Εθνικός Κήπος: Οι προκλήσεις για το μέλλον του κεντρικού πνεύμονα πρασίνου της πόλης

Για να μπει κανείς σ' αυτόν τον παράδεισο, δεν χρειάζεται «άφεση αμαρτιών». Είναι ανοιχτός σε όλους. Γεμάτος χρώματα, μυρωδιές και φυσικούς ήχους, που καταφέρνουν πάντα να καλύπτουν τον δυνατό και συνεχή θόρυβο της Αθήνας. Αυτή η πράσινη ασπίδα που δίνει ανάσα στην πόλη και αποτυπώνει το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν της αποκτά ακόμη πιο αναγκαίο και ζωτικό ρόλο στα χρόνια της κλιματικής κρίσης που έρχονται.

Ο Eθνικός Κήπος θα είναι το δροσερό μας καταφύγιο όταν οι ολοένα και πιο υψηλές θερμοκρασίες θα μετατρέπουν το αθηναϊκό αστικό τοπίο σε φούρνο. Γι' αυτό η διατήρηση και η ανάδειξή του αποκτά νέα, επείγοντα χαρακτηριστικά που μας αφορούν όλους. Με το ειδικό ιστορικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό βάρος του Εθνικού Κήπου θα αναμετρηθεί το επόμενο διάστημα και η νέα δημοτική αρχή. Η πρώτη παρέμβαση που σχεδιάζει είναι η ανάδειξη επτά σημαντικών τοπόσημων του Εθνικού Κήπου με καινούργιες φυτεύσεις.

Ο Νίκος Φουρναράκης είναι ο νέος διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Εθνικός Κήπος/Μητροπολιτικό Πράσινο Α.Ε., η οποία ιδρύθηκε πριν από τέσσερα χρόνια και είναι επιφορτισμένη με τη διαχείριση του Κήπου και των δυτικών λόφων της Ακρόπολης. Ο νέος CEO είναι ιδρυτικό στέλεχος του Volt Greece, ενός μικρού κόμματος που αποτελεί μέλος του ομώνυμου ευρωπαϊκού κινήματος και στήριξε τον σημερινό δήμαρχο, Χάρη Δούκα, στις τελευταίες δημοτικές εκλογές.

Ο Νίκος Φουρναράκης είναι ο νέος διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Εθνικός Κήπος/Μητροπολιτικό Πράσινο Α.Ε. Φωτ.: Δημήτρης Καπάνταης/SOOC/LiFO

Ο ίδιος υποστηρίζει ότι οι νέες παρεμβάσεις εντάσσονται σε ένα ευρύτερο σχέδιο «που θα αναδείξει την ιστορικότητα και θα ενισχύσει την περιβαλλοντική ταυτότητα του Εθνικού Κήπου». Μια ιστορικότητα που αναμφισβήτητα συνδέεται με την πλούσια βιοποικιλότητα του Εθνικού Κήπου, με τον σχεδιασμό και την ξεχωριστή αισθητική του, αλλά και με τις ιστορικές φυτεύσεις που κυριαρχούν ως σήμερα, έχουν, σύμφωνα με τους ειδικούς με τους οποίους μιλήσαμε, τεράστια περιβαλλοντική αξία και διαμορφώνουν τον μοναδικό χαρακτήρα του Κήπου.

Οι ειδικοί κατατάσσουν τον Εθνικό Κήπο στα σπουδαία δείγματα αρχιτεκτονικής τοπίου του 19ου αιώνα, αγγλικού ρυθμού, πράγμα που σημαίνει ότι ο σχεδιασμός του δεν βασίζεται σε αυστηρές γεωμετρικές φόρμες. Διαμορφώθηκε, σύμφωνα με τις αρχές του αγγλικού ρυθμού, σε ύφος «γραφικό» ή φυσικό.

Όπως έχει γράψει ο Νίκος Ταμβάκης, που υπήρξε επί δεκαετίες διευθυντής του Εθνικού Κήπου, «αν θέλαμε να εντάξουμε τον Κήπο σε μία κατηγορία, θα λέγαμε ότι υπάγεται σε κάποια από τις παραλλαγές του γραφικού ρυθμού, που εμπνέεται από το ιδανικό της επιστροφής στην απλότητα και τη φύση (“φέρτε τη φύση στον κήπο” ήταν το σύνθημα), ο οποίος είχε σιγά-σιγά αντικαταστήσει από τις αρχές του 19ου αιώνα τον κλασικό γεωμετρικό, γαλλικό ρυθμό που είχε τις ρίζες του στην αρχαιότητα». Τα χαρακτηριστικά αυτά καλούνται να υπερασπιστούν και οι διαχειριστές του Κήπου που πρότεινε η νέα δημοτική αρχή, επιχειρώντας μάλιστα, όπως μας λένε, να προσελκύσουν δωρεές για έργα αναβάθμισης τόσο των υποδομών όσο και του φυσικού κεφαλαίου.

Συναντήσαμε την Κατερίνα Αγοραστού, γεωπόνο και προϊσταμένη του Τμήματος Εθνικού Κήπου στη Διεύθυνση Πρασίνου, και τον Νίκο Φουρναράκη στην κύρια είσοδο του Εθνικού Κήπου, που βρίσκεται επί της λεωφόρου Αμαλίας. Όταν ζητήσαμε από τη διοίκηση του Εθνικού Κήπου πληροφορίες για τη λειτουργία και τη συντήρησή του, ο Ν. Φουρναράκης μας κάλεσε για να μας δείξει ένα προς ένα τα σημεία όπου θα γίνουν οι νέες παρεμβάσεις στα επτά τοπόσημα.

Μαζί με την Κατερίνα Αγοραστού περιηγηθήκαμε στα σημεία αυτά, συζητώντας για τις απαιτήσεις και τις προκλήσεις διαχείρισης του Κήπου που θα αναδείξουν «τη σημαντικότητα και την ιστορική του αξία», όπως ανέφερε η ίδια. Η Κατερίνα Αγοραστού, που βρέθηκε σ' αυτήν τη θέση ευθύνης από το 2004 μέχρι το 2011 και ξανά από το 2017 μέχρι σήμερα, μας λέει ότι «αυτήν τη στιγμή δεν μπορεί να σκεφτεί κάποιο σημείο του Κήπου το οποίο είναι παραμελημένο ή εγκαταλελειμμένο».

Μαζί με την Κατερίνα Αγοραστού περιηγηθήκαμε στα σημεία αυτά, συζητώντας για τις απαιτήσεις και τις προκλήσεις διαχείρισης του Κήπου που θα αναδείξουν «τη σημαντικότητα και την ιστορική του αξία», όπως ανέφερε η ίδια. Φωτ.: Δημήτρης Καπάνταης/SOOC/LiFO

Υποστηρίζει ότι «δεν γίνεται να απομονώνουμε μία εικόνα και να τη γενικεύουμε, γιατί κάνει κακό στον Κήπο και όχι σε 'μένα και σε όσους έχουν μια ευθύνη γι' αυτόν». Τα υψηλότερα επίπεδα συντήρησης, όπως αναφέρει, αφορούν τις ζώνες υψηλής επισκεψιμότητας, οι οποίες φροντίζονται καθημερινά. Αυτή την εποχή ολοκληρώνονται στον Εθνικό Κήπο οι τελευταίες εργασίες ενός συνολικού έργου παρεμβάσεων συντήρησης και αναβάθμισης των υποδομών του, στο οποίο περιλαμβανόταν και η ενίσχυση του πρασίνου που έτρεξε από την προηγούμενη δημοτική αρχή, επί δημαρχίας Κώστα Μπακογιάννη.

Πρόκειται για ένα έργο που δέχτηκε μεγάλη κριτική. «Κάποιοι μιλούσαν ακόμη για για αλλαγές χρήσεων μέσα στον Κήπο, κάτι βέβαια που δεν έγινε», όπως αναφέρει η Κ. Αγοραστού.

Μιλώντας με ανθρώπους που γνωρίζουν τα έργα που έγιναν στον Κήπο, ξεχωρίζουν ως την πλέον εμβληματική και αναγκαία αποκατάσταση που περιλαμβανόταν σ' αυτό το σχέδιο αυτή που αφορά το ιστορικό δίκτυο άρδευσης του Κήπου. Το δίκτυο αυτό είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο σύστημα άρδευσης από υδραγωγούς, αυλάκια και φρεάτια που λειτουργεί από την εποχή της δημιουργίας του Κήπου, το οποίο ως έχει είναι λειτουργικό στο μεγαλύτερο κομμάτι του μέχρι σήμερα.

Το διαθέσιμο αρδευτικό νερό του Εθνικού Κήπου προέρχεται κυρίως από το Πεισιστράτειο Υδραγωγείο και συμπληρώνεται από τέσσερις γεωτρήσεις και ένα πηγάδι που βρίσκονται μέσα στον Κήπο. Το νερό, μέσα από το σύστημα λιμνών, τα σιντριβάνια αλλά και το εκτεταμένο δίκτυο αρδευτικών αυλάκων που βρίσκονται κατανεμημένα σε όλη την έκταση του Εθνικού Κήπου, είχε και έχει κυρίαρχη παρουσία στον Κήπο και παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην καθημερινή λειτουργία του.

Για τις νέες παρεμβάσεις που θα γίνουν στα επτά τοπόσημα, η Κατερίνα Αγοραστού αναφέρει ότι «θα είναι σημεία όμορφων εκπλήξεων στον χώρο», τα οποία «θα δώσουν μια άλλη αίσθηση και χρώμα σε σημαντικά σημεία που είναι διάσπαρτα μέσα στον Κήπο».

Ο Ν. Φουρναράκης μας εξηγεί ότι τα επτά σημεία στα οποία «θα γίνουν αισθητικές παρεμβάσεις με νέα χλωρίδα είναι το τοπόσημο στο οποίο βρίσκεται το ηλιακό ρολόι με τη δενδροστοιχία από τις ουασινγκτόνιες, η πέργκολα με την μπαξιάνα, το συντριβάνι της Βλάχας, ακολουθεί η μεγάλη πέργκολα με τις γλυσίνιες, το ισπανικό αναβρυτήριο, ο Ροδώνας και ο βράχος της Αμαλίας».

Σ' αυτόν το βράχο η βασίλισσα Αμαλία, πρωτοβουλία της οποίας ήταν η δημιουργία του Κήπου, είχε τοποθετήσει ένα κάθισμα για να επιβλέπει τις εργασίες, αλλά και για να απολαμβάνει τη θέα, που τότε, λόγω της χαμηλής ακόμη βλάστησης αλλά και της επίσης χαμηλής δόμησης, έφτανε μέχρι τον Αργοσαρωνικό.

Οι μελέτες για τις φυτικές παρεμβάσεις που θα γίνουν στα συγκεκριμένα σημεία, όπως λέει ο Ν. Φουρναράκης, «έχουν ανατεθεί σε μια εξειδικευμένη εταιρεία και η αναβάθμιση με επιπλέον φύτευση για τα δύο από τα επτά τοπόσημα θα έχει ολοκληρωθεί τον Μάιο, ενώ η τελική διαμόρφωση της φύτευσης και στα επτά σημεία θα είναι έτοιμη τον Σεπτέμβριο».

Για την εκτέλεση του έργου ο Ν. Φουρναράκης λέει ότι αναζητεί δωρητές: «Πρέπει να κάνουμε ένα κάλεσμα σε ανθρώπους που θέλουν να αφήσουν ένα θετικό αποτύπωμα στον Κήπο», λέει.

Ισχυρίζεται, ωστόσο, ότι οποιαδήποτε παρέμβαση δεν θα αφεθεί στην κρίση των δωρητών: «Για κάθε έργο θα έχει προηγηθεί τεχνική μελέτη με τις τεχνικές προδιαγραφές από τον δήμο και ο δωρητής θα επιλέξει μόνος του την εργολαβία». Μ' αυτό τον τρόπο μας εξηγεί ότι θα ανακατασκευαστεί και το χαρακτηριστικό ξύλινο γεφυράκι στην κεντρική λίμνη του Κήπου, ένα έργο που λέει ότι προχώρησε και εκτελείται από τη νέα δημοτική αρχή μ' αυτόν τον τρόπο ενώ ο δωρητής, όπως μας είπε, θέλει να κρατήσει την ανωνυμία του.

Εκτός από τα επτά τοπόσημα, το καινούργιο απόκτημα του Κήπου θα είναι ένα βοτανικό θερμοκήπιο βικτοριανού τύπου το οποίο θα γίνει επίσης με δωρεά. Η δωρεά αυτή προέρχεται από την Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Πολιτιστικού και Κοινωφελούς Έργου ΑΙΓΕΑΣ που συστάθηκε από τους Αθανάσιο και Μαρίνα Μαρτίνου.

Το θερμοκήπιο σήμερα βρίσκεται στο στάδιο της κατασκευής, καθώς το έργο δρομολογήθηκε από την προηγούμενη διοίκηση. Το στέγαστρο, όπως λέει ο διευθύνων σύμβουλος του οργανισμού, θα τοποθετηθεί από εξειδικευμένο προσωπικό εργατών που θα έρθει γι' αυτόν το σκοπό από τη Βρετανία.

«Στο θερμοκήπιο θα φυτευτούν ιστορικά φυτά του Κήπου αλλά και τροπικά φυτά που θα συντηρούνται σε διαφορετικές συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας», λέει ο Ν. Φουρναράκης.

Με δωρεά της ΑΙΓΕΑΣ πραγματοποιήθηκε και η παιδική χαρά του Κήπου στο πλαίσιο του προγράμματος «Υιοθέτησε την πόλη σου», για την οποία, από τον Σεπτέμβριο του 2023 που ξαναλειτούργησε με τη νέα της μορφή, υπήρξαν εξαιρετικά θετικές εντυπώσεις από τον κόσμο που την έχει επισκεφθεί.

Καθώς βρισκόμαστε κοντά στις ουασινγκτόνιες, εκεί που βρίσκεται το πρώτο τοπόσημο των νέων παρεμβάσεων, η συζήτηση μοιραία περιστρέφεται γύρω από τα ιστορικά δέντρα του κήπου που απαιτούν εξαιρετικά εξειδικευμένες εργασίες συντήρησης. Για τις ουασινγκτόνιες η Κατερίνα Αγοραστού λέει ότι «πρόκειται για μια μνημειώδη δενδροστοιχία, ίσως είναι και η μοναδική στην Ευρώπη μ' αυτό τον αριθμό των δέντρων».

Μας εξηγεί ότι τα δέντρα αυτά βρίσκονται εδώ από την κατασκευή του Κήπου: «Κάποια δέντρα έχουν μεταφερθεί από άλλες περιοχές στην Ελλάδα και έχουν εγκατασταθεί εδώ με μεγάλη προσπάθεια την περίοδο που κατασκευάζονταν ο Κήπος».

Η Αμαλία, όπως μας λέει η γεωπόνος, περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο στις επιστολές της το πώς μεταφέρθηκαν αυτά τα μεγάλα δέντρα από τον Πειραιά στην Αθήνα, το πώς οι ναύτες προσπαθούσαν να τα σηκώσουν και να τα στηρίξουν: «Τα δέντρα μοιάζουν να είναι της ίδιας ηλικίας, δεν είναι όμως. Είναι μια ώριμη δενδροστοιχία και πια έχουν φτάσει όλα σε ένα τελικό ύψος. Αυτή η δενδροστοιχία ανανεώνεται συνεχώς. Έχουμε στο τέλος της μικρότερα δέντρα, τα οποία έχουν φυτευτεί το 2005, ακόμη μικρότερα που έχουν φυτευτεί το 2009, και κάποια είναι φυτεύσεις δύο ετών. Σκοπός μας είναι, λοιπόν, αυτή η δενδροστοιχία, λόγω του χαρακτήρα της και λόγω της σπουδαιότητάς της για τον Κήπο, να έχει αυτό που χρειάζεται και σιγά σιγά να αποκαθίστανται και τα κενά που δημιουργούνται με τις νέες φυτεύσεις».

Ο χαρακτήρας και η εικόνα του Κήπου διαμορφώνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τα ιστορικά δέντρα του, κάποια από τα οποία χρονολογούνται από την αρχή της δημιουργίας του και η ηλικία τους ξεπερνά τα 180 χρόνια.

Εδώ και αρκετά χρόνια, μια εξειδικευμένη ομάδα Ιταλών δενδροκόμων έχει αναλάβει τη συντήρησή τους. Είναι ειδικοί δενδροκόμοι ιστορικών καλλωπιστικών δένδρων, μια ειδικότητα που σήμερα στην Ελλάδα δεν υπάρχει.

Εκτός από τις ουασινγκτόνιες, στην κατηγορία των ιστορικών δέντρων περιλαμβάνονται μεγάλες άριες, συστάδες κυπαρισσιών, πλάτανοι, πεύκα, καζουαρίνες, φτελιές, σοφόρες, ευκάλυπτοι, φυτολάκκες, λιβιστόνες και κανάριοι φοίνικες.

Ο Ιορδάνης Χατζηπαυλίδης είναι καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος στην ανώνυμη εταιρεία Εθνικός Κήπος/Μητροπολιτικό Πράσινο Α.Ε. Μας εξηγεί ότι «η συντήρηση των ιστορικών δέντρων που βρίσκονται στον χώρο του Εθνικού Κήπου αποτελεί ένα κυρίαρχο μέλημά μας».

Αναφέρει ότι «τον Μάιο θα έρθει η ομάδα δενδροκόμων από την Ιταλία που εξειδικεύεται στη συντήρηση ιστορικών καλλωπιστικών δέντρων και θα κάνουν την ετήσια συντήρηση, με κάμερες φασματοσκοπίας, δειγματοληψίες και όλες τις άλλες σύγχρονες μεθόδους που έχουν αναπτύξει».

Ο καθηγητής υποστηρίζει ότι τα δέντρα αυτά έχουν διπλή αξία για τον Κήπο: «Έχουν πολιτιστική αξία γιατί συνδέονται με την ιστορία του Κήπου αλλά και υψηλή περιβαλλοντική αξία, καθώς προσφέρουν πολύ υψηλά ποσοστά σκίασης και δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα. Πρόκειται για μοναδικά είδη. Η μεγάλη φυτική τους μάζα παρέχει απέραντο οξυγόνο και ενδιαίτημα σε μικροοργανισμούς, αναβαθμίζουν τη βιοποικιλότητα του Κήπου και θα παίξουν σημαντικό ρόλο τώρα, την εποχή της κλιματικής κρίσης, που η θερμοκρασία της πόλης αυξάνεται».

Ο Ιορδάνης Χατζηπαυλίδης αναφέρει ότι «η συντήρηση και η προστασία τους αποτελεί άμεση προτεραιότητα και σημαντική υποχρέωση. Εφόσον τους παρέχουμε την κατάλληλη φροντίδα, θα δώσουμε μακρά πνοή και μακρά ζωή στον Κήπο», λέει. Για την εικόνα του Εθνικού Κήπου υποστηρίζει ότι «βρίσκεται σε άριστη κατάσταση, χάρη στη φροντίδα της κ. Αγοραστού».

Τον ρωτάμε αν ο Κήπος, λόγω των νέων προκλήσεων που έχει να αντιμετωπίσει η πόλη εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και της αύξησης της θερμοκρασίας, είναι δυνατόν να εμπλουτιστεί και με νέες φυτεύσεις, πέρα από τις ιστορικές, που θα μπορούσαν να βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση: «Όταν εισάγονται καινούργια είδη, αυτό θα πρέπει να γίνεται κατόπιν μελέτης, ώστε να εμπλουτίζεται η βλάστηση, αλλά ταυτόχρονα να μην επηρεάζεται η φυτολογική ιστορικότητα του κήπου. Αυτόν τον στόχο θα εξυπηρετήσουν και οι παρεμβάσεις που θα γίνουν στα επτά τοπόσημα του Εθνικού Κήπου», λέει.

Η συνεργασία με τους εξειδικευμένους δενδροκόμους καλλωπιστικών δέντρων από την Ιταλία έχει κριθεί επιτυχής και η σημερινή διοίκηση του δήμου σκοπεύει να τη συνεχίσει. Ο Ν. Φουρναράκης υποστηρίζει, ωστόσο, ότι υπάρχουν αρκετά πράγματα που πρέπει να αλλάξουν, τα οποία σχετίζονται με τις εργασίες συντήρησης του Κήπου. Πλην των ιστορικών δέντρων, τα κλαδέματα έχουν ανατεθεί σε μια ιδιωτική εταιρεία η οποία καλύπτει μια συνολική εργολαβία για τον δήμο που αφορά εργασίες διαχείρισης πρασίνου.

Ο Ν. Φουρναράκης υποστηρίζει ότι οι δενδροκόμοι της εταιρείας κάνουν τη δουλειά τους υπό τις οδηγίες και πολλές φορές υπό την επίβλεψη της Κατερίνας Αγοραστού, ενεργώντας βάσει των προτύπων που τους έχει δώσει: «Η σύμβαση αυτής της εταιρείας λήγει σύντομα. Αποφασίσαμε λοιπόν να κάνουμε μια ξεχωριστή προκήρυξη, για να έρθει μια εταιρεία να ασχοληθεί μόνο με τον Κήπο και να μην επανενταχθεί η διαχείριση του Κήπου στη μεγάλη εργολαβία που αφορά τον δήμο».

Η ελεύθερη πανίδα του Κήπου. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO

Σήμερα το προσωπικό του Κήπου είναι ελάχιστο, αποτελείται από 24 άτομα. Τρεις από αυτούς είναι γεωπόνοι και οι υπόλοιποι υπάλληλοι πρασίνου, καθαριότητας και φύλαξης. Τίποτα δεν άλλαξε όσον αφορά την αύξηση του προσωπικού με τη σύσταση της ανώνυμης εταιρείας Εθνικός Κήπος/Μητροπολιτικό Πράσινο Α.Ε. τον Μάρτιο του 2020, η οποία δημιουργήθηκε για να αναλάβει ρόλο και να είναι απόλυτα προσανατολισμένη στη διαχείριση του Εθνικού Κήπου και των δυτικών λόφων.

Οι γνωρίζοντες τον χώρο της κηποτεχνίας και των εργασιών συντήρησης υψηλών απαιτήσεων που έχει ο Εθνικός Κήπος υποστηρίζουν ότι οι εργολάβοι και ο δήμος δεν εκμεταλλεύονται την ύπαρξη του άρτια εκπαιδευμένου προσωπικού κηποτεχνών που υπάρχει διαθέσιμο στην αγορά εργασίας. Αναφέρουν ως παράδειγμα τους απόφοιτους του δημόσιου ΙΕΚ Συγγρού, που λειτουργεί υπό τη σκέπη του ΕΛ/ΓΟ Δήμητρα. «Είναι εξειδικευμένοι κηποτέχνες που ξέρουν τα φυτά, ξέρουν τη δουλειά και τα εργαλεία που πρέπει να χρησιμοποιήσουν», μας λένε. «Μόνο με εργαζόμενους που έχουν τεχνογνωσία δεν θα γίνονται λάθη και δεν θα χρειάζεται συνεχής επίβλεψη», εξηγούν.

Το 2011 με απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού ο Κήπος χαρακτηρίστηκε επισήμως ιστορικός τόπος. Αποτελεί πολιτιστικό μνημείο της Ευρώπης και έτσι έχει χαρακτηριστεί από τη Διεθνή Επιτροπή Ιστορικών Κήπων και Πολιτιστικών Τοπίων (ICOMOS-IFLA).

Πριν από δύο χρόνια ο Εθνικός Κήπος εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Διαδρομή Ιστορικών Κήπων – European Route of Historic Gardens. Πρόκειται για μια σημαντική επιτυχία, καθώς η Ευρωπαϊκή Διαδρομή Ιστορικών Κήπων είναι ένας θεσμός που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2020. Ο στόχος του φορέα αυτού είναι η προβολή, η ανάδειξη και η προστασία των ιστορικών κήπων, ως κοινής ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ο Νίκος Θυμάκης, γεωπόνος/κηποτέχνης με μεγάλη εμπειρία, μέλος της ΑΜΚΕ «Δημήτρης Πικιώνης», αλλά και μέλος της προηγούμενης διοίκησης της ανώνυμης εταιρείας που διαχειρίζεται τον Εθνικό Κήπο, θεωρεί ότι έχει μεγάλη σημασία «η παραμονή του Κήπου στα ευρωπαϊκά δίκτυα που αφορούν τους ιστορικούς και βοτανικούς κήπους». «Δόθηκε», λέει «μεγάλη μάχη για να μπούμε, μας έχουν δει με καλό μάτι οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες που κάνουν διάφορα προγράμματα και μας βοηθούν να συμμετάσχουμε σ' αυτά».

Πιστεύει ότι «η ένταξη του Εθνικού Κήπου σε ένα κοινό ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσεων δίνει υπεραξία στον Κήπο, καθώς γίνεται ένα ευρωπαϊκό τοπόσημο κηποτεχνίας και όχι απλά ελληνικό».

Ωστόσο, όπως λέει, «πρέπει να κρατήσουμε υψηλό το επίπεδο της βλάστησης, με βάση όμως πάντα αυτά που υποδεικνύει η Χάρτα της Φλωρεντίας και το ICOMOS. Δηλαδή, θα πρέπει να κρατάμε τα ιστορικά είδη, τα οποία είχαμε από την αρχή. Κι όταν κάτι δεν μπορεί να ευδοκιμήσει πια, μόνο τότε το αλλάζουμε, με μελέτη η οποία βασίζεται στις προβλεπόμενες προδιαγραφές που ανέφερα».

Με λίγα λόγια, οι προσπάθειες και οι δράσεις για την αναβάθμιση και τη συντήρηση του Εθνικού Κήπου είναι διαρκείς. Σ' αυτό συμφωνεί και ο Ν. Φουρναράκης, που υποστηρίζει ότι οι «προκλήσεις όσον αφορά στη διατήρηση της περιβαλλοντικής ισορροπίας του ποικιλόμορφου αυτού φυσικού οικοσυστήματος, στην ευδοκίμηση και εξέλιξη του βοτανικού του πλούτου και στην εξασφάλιση και ενδυνάμωση των φυσικών κύκλων είναι στις μέρες μας περισσότερο εμφανείς από ποτέ και η αντιμετώπισή τους αποτελεί μέγιστο πολιτισμικό έργο».

Κατά συνέπεια, όπως ισχυρίζεται, «απαιτούνται σαφείς δράσεις που θα άρουν κατά το δυνατό τους περιοριστικούς παράγοντες που θέτουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα και την ταυτότητά του και έχουν να κάνουν με την επερχόμενη κλιματική κρίση αλλά και με ολιγωρίες και διαχειριστικά λάθη του παρελθόντος».

Η προηγούμενη δημοτική αρχή είχε ανακοινώσει ότι μετά την ολοκλήρωση του σχεδίου αναβάθμισης των υποδομών θα προχωρούσε στην ανακαίνιση και αποκατάσταση των ιστορικών κτιρίων του Εθνικού Κήπου, στη συντήρηση των ιστορικών μαρμάρινων και λίθινων στοιχείων αλλά και στην αποκατάσταση της περίφραξης από την πλευρά της Ηρώδου Αττικού, όπου οι ρίζες και οι κορμοί των δέντρων έχουν προκαλέσει φθορές. Άρα η νέα διοίκηση έχει πεδίο δόξης λαμπρό να προχωρήσει σ' αυτές τις αποκαταστάσεις, που όσο μένουν στάσιμες θέτουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα και την ταυτότητα του Κήπου, έναν κίνδυνο τον οποίο αναγνωρίζει ως υπαρκτό και, βάσει των όσων μας είπε, επιδιώκει να εξαλείψει.

Ο Αλέξανδρος Παπαγεωργίου-Βενετάς, αρχιτέκτων, πολεοδόμος και ιστορικός της πολεοδομίας, έχει πει ότι η ποιότητα του χώρου και το βίωμα το οποίο μπορεί να μεταδώσει ο Εθνικός Κήπος στον επισκέπτη του συνοψίζεται στους στίχους του Γιώργου Σεφέρη: «Ανάμεσα στην ισημερία της άνοιξης και την ισημερία του φθινοπώρου/ εδώ είναι τα τρεχάμενα νερά εδώ είναι ο κήπος/εδώ βουίζουν οι μέλισσες μες στα κλωνάρια/ και κουδουνίζουνε στ’ αυτιά ενός βρέφους/ και ο ήλιος να! και τα πουλιά του παραδείσου/ ένας μεγάλος ήλιος πιο μεγάλος απ’ το φως»…

Ο Α. Παπαγεωργίου-Βενετάς είναι συγγραφέας του βιβλίου «Ο κήπος της Αμαλίας», στο οποίο παρουσιάζεται η ιστορία της αρχικής διαμόρφωσης, η κηποτεχνική ιδιομορφία και η μορφολογία του Εθνικού Κήπου, ο οποίος ξεκίνησε ως βασιλικός και σήμερα είναι κτήμα όλων μας. Γι' αυτό και η απαίτηση για διαρκή συντήρηση και σεβασμό στο ιστορικό τοπίο θα πρέπει να είναι καθολική. Ο Εθνικός Κήπος μάς αφορά όλους.