίες, χέστηκα εντελώς τι παίζει σε μπαρ και δημόσιους χώρους, δεν είναι κριτήριο εξόδου ούτε και με απασχολεί πραγματικά, προ πολλού).
Αφήνω πίσω (αλλά και που τ' αφήνω, τι; Θα ντραπούν και θα εξαφανιστούν;) μια δηλητηριώδη πόλωση και μια προκατάληψη που έχει διεισδύσει σε όλα τα επίπεδα δημόσιου αλλά και ιδιωτικού λόγου και δεν φαίνεται να υποχωρεί (ίσα-ίσα), από τη στιγμή που τόσος πολύς κόσμος έχει αποφασίσει να οχυρωθεί πίσω από προκάτ εμφυλιοπολεμικές ατζέντες εντελώς αμφίβολης λειτουργίας και προοπτικής.
Ελένη Ψυχούλη
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος
Για να συνεχίσω, θέλω να αφήσω πίσω μου τη βεβαιότητα μιας κακής σκέψης που βρήκε το τελικό της σχήμα στο μυαλό μου αυτήν τη χρονιά. Πως ο κόσμος μας περπατάει, και θα συνεχίσει να το κάνει, σε σκοτεινά χρόνια. Σε έναν καινούργιο μεσαίωνα, μια διαδρομή από βία, αίμα, πόνο των λαών και πόνο του καθενός από μας.
Θα πάρω για του χρόνου μαζί μου την υπόσχεση μιας λιακάδας που φωτίζεται από φιλίες, συμμαχίες, τον ήλιο του καλοκαιριού αυτής της χώρας, την ελπίδα που ξυπνά κάθε πρωί, όσο ακόμη ξυπνάμε με δυο πόδια, δυο χέρια, δυο μάτια κι ένα χαμόγελο που ανθεί από αισιοδοξία.
«Θα έρθει και η δική σου η σειρά» (Bazooka), «Το ξεμάτιασμα της Βασίλισσας Σοφίας» (Νεκροτσουλήθρα), δυο στιγμές που έσκασαν σαν βεγγαλικά μέσα στο σκοτάδι. Κάτι παράξενο στο νου μου του Ορχάν Παμούκ, The Frozen Banket Project της Αγάπης Μαριετίδη ή, αλλιώς, το ιδιαιτερότερο, το φωτεινότερο βιβλίο γαστρονομίας των εσχατων ελληνικών χρονικών – αυτά θα με πάρουν μαζί τους.
Εγώ θα πάρω μαζί μου την αρχή του καλοκαιριού στην Πάτμο, να περνούν τα ηλιοβασιλέματα μπροστά μου κι εγώ να προσηλώνομαι για πρώτη φορά στην πέτρα, στις πέτρες, στα βράχια του Αιγαίου. Μόνο βράχια, σκόνη και πέτρα, ούτε γιοτ, ούτε ωραίες αρχιτεκτονικές. Η επιστροφή στα βασικά υλικά μιας προαιώνιας ελληνικής συνταγής. Και οι χιλιάδες βελονιές των κεντημάτων μου. Να κεντάω τον κόσμο όταν πάει να ξηλωθεί, μια ψευδαίσθηση συνοχής από χρώμα στο τέλος της μέρας.
Η πρώτη ντομάτα του δικού μου περιβολιού. Τα στέρια πράγματα, οι Δοκιμές του Σεφέρη ξανά και ξανά αντί για ενέσεις (ή ναρκωτικά). Ναρκωτικό και το ολωσδιόλου λιτό, σαν αποκαθήλωση οποιασδήποτε γαστρονομίας φαγητό στο «Φιλαράκι» του Βόλου, λευκό πιάτο-ένα πλοκάμι χταποδιού στα κάρβουνα. Η ζωή στο βουνό της χειμωνιάτικης μοναξιάς, χωρίς ηλεκτρικό, πλάι στο τζάκι. Ένα λάχανο παραχωμένο στα κάρβουνα που μεταμορφώνεται στο πιο γκουρμέ έδεσμα, με ένα λεμόνι κομμένο από τη λεμονιά. Τα χόρτα μετά τη βροχή. Το αηδόνι το ξημέρωμα.
Το βράδυ να κοιμάσαι ξανά και πάντα με Καρυωτάκη. Το πρωί οι κάργιες να έχουν μεταμορφωθεί στο φωτεινότερο πρωινό του κόσμου. Η ζωή με τα λίγα.
Ειρήνη Σαρλή
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος
Η πιο ζόρικη, αλλά χρήσιμη συνεισφορά του 2017 στην ελληνική κοινωνία είναι πως πλέον όλοι γνωρίζουμε ποιον έχουμε απέναντι και δίπλα μας, γεγονός που σημαίνει πως για τις αποφάσεις μας δεν υπάρχουν πια άλλοθι, μόνο συνειδητές επιλογές. Η «ανάπτυξη» ήρθε στο νησί που αγαπώ και μου έμαθε τη ματαιότητα του να πιστεύουμε πως όλα θα μείνουν ίδια. Ο Ανδρέας, οι φίλοι μου και η υιοθεσία ενός μικρού κυνηγόσκυλου, της ταλαιπωρημένης αλλά γεμάτης ζωή Tesla, μου ζέσταναν και φέτος την καρδιά και μου χάρισαν άφθονο γέλιο. Τους ευχαριστώ. ΥΓ.: Αθήνα, ακόμα σε λατρεύω, no matter what!
Πάρις Ταβιτιάν
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος
Καθόλου καλή μνήμη, καθόλου καλός στις ανασκοπήσεις. Στα βασικά, οικογένεια, φίλοι, δουλειές, όλα καλά και στη θέση τους· και η χρονιά σίγουρα καλύτερη από την προηγούμενη. Στα θετικά, σίγουρα τα Ψαρά το καλοκαίρι, η γνωριμία με μεγάλους κλασικούς που φοβόμουν ή βαριόμουν με αντάμειψε, το στούντιο που κατάφερα σιγά-σιγά να ετοιμάσω, βόλτες και συζητήσεις, οι νέες γεύσεις με το «Τaverna». Για τη νέα χρονιά δεν μου αρέσει να κάνω σχέδια, θα ήθελα να τα ξαναβρώ όλα στη θέση τους, θα ήθελα να κοιτάω λιγότερο το ρολόι, να έχω πιο καθαρό μυαλό.
Ελένη Γκοβάτσου
Τι κρατάω από το 2017
Το 2017 ήταν μια χρονιά γεμάτη αλλαγές σε προσωπικό επίπεδο, που την έζησα μαζί με οικογένεια και φίλους (όσο κοντά ή μακριά κι αν βρίσκονται), μια χρονιά που γνώρισα πολλούς καινούργιους φίλους αλλά ξαναβρήκα και παλιούς, μια χρονιά που μου απέδειξε πως υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που μοιράζονται απλόχερα τη γνώση τους για να σε πάνε παραπέρα!
Τι αφήνω πίσω
Το ότι ο φασισμός έγινε από «τέρας» κανονικότητα, οι τρομοκρατικές επιθέσεις ένα απλό συμβάν και οι πρόσφυγες πιόνια της «πολιτικής ζωής» της Ευρώπης.
Κορίνα Φαρμακόρη
Τι κρατάω από το 2017
Σε μια χρονιά δύσκολη για την οικογένειά μου, για άλλη μια φορά ένιωσα ευγνωμοσύνη για τους φίλους που μπορώ να ακουμπήσω πάνω τους, να πάρω δύναμη και να μοιραστώ το παράπονο. Μου άρεσε η σύντομη καλοκαιρινή απόδραση στον Κίσσαβο και η γαλήνη που μου χάρισε, η Οπερέττα του Καραθάνου, τα Αμάραντα και ο Ναπολέων της bijoux de kant, το υπέροχο 887 του Ρομπέρ Λεπάζ στη Στέγη και η συγκίνηση να το παρακολουθήσω με τον γιο μου που μεγαλώνει ταχύτατα.
Τι αφήνω πίσω
Δεν μου άρεσε που για άλλη μια χρονιά τα αρνητικά τα σκέφτηκα αμέσως. Η φθορά του χρόνου που αποτυπώνεται σε αγαπημένα μου πρόσωπα. Η απώλεια νέων ανθρώπων στα καλά καθούμενα, που δεν σταματά να με σοκάρει. Τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν σχεδόν όλοι όσοι γνωρίζω και δηλητηριάζουν την καθημερινότητά μας. Δεν μου άρεσε η άνοδος της ακροδεξιάς σε όλη την Ευρώπη και το ξενοφοβικό κλίμα που ολοφάνερα πλέον υπάρχει και στην Ελλάδα. Θα αφήσω πίσω μου πικρές σκέψεις και αγωνίες και θα φροντίσω με κάθε τρόπο να κρατήσω τη θετική μου ματιά στα πράγματα, γιατί έχει αποδειχτεί σωτήρια.
Άγγελος Κλειτσίκας
Τι κρατάω από το 2017
Εκείνο το ξημέρωμα στο στρατόπεδο, που είχα υπηρεσία στην πύλη, είχε πιάσει χιονοθύελλα, η θερμοκρασία βρισκόταν αρκετούς βαθμούς κάτω από το μηδέν, η παγωνιά διαπερνούσε κάθε στρώση ρούχων και εκεί που όλα φαίνονταν χάλια, κατέφθασε ένα ελαφάκι κοντά στο σημείο όπου φύλαγα σκοπιά και μπήκε σε ένα σπιτάκι για να προστατευτεί από το κρύο. Μια ανάμνηση που μερικές φορές αμφιβάλλω αν και κατά πόσο είναι αληθινή. Τόσο παραμυθένια μου φάνηκε.
Ένα road trip στην Ξάνθη, επίσης στο πλαίσιο της στρατιωτικής μου θητείας, στο οποίο ήμουν συνοδηγός ενός φορτηγατζή που μετέφερε καύσιμα και άλλα υλικά. Ακούγαμε μόνο Καζαντζίδη, με κέρναγε καφέδες και μπουγάτσες και πού και πού συζητούσαμε για ταξίδια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Απλοί, ωραίοι άνθρωποι και μία από τις πιο αναπάντεχα όμορφες εμπειρίες που είχα στον στρατό.
Τελευταία ανάμνηση που κρατάω από τη θητεία μου είναι μια υπηρεσία στο παρατηρητήριο, όπου είχα αναλάβει να προσέχω για τυχόν φωτιές τριγύρω. Λίγο πριν νυχτώσει και ολοκληρωθεί η υπηρεσία, η οποία ήταν και μία από τις τελευταίες μου, συνειδητοποίησα, μέσα στην απόλυτη γαλήνη του τοπίου και της σκέψης, πως ο στρατός, παρόλα τα μίζερα και τα κακά του, μου χάρισε ένα αίσθημα ανεμελιάς και απλότητας που η βουτιά στην ενήλικη ζωή μού έπαιρνε πίσω με τον πιο βίαιο τρόπο. Οι ξέφρενοι ρυθμοί της πραγματικότητας χαλάρωσαν, η ανάγκη για υπερσύνδεση με τα πάντα μειώθηκε και ο χρόνος άρχισε να μοιάζει περισσότερος και λιγότερο αγχωτικός.
Θα κρατήσω, επίσης, ως πολύτιμες στιγμές δύο υπέροχα καλοκαιρινά βράδια, ένα στη μαγική Ηρακλειά κι ένα στη λατρεμένη Σύρο, ένα φοβερό road trip στον χιονισμένο, γοητευτικό μα και άγριο νομό Κοζάνης, τη γνωριμία μου με έναν πανέμορφο άνθρωπο που έχει ομορφύνει το δεύτερο μισό της χρονιάς μου, τις συζητήσεις και τις βόλτες με τον κολλητό μου που κάθε χρόνο αποκτούν όλο και μεγαλύτερη αξία, την εμπειρία της ανάγνωσης των βιβλίων Shock and Awe: Glam rock and its legacy του Simon Reynolds και Η ώρα του αστεριού της Κλαρίσε Λισπέκτορ, τον τελευταίο κύκλο της σειράς «Justified» που παρακολούθησα φέτος, το Mother! του Αρονόφσκι και τον δίσκο «Peasant» του Richard Dawson που μου υπενθύμισε όλους τους λόγους για τους οποίους πιστεύω πως η μουσική είναι αυτή που θα σώσει την ψυχή μας. Τέλος, κρατάω αυτούς τους πρώτους μήνες στη LiFO ως ένα όμορφο και σημαντικό κεφάλαιο για τη συνέχεια.
Τι αφήνω πίσω
Από τη φύση μου δυσκολεύομαι να αφήσω πίσω οτιδήποτε και μετατρέπω τη θλίψη και τη μελαγχολία από τα άσχημα γεγονότα σε χρήσιμα διδάγματα, αλλά ευχαρίστως θα πέταγα από το σύμπαν αυτήν τη μάστιγα που λέγεται αυτοαμφισβήτηση και παραλύει κάθε σωματικό και πνευματικό μυ της ύπαρξής μας, τη στιγμή που πρέπει να είμαστε πιο αποφασισμένοι από ποτέ για όσα συμβαίνουν γύρω μας και μέσα μας.
Άρης Δημοκίδης
Τι κρατάω από το 2017
Αγάπησα: τo «Twin Peaks», με το οποίο πέρασα ολόκληρο το καλοκαίρι μου (είδα όλες τις σεζόν με τη μία) / Το Spotify – άξιζε τα λεφτά του / Βραδιές στης Ν. και του Α., να μεθάμε και να τραγουδάμε καραόκε, βλέποντας στο τέλος τις καβαλιώτικες σειρές της Ελευθερίας Καραδήμου / Το Φεστιβάλ Μικρού Μήκους της Δράμας και τα Φεστιβάλ Κινηματογράφου και Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης / Τον μήνα απομόνωσης στη Χαλκιδική / Το ταξίδι-αστραπή στη Νέα Υόρκη για τον Αντετοκούνμπο / Ότι επιτέλους ξαναέβγαλα παιδικό βιβλίο και τελείωσα άλλο ένα / Την αγάπη των δικών μου ανθρώπων (και των γατιών μας) / Τα ραδιοφωνικά Μικροπράγματα στον Amagi / Ένα υπέροχο ταξίδι στη Σκανδιναβία, που μετά απ' όλες τις νουάρ σειρές που βλέπω μου είχε γίνει εμμονή. Δεν ξέρω τι να ξεχωρίσω: το Μουσείο Τυφλότητας και το Μουσείο Abba στη Στοκχόλμη; Την κρουαζιέρα στο Αρχιπέλαγο και τις επισκέψεις στα νησάκια; Τη συναυλία των Pet Shop Boys στο πιο εντυπωσιακό παλιό ορυχείο στη νότια Σουηδία; Την παρέα της Κ. και του Μ. στο υπέροχο Γκέτεμποργκ; / Τα νέα άλμπουμ του Morrissey και της Lana Del Rey / Το πάρτι της LiFO για τα 12 χρόνια / Το νέο μου μικροσάιτ Μικροπράγματα – δουλεύω (παίζω στην ουσία) με χιλιαπλάσια όρεξη από πριν.
Τι αφήνω πίσω
Με τρομάζει η επέλαση των λαϊκιστών «μη πολιτικών» που πείθουν τον κόσμο ότι είναι «ένας απ' αυτούς». Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Τραμπ, που τα έχει κάνει θάλασσα, αλλά οι οπαδοί του ταυτίζονται μαζί του και τον πιστεύουν σαν Θεό / Την τρομοκρατία και το μίσος των παρανοϊκών θρησκόληπτων / Ότι ενώ αφήσαμε όποιον ήθελε να μπει στην Ευρώπη, θεωρώντας τους όλους «πρόσφυγες», χιλιάδες πραγματικοί πρόσφυγες ζουν στην Ελλάδα σε άθλιες συνθήκες και ο υπουργός Μουζάλας δεν αποκλείει να έχουμε πάλι νεκρούς απ' το κρύο! / Ότι η Χρυσή Αυγή κυκλοφορεί ακόμα ελεύθερη
Γιάννης Πανταζόπουλος
Τι κρατάω από το 2017
Για μένα το 2017 ήταν μια έντονη και περίεργη χρονιά. Πολλές χαρές αλλά και μια βαθιά λύπη. Ο θάνατος της μητέρας μου, πριν από δύο μήνες, ήταν το γεγονός που στιγμάτισε το έτος που φεύγει. Ήταν μια στιγμή της ζωής μου που όλα βυθίστηκαν σε μια μακρόσυρτη σιωπή. Οκτώ μερόνυχτα στο δωμάτιο ενός νοσοκομείου που αποδείχτηκαν το πιο δύσκολο ρεπορτάζ. Από τότε κατανόησα αυτό που εύστοχα είχε πει ο Άγγλος συγγραφέας Ουίσταν Χιου Όντεν: «Ο θάνατος είναι ο ήχος μιας μακρινής βροντής σε μια εκδρομή». Όσο κι αν αγγίξεις την ευτυχία, όσο κι αν επιμένεις ότι ζεις όπως επιθυμείς, έρχεται εκείνη η μέρα, η ώρα, τα δευτερόλεπτα που εισβάλλει μέσα σου ένα δυσαναπλήρωτο κενό το οποίο καλείσαι σε βάθος χρόνου να το επικαλύψεις. Σε μία από εκείνες τις νύχτες, όταν αισθανόμουν ότι πλησίαζε το τέλος, συνειδητοποίησα τι σημαίνει η φράση: «Για όλο τον κόσμο είσαι ένας άνθρωπος, αλλά για έναν άνθρωπο μπορεί να είσαι ο κόσμος όλος». Έφυγε, λοιπόν, ο άνθρωπος που μου έμαθε να αγαπώ τις μικρές χαρές της καθημερινότητας. «Τα απλά έχουν αξία» έλεγε.
Τι αφήνω πίσω
Γι' αυτό, από το 2017 θα επιλέξω να κρατήσω στη μνήμη μου μόνο όμορφες εικόνες, μακριά από την ανούσια μιζέρια και την πολιτική τοξικότητα. Άλλωστε, το σημαντικό είναι να κινείσαι ανάμεσα σε ταξίδια, ανθρώπους κι αφηγήσεις. Επομένως, κρατάω τις υπέροχες διακοπές σε Μύκονο, Μυτιλήνη, Ηρακλειά και Πρέσπες. Καταπληκτικά βιβλία που μου κράτησαν ωραία συντροφιά όπως το Καραβοφάναρο στο μαύρο νερό, τη Λίγη Ζωή και Αυτό που σου ανήκει. Μαγικά φιλμ όπως το Patterson, η Δουνκέρκη και το Moonlight, αλλά και την πιο ωραία σειρά που έχω δει τελευταία, το «This is us». Φυσικά, τις ανεξίτηλες δημοσιογραφικές στιγμές όπως οι συνεντεύξεις Κουτσούμπα, Χαριτόπουλου, Τάσιου, Μπαμπινιώτη, Τσάλτα, Μαύρου, Παναγιωτόπουλου, Κούνεβα, Στεφανίδη και Κορακάκη. Το οδοιπορικό στην ευρύτερη περιοχή της Πτολεμαΐδας, το τεύχος για τη νέα Αθήνα, το ρεπορτάζ με τα αυτιστικά παιδιά και την επίσκεψη στον Αρκτούρο.
Αλλά, πιο πολύ απ' όλα, από το 2017 κρατώ εκείνα τα αξέχαστα μηνύματα του Στάθη, του Μιχάλη, του Τάσου και του Άγγελου στις πιο δύσκολες ώρες που πέρασα. Λέξη-κλειδί, λοιπόν, για το έτος που φεύγει: αγάπη, η μεγαλύτερη αξία της ζωής.
Ισιδώρα Γενούζου
Τι κρατάω από το 2017
Δυσκολεύτηκα πολύ να γράψω για το 2017, γιατί δεν είναι διακριτό για μένα το πού και πώς άρχισε. Ήταν λίγο σαν συνέχεια των 46 ετών που ζω και γι' αυτό το αγάπησα ολόκληρο. Δεν είχε βίαιες αλλαγές, αλλά μια γλυκιά συνέχεια που με κάνει, λίγες μέρες προτού φύγει, να το θυμάμαι ήδη με νοσταλγία, γιατί μου έφερε αποτελέσματα για τα οποία μόχθησα χρόνια. Αποχαιρετώ, λοιπόν, το συχνά σκληρό, αλλά απόλυτα αφυπνιστικό '17 με αγάπη, γιατί για καθετί που άφησα πίσω μου, από ανθρώπους έως δικά μου λίγα, με κέρασε νέες γνωριμίες και νέα οπτική στα πράγματα. Γιατί μου έδωσε το κλειδί για να μπω σε έναν επαγγελματικό χώρο τον οποίο ένιωσα από την πρώτη στιγμή σπίτι. Γιατί μου έδωσε, επιτέλους, την ελευθερία να θέλω να έχω δίπλα μου μόνο θετικούς, γελαστούς ανθρώπους, χωρίς να νιώθω ενοχές γι' αυτό. Γιατί αποφάσισα πως ο μόνος τρόπος να είμαι μητέρα είναι να βλέπω τον γιο μου και ν' ακούω τις ανάγκες του επειδή αυτός ξέρει καλύτερα από μένα τι χρειάζεται για να αναπνέει σωστά. Γιατί ο Πασχάλης μου χάρισε μια βόλτα στο κέντρο με τσάι που είχε φτιάξει στο σπίτι του μια μέρα που δεν είχαμε χρήματα ούτε για καφέ. Γιατί μια παλιά πια φίλη μου χάρισε το καλοκαίρι μια Σουνιάδα. Γιατί η LiFO μου δίνει καθημερινά τη δυνατότητα να γνωρίζω σπουδαίους ανθρώπους σε νησιά και Αθήνα. Γιατί μετά από πολλά χρόνια που δούλευα μόνη μου αποτελώ πια μέρος μιας καταπληκτικής ομάδας. Γιατί το '17 μου έδωσε την ωριμότητα να μη μένω πια λεπτό κάπου όπου δεν χωράω.
Νικόλας Σεβαστάκης
Τι κρατάω από το 2017
Από το 2017 θα κρατούσα πολλά, μικρά, ιδιωτικά και συλλογικά θαύματα. Όπως έλεγε ο Σαββόπουλος κάποτε: «Λίγα δισκάκια, κάποια φιλμ, ένα-δυο έρωτες...». Εκείνος μιλούσε για τη ζωή εν συνόλω, αλλά μπορώ να φανταστώ τα ίδια και για την αποτίμηση μιας χρονιάς, ενός κλάσματος της ζωής. Θα κρατούσα, λοιπόν, κάποιες ωραίες ερωτήσεις της δωδεκάχρονης κόρης μου, μερικές στιγμές στην τάξη στο πανεπιστήμιο, τα διαβάσματα που με διαπέρασαν χωρίς να τα κλείσω αδιάφορος, κάποιες μονομανίες της μουσικής και της φωτογραφίας. Πριν από έναν μήνα τέλειωσα ένα συγκλονιστικό βιβλίο που θα το σύστηνα ένθερμα σε κάθε νέο της χώρας, αν και το θέμα του αφορά ένα συγκεκριμένο ζοφερό ευρωπαϊκό παρελθόν, τις Αιματοβαμμένες Χώρες (Η Ευρώπη μεταξύ Χίτλερ και Στάλιν) του Timothy Snyder. Μέσα σε πεντακόσιες σελίδες ο Snyder βγάζει όλο τον θίασο του τρόμου, της βίας, του αντισημιτισμού και των «ταξικών εγκλημάτων» στη σκηνή, περιγράφοντας, με αναλυτική ακρίβεια, τις δολοφονικές συνέπειες των ολοκληρωτικών πολιτικών σχεδίων. Θα κρατούσα βιβλία σαν αυτό, λοιπόν, φιλόδοξα, χρήσιμα και τεκμηριωμένα, όσο σκληρές και αν είναι οι αλήθειες που κομίζουν.
Από την άλλη πλευρά, την πιο ενδόμυχη και ανάλαφρη, θα κρατούσα τα περισσότερα κομμάτια από τον νέο δίσκο των Slowdive, το «Themes for dying earth» των Teen daze αλλά και το εξαιρετικό «short stories, lasting shadows» των δικών μας εκλεκτικών Burgundy Grapes.
Τι αφήνω πίσω
Στο κεφάλαιο των δυσάρεστων και προς αποφυγή ο λογαριασμός είναι, πάντα, πιο μεγάλος. Αμέτρητα πια τα δημόσια γεγονότα της ντροπής. Η μόλυνση στον Σαρωνικό από ένα ύποπτο ναυάγιο, ο πόνος και οι καταστροφές στη Μάνδρα αλλά και οι πολλές αθλιότητες στη μικρή, καθημερινή κλίμακα, που μαρτυρούν πως απέχουμε ακόμα πολύ ως κοινωνία από μια αξιοβίωτη κανονικότητα. Θα ήθελα, εν τέλει, να πετούσαμε μακριά τη «λογική» της αυθαιρεσίας, όπου για δεκαετίες συνταίριαξαν πολιτικές ελίτ και ολόκληρες κοινωνικές ομάδες.
Φιλιώ Ράγκου
Τι κρατάω από το 2017
Κάτι αναπάντεχες στιγμές χαράς από το πουθενά, κάτι γέλια μέχρι δακρύων στο γραφείο, τη (σωτήρια) απομυθοποίηση ορισμένων καταστάσεων και ανθρώπων που πήραν επιτέλους τις ρεαλιστικές τους διαστάσεις μέσα στο κεφάλι μου.
Τι αφήνω πίσω
Που για ακόμη μια χρονιά αρνήθηκα/απέτυχα να γυμναστώ, να βγαίνω περισσότερο, να βλέπω συχνότερα τους δικούς μου, να είμαι λιγότερο ευκολόπιστη, να μη νευριάζω όταν δεν μπορώ να συνεννοηθώ και απλώς να πηγαίνω παρακάτω.
Γιάννης Παπαϊωάννου
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος
Από την πρώτη κιόλας ημέρα, το 2017 ξεκίνησε με μικρές νίκες, αλλά τίποτα δεν το εμπόδισε να συνεχίσει ακάθεκτο την πορεία του, φέρνοντάς με αντιμέτωπο με τεράστιες ήττες. Σήμερα που γράφω αυτές τις γραμμές, λίγες μέρες πριν από το τέλος ενός δύσκολου χρόνου, συνεχίζω να περιεργάζομαι, χωρίς τον πανικό του αρχικού σοκ, την εσωτερική δυναμική της απώλειας και του πένθους που μου άφησαν οι μέρες του. Και η αλήθεια είναι ότι ενώ ανακαλύπτω συνεχώς περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις, ένα πράγμα παραμένει σαφές: δεν υπάρχει κανένας συγκεκριμένος τρόπος για να αντιμετωπίσεις το μούδιασμα, τη λύπη, τον θυμό, τον διαταραγμένο ύπνο, την απόγνωση, τα δάκρυα, παρά μόνο απεριόριστες διαδρομές που ανοίγονται μπροστά μας, όλες τους ταξίδια που θα κάνουμε συντροφιά με τη νοσταλγία και την ανάμνηση.
Δυστυχώς, όμως, φέτος δεν ταξίδεψα πολύ, ούτε έφυγα σε άγνωστους προορισμούς. Αλλά ταξίδεψα με τα μάτια του γιου μου, όταν αποφάσισε στα είκοσί του να φύγει παρέα με δυο φίλους του για να οργώσουν την Ευρώπη με ποδήλατα. Κάθε πόλη κι ένα μήνυμα («φάγαμε πόρτα στο Berghain και πήγαμε στο Tresor»), κάθε νέος σταθμός και μια αλλιώτικη φωτογραφία: ένα πλακόστρωτο στην Πράγα, ένα άγνωστο φοιτητικό δωμάτιο στο Λονδίνο, μια γέφυρα στη Βιέννη, η πρωινή κοσμοσυρροή στον κεντρικό σταθμό του Μονάχου. Αυτές οι εικόνες τριών ιδανικών συνοδοιπόρων που μαθαίνουν να διεκδικούν τη δύναμη της νιότης τους χωρίς φόβο είναι ό,τι πιο ζωηρό, λαμπερό και όμορφο είδα το 2017. Τρεις φίλοι που χαμογελούν με φόντο μια σαγηνευτική πόλη, της οποίας οι κάτοικοι μιλούν μια ενδιαφέρουσα καινούργια γλώσσα, πίνουν δυνατά κι εκρηκτικά ποτά και χάνονται σε άγνωστα σοκάκια μέχρι το επόμενο πρωί να τους φέρει στην πόρτα ενός μοναχικού Gasthaus. Έκλεισαν το μεγάλο τους ταξίδι από τη Σουηδία στην Ευρώπη, μένοντας έναν μήνα στην Αθήνα. Και όλοι μαζί βγήκαμε βόλτες, σαχλαμαρίσαμε, βγάζοντας κι άλλες φωτογραφίες και σέλφι και βίντεο, γεμίζοντας μόνο με χαρούμενες και ζωντανές αναμνήσεις τις ζωές μας και τις μνήμες των έξυπνων, αλλά άψυχων συσκευών μας.
Λένα Φουτσιτζή
Τι κρατάω από το 2017
Το 2017 ήταν η χρονιά που γεννήθηκε η κόρη μου και για μένα αυτή είναι η πρώτη ανάμνηση που θα μείνει για πάντα. Κοινωνικά, το 2017 ήταν η χρονιά που η γυναικεία φωνή ακούστηκε πιο δυνατά από ποτέ στα χρόνια που ζω και αντιλαμβάνομαι τον κόσμο και αυτό μου δίνει ελπίδα για το μέλλον της κόρης μου. Τι μου άρεσε: Το women's march στην Ουάσινγκτον. Μια ελπιδοφόρα αντίδραση στον ζόφο του Τραμπ. Το «Big Little Lies». Ένα βιβλίο γραμμένο από γυναίκα έγινε ταινία με γυναικεία παραγωγή και δυνατούς γυναικείους χαρακτήρες σε πρωταγωνιστικούς ρόλους. Το #metoo. Κάτι που ξεκίνησε ως βόμβα –πασίγνωστη στους σχετικούς κύκλους– του Χόλιγουντ έγινε χιονοστιβάδα που σάρωσε όλα τα social media.
Τι αφήνω πίσω
Τη ζοφερή μέρα της ορκωμοσίας του Τραμπ. Δεν ήθελα να το δω, αλλά έπρεπε να το δω για να το πιστέψω, για να μην το ξεχάσω. Αυτό το αποτέλεσμα ήταν ένα μεγάλο μάθημα. Την αλήθεια του Louis C.K. και του Mario Batali. Δύο είδωλά μου γκρεμίστηκαν με τον χειρότερο τρόπο. Άλλο ένα μεγάλο μάθημα εδώ.
Γιάννης Καρλόπουλος
Όσα κρατάω, όσα αφήνω πίσω μου φέτος (για τα προηγουμενα 50)
Θες δε θες, όταν μια χρονιά είναι ολοστρόγγυλη ηλικιακά, δεν αρκεί το «εκκαθαριστικό» του τελευταίου έτους. Και για μένα το '17 ήταν τo κλείσιμο των 50. Από τις ελάχιστες αναμνήσεις, λοιπόν, του '77στις αλάνες των δυτικών προαστίων της Σαλονίκης και τη Μεταπολίτευση, στην κυκλοφορία του ΚΛΙΚ το '87, σπουδαστής Γραφιστικής στην Αθήνα, στον σημιτικό εξορθολογισμό, στην επανάσταση του Desktop Publishing στα γραφεία του «01» και στην Generation X το '97, στη σιωπηλή διαρμαρτυρία της πλατείας Συντάγματος για τις πυρκαγιές το καλοκαίρι του 2007, παντρεμένος με μικρά παιδιά και σπίτι, και μέχρι σήμερα, που τα παιδιά μας έγιναν έφηβοι, που ζουν και οι 4 γονείς μας (και ο ευρύτερος οικογενειακός κύκλος είναι σταθεροποιημένος), που οι επαγγελματικές συνεργασίες έχουν βαθύνει και στερεωθεί και που οι φίλοι έγιναν παραστάτες στην αόρατη παρέλαση δοκιμασιών πάσης φύσεως νιώθω μια απέραντη ευγνωμοσύνη.
ΥΓ. 1: Φέτος, πια, κατάλαβα ότι δεν έχω χρόνο για χάσιμο, ότι έχω πληρώσει, κυριολεκτικά και μεταφορικά, τις όποιες αποφάσεις έπαιρνα και ως εκ τούτου δεν θέλω να «χαρίζομαι» εύκολα, χωρίς όμως να σταματήσω να είμαι απλόχερος και γενναιόδωρος.
ΥΓ. 2: Αν και η αρχή «οι άνθρωποι κάνουν σχέδια και οι θεοί γελούν» με βρίσκει σύμφωνο, το πλάνο της επόμενης χρονιάς είναι ενταγμένο στο «πενταετές» των 50-55 μου. Με ελευθερία, πίστη, επιμονή, εργατικότητα και αίσθημα δικαίου μπορεί και να σκατζάρουμε και να αντικρίσουμε τα 60. Hasta la vista!
