Η συνομιλία μου με τον εκδότη της «Εστίας», Άδωνι Κύρου, για τους χουντικούς δεσμούς του. Ελευθεροτυπία, 1987
Ψηφιοποιείται πρώτη φορά, για αρχειακούς περισσότερο λόγους
Δεν υπάρχει εφημερίδα που να σιχαίνεται περισσότερο ο Σεφέρης από την Εστία. Στα Ημερολόγιά του, που ξαναδιαβάζω τώρα χάριν αυτών των podcasts, επανειλημμένως αναφέρεται σε αυτή με έκδηλη περιφρόνηση. Αλλά και η εφημερίδα συστηματικά λασπολογεί εναντίον του νομπελίστα, σε όλη του τη ζωή, ανεβοκατεβάζοντάς τον «προδότη της Κύπρου», και διασπείροντας την συκοφαντία ότι το Νόμπελ του ήταν αποκτημένο με παρασκηνιακούς μηχανισμούς.
Θυμήθηκα μια συνέντευξη που είχα πάρει από τον τελευταίο, παραδοσιακό εκδότη της, τον Άδωνι Κύρου, στο παλιό γραφείο του πίσω από την Παλιά Βουλή. Ήμουν κάπως επιθετικός και δεν το μετανοιώνω. Πίστευα και πιστεύω ότι στις εσχατιές της αστικής ευπρέπειας, ορισμένες φορές βλασταίνει ένας ιδιάζων κυνισμός― για να μη πω κάτι βαρύτερο.
Κι αυτό φαίνεται σε ορισμένα αποσπάσματα της κουβέντας μας.
ΕΝΑ ΒΡΑΔΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ, συνάντησα τον Άδωνι Κύρου στα άδεια γραφεία της ΕΣΤΙΑΣ, στο κέντρο. Άναψε ένα φως στο πάνω πάτωμα. Το κτίριο, φορτωμένο ενθύμια και δίχως άλλες παρουσίες, έμοιαζε εγκαταλειμμένο και παγερό. Ατμόσφαιρα!
Ντυμένος ελαφρά, μ’ έντονο βλέμμα, κάθισε κάτω από το πορτρέτο του Πλαστήρα, και με άνεση και υπερβολική αυτοπεποίθηση, απάντησε σε όλα, με γέλια και ζωηρές κινήσεις.
Μετά, με πήρε -πλησίαζαν μεσάνυχτα- με πήγε στο ισόγειο και μου έδειξε με περηφάνια το μουσειακό του πιεστήριο –«διακοσμημένο» από τους εργάτες με φωτογραφίες του τέως βασιλέως Κωνσταντίνου. Στο μάρμαρο, παρατημένα τα μέταλλα της λινοτυπίας, στο τραπεζάκι δίπλα στοίβα οι φωτογραφίες των ξένων πρακτορείων. Απόλυτη αταραξία.
Όσα είδα ήταν ενδιαφέροντα, και χάρηκα που τα είπαμε -αλλά όταν βγήκα στη Σταδίου και φύσαγε (ή έβρεχε; ) μπήκα σ’ ένα ταξί και παρακάλεσα τον οδηγό ν’ ανοίξει το ραδιόφωνο.
― Κύριε Κύρου μένοντας πιστή στις αρχές της η ΕΣΤΙΑ, δεν θα μπορούσε να ανανεώσει τη νοοτροπία της;
― Όχι, γιατί θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε μ’ ένα καντηλάκι, κατά κάποιον τρόπο, το οποίο εξακολουθεί να δίνει μια γραμμή σε μια μερίδα του αναγνωστικού κοινού. Είναι η πνευματική τροφή για όσους πιστεύουν ότι η γλώσσα πρέπει να διατηρηθεί· ότι η θρησκεία πρέπει να τηρείται· ότι τα εθνικά ιδανικά πρέπει να υποστηρίζονται…. Η ΕΣΤΙΑ έχει μια γραμμή που μπορεί να φανεί παρωχημένη, αλλά δεν είναι.
― Γιατί η ΕΣΤΙΑ δεν προσπαθεί να πλησιάσει εμένα, το νέο αναγνώστη και να μου δώσει αυτά τα φώτα τη πατρίδας, της θρησκείας και της οικογένειας;
― Το ζήτημα είναι: Γιατί να μην πλησιάσετε εσείς την ΕΣΤΙΑ;
― Μου είναι ξένη η γλώσσα της, οι ιστορικές εμμονές της· έπειτα, δεν αναφέρεται στα πράγματα που συναντώ καθημερινά…
― Λοιπόν, καθίστε: Πρώτον η γλώσσα: μιλάμε τώρα δημοτική. Αλλά υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη γλώσσα που μιλάμε κι εκείνη που πρέπει να γράφομε. Οι άνθρωποι που στην Ελλάδα έγραψαν τη σωστή δημοτική - ο Κωνσταντίνος Τσάτσος κι ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος- εγνώριζαν άριστα την καθαρεύουσα. Εδώ ποιος θα την γράψει;
― Εσείς, που γνωρίζετε την καθαρευόυσα.
― Εγώ είμαι ένας…
― Και το επιτελείο σας.
― Α, δεν γίνονται έτσι αυτά τα πράγματα. Αυτά είναι δουλειά της Ακαδημίας -να βάλει ορισμένους κανόνες. Μια γλώσσα για ν’ αλλάξει δεν χρειάζεται ένα νομοθετικό διάταγμα, αλλά τριβή με τον κόσμο και κυρίως κανόνες.
― Η ΕΣΤΙΑ ακολουθώντας στεγνά τους κανόνες νομίζω φτιάχνει μια γλώσσα δημοτική με καθαρευουσιάνικες καταλήξεις.
― Τότε γιατί δεν την καταλαβαίνετε;
Βρόμικα χρήματα! Τι θεωρείτε βρόμικα χρήματα; Εγώ έχω την εντύπωση ότι οι μεγαλοεπιχειρηματίες στην εποχή μας, μπορεί να έχουν περάσει από όλα τα κυκλώματα― από το εμπόριο όπλων ή οτιδήποτε. Είναι βρόμικα αυτά τα χρήματα;
― Βλέπω πως δεν τη γεννά μια ζωτική ανάγκη αλλά ίσως μια επηρμένη εμμονή στο παρελθόν.
― Το «επηρμένη» θα μου επιτρέψετε να το διορθώσω, και να σας πω πως για τον κόσμο που απευθύνεται, η γλώσσα αυτή είναι το αλάτι… Το σχόλιο, και το άρθρο μιας εφημερίδας κερδίζουν πάρα πολύ όταν είναι γραμμένα στην καθαρευόυσα. Η δημοτική είναι μια γλώσσα φτωχή, προς το παρόν. Αυτός, νομίζω, ότι είναι κι ο λόγος που πολλές εφημερίδες έχουν περιορίσει τα αρθρογραφικά τους κείμενα. Οι απόψεις υποβάλλονται με πονηρό τρόπο, με τρόπο πιο καθημερινό: ρεπορτάζ, φωτογραφίες κ.λπ. Η ΕΣΤΙΑ που στηρίζεται στο σχόλιο, διότι είναι μια εφημερίδα γνώμης, διευκολύνεται από την καθαρεύουσα, η οποία προσθέτει στην ειρωνία, την επιθετικότητα και το καυστικό χιούμορ…Άλλωστε, αν η ΕΣΤΙΑ, κρατώντας την εμφάνιση που έχει, εισήγαγε τη δημοτική, νομίζετε ότι θα αύξανε την κυκλοφορία της;
― Όχι, γιατί θα έχανε το στιλ της. Αλλά η «δύναμη» του στιλ είναι πολύ εύκολη στην πολιτική -χύνεις έτσι και πιο άνετα τη χολή της… Ενώ με τα καθημερινά υλικά παρεμβαίνεις πιο δραστικά και αληθινά στις καταστάσεις….
― Έχει σημασία και το timing -η χρονική σύμπτωση που θα δώσει το ερέθισμα για να γίνει μια ριζική αλλαγή. Σήμερα, μια τέτοια μεταβολή πρέπει ν’ ακολουθηθεί από πολλά πράγματα… Όταν έχετε στην πλάτη σας μια εφημερίδα 100 ετών, έχετε κι ευθύνες.
Περί νέων
― Έτσι όμως ξεγράφετε τους νέους αναγνώστες.
― Δεν τους ξεγράφομε. Εγώ νομίζω ότι ο νέος άνθρωπος που λέει «εγώ δεν μπορώ να διαβάσω ΕΣΤΙΑ» δεν την έχει πιάσει ποτέ στα χέρια του.
― Τι έχει να προσφέρει σ’ ένα νέο η ΕΣΤΙΑ;
― Εξαρτάται τι ζητά. Αν πρωτίστως τον ενδιαφέρει η πολιτική, η ΕΣΤΙΑ θα του προσφέρει πολλά. Γιατί η πολιτική είναι η βάση όλων όσα υποστηρίζει. Αλλά για να διαβάσει την ΕΣΤΙΑ ένας νέος χρειάζεται να ξέρει αρκετά πράγματα από την πολιτική, την ιστορία και την πνευματική ζωή.
― Γνωρίζετε το ανέκδοτο ότι η κυκλοφορία της ΕΣΤΙΑΣ συναρτάται με τους θανάτους του λεκανοπεδίου;
― Ωστόσο δεν πέφτει η κυκλοφορία -επομένως υπάρχει πάντα κάποιος για να πάρει τη σκυτάλη! Άλλωστε δεν ενδιαφερόμεθα για την κυκλοφορία, αλλά για ορισμένες θέσεις.
― Τη γλώσσα τη «θίξαμε». Θέλετε να μιλήσουμε και για τα υπόλοιπα; «Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια»;
― Βεβαίως.. Τώρα γελάνε όλοι. Λένε «α! κοίτα το τρίπτυχο!» -σχολιάζουν ειρωνικά.
― Δεν σας ενοχλεί ότι θυμίζει καθεστώτα ανελεύθερα;
― Μα τα καθεστώτα ήρθανε, το πήραν και το υιοθέτησαν. Όπως και τον Φοίνικα, που είναι ένα σύμβολο -πεμπτουσία του ελληνισμού. Επειδή το πήρε η «21η Απριλίου» δικαιολογείται να λέμε τώρα: «Το πουλί!»; … Αυτό το τρίπτυχο που υποστηρίζει η ΕΣΤΙΑ, διατήρησε και στήριξε τον ελληνισμό.
― Γιατί όχι και τον ιταλιωτισμό;
― Μην ξεχνάτε ότι εμείς είμαστε… ανάδελφοι- για να χρησιμοποιήσω μια φράση…
― …του αγαπητού σας κ. Σαρτζετάκη.
― Δεν έχουμε τίποτε εναντίον του κ. Σαρτζετάκη. Σε πολλά πράγματα συμφωνούμε απολύτως…Αλλά δεν είναι μόνο ο κ. Σαρτζετάκης που υποστηρίζει το τρίπτυχον. Η πλειοψηφία του ελληνικού λαού συμφωνεί μ΄ αυτό.
― Σήμερα; Το πιστεύετε;
― Όχι! δυστυχώς! -γι’ αυτό και αντιμετωπίζουμε αυτή την φοβερή κοινωνική κρίση… Ωστόσο εμείς δεν εγκαταλείπομε τις αξίες αυτές, γιατί κάθε Έλληνας στη στιγμή της μεγάλης του δοκιμασίας χρειάζεται το αποκούμπι που λέγεται θρησκεία. Και όταν η Ελλάδα ήτανε στην γερμανική κατοχή, την έννοια της Πατρίδος είχε για να την ζεστάνει.
― Επί δικτατορίας τι είχε;
― Την Πατρίδα είχε πάλι.
― Αντισταθήκατε στη δικτατορία;
― Με τον τρόπο τον δικό μας: Ως εφημερίδα επιμείναμε να δείξομε σ’ αυτούς τους ανθρώπους που κάνανε τη δικτατορία, τι έπρεπε να κάνουνε -δεν το κάνανε! Ενώ ως άτομα, μπορώ να σας πω, κανείς εδώ μέσα δεν ήταν υπέρ της δικτατορίας. Βεβαίως η ΕΣΤΙΑ υπεστήριζε με τα σχόλια της την κατάσταση, μέχρις ενός σημείου, αλλά «περνούσαν» και ειδήσεις που δεν υπήρχαν σε καμιά άλλη εφημερίδα… Δεν θέλω να πω ότι είμαστε αντιστασιακοί…
― Δεν θα σας χαρακτηρίσω έτσι, όχι ― πείτε μου μόνο αν, τότε, η έννοια της πατρίδας ταυτιζόταν για εσάς με τη δικτατορία.
― Ακόμα κι αν γινόταν μια δικτατορία μαρξιστική που θα έδινε απάντηση σ’ αυτά που η ΕΣΤΙΑ διεκδικεί, δεν θα είχα καμία αντίρρηση να την υποστηρίξω.
― Με όποια μέσα κι αν επιβαλλόταν;
― Με όποια μέσα.
― Με φυλακισμένους, με εκτοπισμένους, με σκοτωμένους;
― Κοιτάξτε· πάμε πολύ μακριά. Πρέπει να ξεχωρίσομε το πολιτικό μέρος από την έννοια της πατρίδος. Όταν ο κομμουνιστής αντάρτης διεξήγαγε ένα αγώνα, και πίστευε σ΄ ένα αγώνα, δεν ενδιαφερόταν για τους σκοτωμένους, τους τραυματισμένους, τους φυλακισμένους.
― Δικαιώνετε αυτές τις πράξεις;
― Τον απλόν αντάρτη τον δικαιώνω.
― Η ΕΣΤΙΑ είναι ένας απλός πολίτης;
― Εγώ είμαι ένας δημοσιογράφος -ένας απλός πολίτης.
― Δεν ανήκετε στην «Τέταρτη εξουσία»;
― «Τέταρτη εξουσία» -πάντως όλοι οι δημοσιογράφοι είμαστε απλοί πολίται… Κάθε λοιπόν θυσία είναι λογική. Ο Μακάριος έλεγε στους λόγους του ότι θα συμμαχήσουμε ακόμα και με τον διάβολο για την Ένωση. Στον «Αττίλα II» η ΕΣΤΙΑ κάλεσε ακόμα και την Σοβιετική Ένωση να επέμβει.
― Υπάρχει αυτό εκεί το πολίτευμα, η δημοκρατία, που ισχυρίζεται ότι όλα τα αγαθά της ελευθερίας, μπορούμε να τα κατακτήσουμε με ειρηνικά μέσα.
― Καλά.. Εάν μπορούμε..-καμία αντίρρηση. Η ΕΣΤΙΑ είναι πολύ δημοκρατικότερη από πολλές άλλες εφημερίδες και οι απόψεις της έχουν μεγαλύτερη ελευθερία κρίσεως από τις άλλες. Υποστηρίζει μόνο ό,τι δικαιώνει την γραμμή της.
― Αυτό που δεν μπορεί να την οδηγήσει σε πολύ αμοράλ καταστάσεις; ― ντρέπομαι και που το λέω, μη με παρεξηγήσετε…
― Όχι· σας καταλαβαίνω απολυτως. Θα εννοείτε ασφαλώς την δικτατορία: Σε περιπτώσεις που υπήρξε μια απάνθρωπη απόκλιση της, πάντοτε την στηλιτεύσαμε.
― Στηλιτεύσατε τις εκτοπίσεις;
― Ποιες εκτοπίσεις;…Εκτοπίσεις τίνων;
― Υπαινίσεσθε ότι ήταν “επικίνδυνοι για τη δημόσια τάξη» ;
― (γέλιο). Κοιτάξτε να δείτε… Μπορώ και ‘γω να σας το γυρίσω. Δεν θα υπεστήριζε ποτέ η ΕΣΤΙΑ μιαν ισόβιο κάθειρξη κομμουνιστού.. Αλλά από την στιγμή που υπάρχει ένα δικτατορικό καθεστώς, το ζήτημα είναι πώς θα μπορέσεις να επιτελέσεις όσα μπορείς περισσότερα. Τι είναι προτιμότερο; Να σιωπήσεις; Δεν εννοώ να κλείσεις, αυτό είναι μια γενναία πράξη -ή να εμφανιστείς με μια γραμμή που φαινομενικά να συμπορεύεσαι, αλλά έτσι μέσα από τα κείμενα σου, να κάνεις πολύ μεγάλη κριτική του ανελεύθερου και αντιδημοκρατικού καθεστώτος;… Αντί λοιπόν να κατακρίνομε την ΕΣΤΙΑ τώρα, γιατί δεν παίρνετε και τις λεγόμενες δημοκρατικές εφημερίδες, να δείτε τι γράφανε;
― Έτσι όπως τα λέτε μοιάζει να είχατε κηρύξει κλεφτοπόλεμο στη χούντα!
― Είκοσι χρόνια μετά, είναι εύκολο να κρίνομε όσα έγιναν τότε. Πρέπει εκείνη την ώρα να κρίνει κανείς.
― Εσείς πάντως νομίζετε ότι πράξατε σωστά!
― Νομίζω ότι η ΕΣΤΙΑ ακολούθησε την γραμμή των πιστεύω της.
― Πρόσφατα ζητούσατε την αποφυλάκιση των δικτατόρων.
― Ναι -γιατί κι αν ακόμα θεωρήσουμε ότι πρέπει να τιμωρηθούν αυτοί οι άνθρωποι, από την στιγμή που λέμε ότι πρέπει να υπάρξει λήθη.. Κι από την στιγμή που σκέπτεται κανείς ότι από την άλλη πλευρά υπάρχουν ίδιοι άνθρωποι (με ίδιους στόχους) που είναι ελεύθεροι -όχι μόνο στην ζωή τους, αλλά και να γράφουν…
― Μα γράφουν τέτοιοι και στη δική σας εφημερίδα..
― Ναι, αλλά ποτέ η ΕΣΤΙΑ δεν έθεσε θέμα πολιτικών πεποιθήσεων.
― Ε, είναι κάπως ειδικό ν’ αρθρογραφεί σ’ αυτήν ένας «λειτουργός» της χούντας.
― Αρθρογραφεί και της Αριστεράς. Δημοσιεύεται οποιοδήποτε άρθρο αρκεί να συμφωνεί μαζί μας, κι ας μας το στείλει κι ο κ.Φλωράκης… Θα εννοείτε τον κ. Ζουρνατζή βεβαίως. Ο κ. Ζουρνατζής είναι παλιός συμφοιτητής μου, όπως λέει κι ο κ. Κακλαμάνης, με τον οποίο είμαστε πολύ φίλοι και είχε διατελέσει συντάκτης της ΕΣΤΙΑΣ και πριν την δικτατορία…Τους φίλους μας τους δεχόμαστε έτσι όπως είναι. Ο εξάδελφος μου, ο σκηνοθέτης Άδωνις Κύρου, δεν έπαψε ποτέ να είναι ένα πολύ αγαπητό πρόσωπο, παρ’ όλο που ήταν κομμουνιστής της ακροτάτης παρατάξεως.
― Δεν δημοσίευε όμως τις απόψεις του στην ΕΣΤΙΑ.
― Έστελνε όμως από το Παρίσι κινηματογραφικά ρεπορτάζ. Ούτε εγώ δημοσιεύω τις ιδέες μου στην ΕΣΤΙΑ. Η ΕΣΤΙΑ έχει τα δικά της ιδανικά, που ορισμένες φορές δεν είναι απολύτως ταυτόσημα με τα δικά μου. Δεν μπορώ να διακόψω εγώ τη συνέχεια.
― Μου φαίνεται τελείως τρελό να υπερισχύει το ιδανικό έξι σελίδων από τον άνθρωπο που θα μετάγγιζε σ’ αυτές το αίμα του και την αλήθεια του.
― Είμαστε στην Πέμπτη γενεά! Αλλά προσπαθώ να συγκεράσω το χάσμα.. Άλλωστε το δογματικό με το πρακτικό μέρος μιας εφημερίδος πρέπει να είναι αλληλένδετα. Λοιπόν, η εικόνα της ΕΣΤΙΑΣ δεν είναι εύκολο τεχνικά να αλλάξει… Ήδη για την σημερινή «μικρή» ΕΣΤΙΑ, το ετήσιο κόστος είναι 100 εκατομμύρια δραχμές. Και δεν σας κρύβω ότι εάν υπήρχε οικονομική ευχέρεια, η ΕΣΤΙΑ θα ήταν διαφορετική.
― Νομίζω είναι και θέμα επιλογών: Γιατί δεν βάζετε βενζινάδικα; Γιατί δεν βάζετε το πρόγραμμα της ελεύθερης ραδιοφωνίας;
― Πρώτον, δεν μας το στέλνει η ελεύθερη ραδιοφωνία.. Ομολογώ, θα το έβαζα -αλλά δεν μας το στέλνει.
― Ελάτε! Σε όλες τις εφημερίδες δημοσιεύεται· πάρτε το κι εσείς.
― Με καταλαμβάνετε εξ απροόπτου. Δεν είχα παρατηρήσει ότι το δημοσιεύουν (γέλια).. Εκτός αυτού: Η ΕΣΤΙΑ προσπαθεί καθημερινώς στις 6 σελίδες της να πει όσα έχει να πει. Κάποτε η ΕΣΤΙΑ έκανε επιλογή και στις διαφημίσεις της. Υπάρχει τεράστιο πρόβλημα χώρου. Πολλές εφημερίδες σου λένε «α! σήμερα δεν θα βάλω εξωτερικό ρεπορτάζ!» Η ΕΣΤΙΑ δεν μπορεί να το κάνει αυτό!.. Μπορείτε να πείτε πως είμαι το τελευταίο κατάλοιπο μιας ιστορίας, θα το δεχθώ (γέλια).
Τα δάνεια του τύπου
― Αρνείστε, από πεποίθηση, τα δάνεια;
― Ναι. Γιατί αρνούμαι την οικονομική και πολιτική εξάρτηση που αυτομάτως γεννάται. Η ΕΣΤΙΑ ουδέποτε πήρε δάνεια, γι αυτό και ποτέ δεν εξαρτήθηκε από κανέναν… Το κόστος όμως έχει γίνει τόσο μεγάλο, που οι άλλες εφημερίδες καταφεύγουν αναγκαστικά στην δανειοδότηση. Δυστυχώς οι εφημερίδες έχουν γίνει επιχειρήσεις. Λένε: «Η ΕΣΤΙΑ και δυο τρεις άλλες εφημερίδες έχουνε μόνο μείνει σε δημοσιογραφικά χέρια». Ναι, αλλά το αντίκρισμα είναι η χαμηλή κυκλοφορία.
― Σαν να θεωρείτε αυτονόητη την εισβολή των άσχετων επιχειρηματιών στο χώρο του τύπου.
― Δυστυχώς, είναι μια πραγματικότητα σ’ όλο τον κόσμο. Είναι πολύ θλιβερό φαινόμενο, γιατί εδώ στην Ελλάδα, οι επιχειρηματίες εισβάλουν για λόγους προσωπικών φιλοδοξιών και χρησιμοποιούν, ενδεχομένως, τις ζημιές της εφημερίδος για να τις εκπέσουν από τις άλλες φορολογούμενες επιχειρήσεις τους. Κι ο συντάκτης ακόμα γίνεται έτσι ένας υπάλληλος επιχειρήσεως… Νομοτελειακός νόμος είναι, σ αύτές τις περιπτώσεις, η να χάνεσαι ή να μεγαλώνεις.
― Για την ΕΣΤΙΑ τι διακρίνετε;
― Θέλω να πιστεύω ότι θα υπάρξει κάποιο άλμα μελλοντικά… Ως τώρα μπορέσαμε να επιβιώσουμε… Σήμερα η ΕΣΤΙΑ δεν έχει παθητικό, γιατί υπάρχει ένας συγκερασμός αυτεπιστασίας και αυτοδιαχειρίσεως. Όλοι προσπαθούν περισσότερο από όσο μπορούν.
― Αν κάποιο εκδοτικό τραστ πρότεινε στην ΕΣΤΙΑ να ενταχθεί σ’ αυτό, αφήνοντας απαράλλαχτη τη γραμμή της, εσείς θα δεχόσαστε;
― Εγώ, προσωπικώς, όχι! Αν αποτύγχανα να κρατήσω στην επιβίωση την ΕΣΤΙΑ θα έφευγα.
― Αθέλητα, κρίνετε την πράξη της κ. Βλάχου να πωλήσει την Καθημερινή στον Κοσκωτά.
― Όχι. Τα επιχείρηματά της για την πώληση δεν αντικρούονται. Για όσους ζήσαμε όλη μας την ζωή μέσα σε μια εφημερίδα, εκείνο που προέχει είναι η επιβίωση του ονόματος που κληρονομήσαμε.
― Το όνομα αρκεί, όταν σε εκδικείται το νέο περιεχόμενο;
― Ως προς την επιλογή του ατόμου, μπορεί να υπήρξε και πλάνη, εκείνη τη στιγμή. Μπορεί, τώρα που μιλάμε, η κ.Βλάχου να έχει μετανοήσει για το πρόσωπο στο οποίο έδωσε την εφημερίδα της. Γι’ αυτό κι εγώ δεν θα εκχωρούσα την ΕΣΤΙΑ σ’ ένα τραστ οικονομικό. Θα μπορούσε όμως να υπάρξει ένα δημοσιογραφικό τραστ... Διότι τώρα, πράγματι, οι εφημερίδες πήραν έναν κατήφορο, γι αυτό και η ονομαστικοποίηση των μετοχών είναι μια πολύ καλή ενέργεια.
― Μια εφημερίδα με έντιμες θέσεις είναι θεμιτό να στηρίζεται στα βρώμικα χρήματα ενός επιχειρηματία;
― Πώς μπορείς να μπεις στο μυαλό ενός επιχειρηματία; Βρόμικα χρήματα! Τι θεωρείτε βρόμικα χρήματα; Εγώ έχω την εντύπωση ότι οι μεγαλοεπιχειρηματίες στην εποχή μας, μπορεί να έχουν περάσει από όλα τα κυκλώματα― από το εμπόριο όπλων ή οτιδήποτε. Είναι βρόμικα αυτά τα χρήματα;
― Ας υποθέσουμε, τα μαφιόζικα χρήματα, τα θεωρείτε βρόμικα ή όχι;
― Νομίζω ότι είναι λάθος να πιστεύει κανείς αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα ότι υπάρχουνε μαφιόζικα χρήματα: Υπάρχουν χρήματα ανθρώπων που δεν θέλουν να φανούν, που τα δίνουν ξένες κυβερνήσεις και δεν θέλουν φανούν, που είναι μυστικά κονδύλια και δεν πρέπει να φανούν.. Το ζήτημα είναι οι εφημερίδες να έχουν δημοσιογράφο εκδότη. Αυτός επιβάλλει την δημοσιογραφική ηθική σ’ ένα χώρο εκτρεπόμενο συνεχώς.
Ο [χουντικός] κ. Ζουρνατζής που αρθρογραφεί στην ΕΣΤΙΑ είναι παλιός συμφοιτητής μου…Τους φίλους μας τους δεχόμαστε έτσι όπως είναι. Ο εξάδελφος μου, ο σκηνοθέτης Άδωνις Κύρου, δεν έπαψε ποτέ να είναι ένα πολύ αγαπητό πρόσωπο, παρ’ όλο που ήταν κομμουνιστής της ακροτάτης παρατάξεως.
― Μπορούν να τον συγκρατήσουν μερικές ρυθμιστικές διατάξεις της ελευθεροτυπίας;
― Όχι, γιατί αυτό μπορεί να γίνει όπλο σε πολιτικές καταστάσεις για να καταπιεσθεί η ελευθερία του τύπου.
― Στις 31 Δεκεμβρίου του 1974 υποστηρίξατε την ανάγκη φραγμών ελευθεροτυπίας;
― Εμείς λέμε ότι πρέπει να υπάρχει ένας νόμος περί τύπου-γιατί σήμερα κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να γράψει ή όχι. Έχομε ένα νόμο περί τύπου απηρχαιωμένο, δικτατορικό.
― Πρέπει να υπάρχει νόμος περί τύπου;
― Κι αυτό είναι συζητητέο. Όλες οι κυβερνήσεις φοβούνται το πολιτικό κόστος ενός τέτοιου νόμου. Ακριβώς γι αυτό, νομίζω, ότι την ρυθμιστική παρέμβαση, πρέπει να την ορίσει η ΕΣΗΕΑ (Ένωση Συντακτών), σε συνεργασία με μια διακομματική επιτροπή.
― Εντέλει, κύριε Κύρου, για να διαβάζω την εφημερίδα σας πρέπει να πάψω να ακούω ροκ;
― Αντιθέτως! Εγώ πέρασα τα νεανικά μου χρόνια με το ροκ εν ρολ. Κι ήμουνα μάλιστα μανιώδης. Προ μηνών πήγα στην συναυλία του Τσακ Μπέρι και μετά βίας κρατήθηκα να μη φωνάξω. Κυκλοφορούσα μέχρι να πάω στον στρατό με μπλουτζίν και μακριά μαλλιά -κι ακόμα, βέβαια, έχω μακριά μαλλιά.
― Σε ένα φύλλο του 67, η εφημερίδα σας χαρακτήριζε δυο τρία παιδιά με τζιν και μακριά μαλλιά: «Καθάρματα»…
― Το 67; ..Τότε θα πρέπει να ήμουν κι εγώ ένα κάθαρμα! … Κάθαρμα του ροκ εν ρολ! (γέλια)
