Χαλεπάς Facebook Twitter
Παραμύθι της πεντάμορφης ΙΙ, 1918, γύψος, συλλογή Πανελληνίου Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου, μόνιμη έκθεση Ιδρύματος Τηνιακού Πολιτισμού. Φωτό: Αλέξανδρος Αβραμίδης

Στα εγκαίνια της μεγάλης έκθεσης για τον Γιαννούλη Χαλεπά στη Θεσσαλονίκη

0

Ένας νέος άνδρας, γυμνός, κρατάει στα χέρια του έναν κόκορα. Είναι ένας ορνιθοκλέφτης που γειτονεύει με μια γυναίκα η οποία πίνει κονιάκ, έναν αναπαυόμενο Ερμή, την Αθηνά Βοσκοπούλα. Αυτός είναι ο αινιγματικός αλλά και ολόφωτος κόσμος του Γιαννούλη Χαλεπά που ξεδιπλώνεται στην έκθεση «Δούναι και Λαβείν» στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ που εγκαινιάστηκε από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου και θα διαρκέσει έως τις 5 Ιουνίου 2022. 

Η Θεσσαλονίκη υποδέχεται μια μεγάλη έκθεση που όχι μόνο είναι αφιερωμένη στο έργο που άφησε ως παρακαταθήκη ο μεγάλος Έλληνας γλύπτης αλλά και στην ιχνηλάτηση της δραματικής ζωής του. 

Όσο πιο βαθιά μπαίνει κάποιος στην υπόθεση «Χαλεπάς», τόσο βυθίζεται σε ένα μυστήριο της ύπαρξης και της δημιουργίας, προσπαθώντας να ανασυνθέσει τα κομμάτια της ζωής και του έργου του, να φωτίσει τα κενά ανάμεσα στις περιόδους της δημιουργικής του δραστηριότητας αλλά και να ανιχνεύσει την πυρετώδη συνάντησή του με την ύλη, τη γη, τα υλικά της φύσης και τη γέννηση των πρωτοποριακών έργων του. 

Τα σχέδια στα κατάστιχα είναι η πηγή και η αρχή για να κατανοήσουμε τον τρόπο που σκέφτεται. Ο Χαλεπάς τα σχεδιάζει όλα. Τα γοητευτικά κεφάλια, τα σπαστά μαλλιά, τις ρυτίδες, τις εκφράσεις, τη δυσφορία και τον πόνο, τις πτυχώσεις των ενδυμάτων, την καμπυλότητα των σωμάτων πριν τα περάσει στον πηλό. 

Η έκθεση φιλοξενεί περισσότερα από εκατόν πενήντα έργα, τα ογδόντα από τα οποία προέρχονται από τη συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση και τα είκοσι πέντε από τη συλλογή του Τελλογλείου. Στόχος της είναι να αποκαλύψει τόσο τη μυστική συνομιλία μεταξύ τους, τα μυστικά κάθε έργου χωριστά, όσο και τον μυστηριακό τρόπο με τον οποίο δούλευε ξανά και ξανά τα θέματά του ο μέγας Χαλεπάς, ο ιδιοφυής και εμμονικός, ο καλλιτέχνης με την προσήλωση στην τελειότητα, στη λεπτομέρεια, εν τέλει στην ομορφιά, με την τόλμη μέσα στις μυθιστορηματικές δυσκολίες της ζωής του.

Χαλεπάς Facebook Twitter
Όρθια κόρη π. 1870, γύψος, Μουσείο Γιανούλη Χαλεπά Πύργου Τήνου, κοινότητα Πανόρμου Τήνου. Φωτό: Αλέξανδρος Αβραμίδης

Όμως αυτό που είναι αποκαλυπτικό στην έκθεση, και δείχνει το ύψος και το μέγεθος του καλλιτέχνη, τη σχεδιαστική του δύναμη, είναι τα άγνωστα σε πολλούς σχέδιά του, τα σχέδια που με ευρηματικότητα και εκφραστικότητα δημιουργούνται μέσα στα κατάστιχα της επιχείρησης του πατέρα του, της εύρωστης επιχείρησης μαρμαρογλυπτικής του δέκατου ένατου αιώνα που διατηρούσε στο Βουκουρέστι, τη Σμύρνη και την Αθήνα ο Ιωάννης Χαλεπάς. 

Δέκα κατάστιχα βρέθηκαν και διασώθηκαν, και υπάρχουν στην έκθεση, με χιλιάδες σχέδια, λεπτομέρειες και γραμμές που μας οδηγούν σε αόρατα μέχρι σήμερα μονοπάτια, έργα του πνεύματος και των χεριών αυτού του μεγάλου μάστορα της ύλης. 

Ο τίτλος της έκθεσης, που ήταν μια ιδέα της διευθύντριας πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση Αφροδίτης Παναγιωτάκου, «Δούναι και Λαβείν», είναι εμπνευσμένος από τα κατάστιχα που διασώθηκαν, σημάδι αυτού του συναρπαστικού πάρε-δώσε που δηλώνει και την αμοιβαιότητας της τέχνης, και μας προτρέπει σε μια προσωπική ανάγνωση του έργου του Χαλεπά, του ανθρώπου με την ακαδημαϊκή παιδεία που ξεπέρασε τα όρια της εποχής και της εκπαίδευσής του.

Χαλεπάς Facebook Twitter
Μήδεια ΙΙΙ, 1933, γύψος, Εθνική Πινακοθήκη, Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου αρ. ευρ. 1470. Φωτό: Αλέξανδρος Αβραμίδης
Χαλεπάς Facebook Twitter
Άποψη της έκθεσης «Γιαννούλης Χαλεπάς, Δούναι και Λαβείν». Φωτό: Αλέξανδρος Αβραμίδης

Τα σχέδια στα κατάστιχα είναι η πηγή και η αρχή για να κατανοήσουμε τον τρόπο που σκέφτεται. Ο Χαλεπάς τα σχεδιάζει όλα. Τα γοητευτικά κεφάλια, τα σπαστά μαλλιά, τις ρυτίδες, τις εκφράσεις, τη δυσφορία και τον πόνο, τις πτυχώσεις των ενδυμάτων, την καμπυλότητα των σωμάτων πριν τα περάσει στον πηλό. 

«Σχεδίαζε όπως ανέπνεε», λέει η επιμελήτρια της έκθεσης, ομότιμη καθηγήτρια Σχολής Καλών τεχνών ΑΠΘ και μελετήτρια του έργου του Χαλεπά, Αλεξάνδρα Βουτυρά. «Νομίζω ότι σήμερα, με αυτή την έκθεση, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τη ζωή του για να καταλάβουμε το έργο του».

Σε έναν τοίχο υπάρχει μια μεγάλη φωτογραφία του Χαλεπά. Φορά γυαλιά και η ασκητική μορφή του είναι γαλήνια. Είναι περιποιημένος, η φωτογραφία είναι τραβηγμένη έναν χρόνο πριν από τον θάνατό του. Είναι ασφαλής πλέον και ζει την περίοδο της ζωής του μετά τα ογδόντα, όταν η ανιψιά του τον πήρε στην Αθήνα, στο σπίτι της. Περιστοιχίζεται από αγάπη, σεβασμό, στοργή και αναγνώριση που είχε στερηθεί για δεκαετίες. Είναι η περίοδος που φιλοτεχνεί πενήντα ακόμα αριστουργηματικά έργα. 

Ανάμεσα στα έργα του νιώθει κανείς την πρόκληση που έθετε ο ίδιος στον εαυτό του. Καλούμαστε με τη σειρά μας να τα κοιτάξουμε σφαιρικά, κάθε πλευρά τους είναι σημαντική, όπως και οι αντιθέσεις με τις οποίες παίζει: το μεγάλο και το μικρό, ο ηλικιωμένος και ο νέος. Αυτά τα πήλινα και τα γύψινα έργα έχουν βλέμμα, έχουν αισθήματα, είναι τέλεια, ολοκληρωμένα, αν και για τον δημιουργό τους δεν ήταν ποτέ έτσι, αναζητούσε την τελειότητα, είχε ένα ανικανοποίητο συναίσθημα μέχρι τέλους. Δείχνουν ότι από την πρώτη μέχρι την τελευταία περίοδο του έργου του έχουμε μπροστά μας έναν καλλιτέχνη ολοκληρωμένο από τα πρώτα κιόλας δημιουργικά του χρόνια.

Χαλεπάς Facebook Twitter
«Σχεδίαζε όπως ανέπνεε», λέει η επιμελήτρια της έκθεσης, ομότιμη καθηγήτρια Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ και μελετήτρια του έργου του Χαλεπά, Αλεξάνδρα Βουτυρά. «Νομίζω ότι σήμερα και με αυτή την έκθεση πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τη ζωή του για να καταλάβουμε το έργο του». Φωτ.: Γιάννης Τόμτσης/LIFO

«Όλο του το έργο έχει ξεχωριστή ποιότητα και σημασία. Ωστόσο μπορώ να πω ότι η δεύτερη περίοδος της Τήνου είναι η πιο ενδιαφέρουσα. Γιατί εκεί ξαφνικά γίνεται η μεγάλη αλλαγή, η μεγάλη και απότομη τομή στο έργο του. Θα μπορούσα να πω ότι μοιάζει να ασφυκτιά, να ενοχλείται έως την τρέλα από τις δεσμεύσεις του ακαδημαϊσμού, από το "ωραίο ένδυμα" της ακαδημαϊκής σχολής που έχουν η "Κοιμωμένη" και το "Σατύρος και Έρωτας Ι", γι’ αυτό ίσως κατέστρεψε και την πρώτη του "Μήδεια". Στην Τήνο πετάει το ωραιοποιημένο περίβλημα και κρατάει την ουσία, τη γενική δομή του γλυπτού, πλάθει τα έργα του με γεωμετρικούς όγκους, τα μελετάει επίμονα απ’ όλες τις πλευρές, όπως φαίνεται χαρακτηριστικά στις σχεδιαστικές μελέτες του», λέει η Αλεξάνδρα Βουτυρά.

Το κοροϊδευτικό βλέμμα του Σάτυρου, με τον οποίο ασχολήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του και δημιούργησε για πρώτη φορά την περίοδο που εμφανίστηκαν τα αρχικά σημάδια της ασθένειάς του, η αγνή, καθαρή μορφή της αδελφής του Κατερίνας, που, όπως έλεγαν, ήταν χτυπημένη κι αυτή από ψυχική νόσο, πέθανε πολύ νέα, ένα μικρό κεφάλι Κόρης, η προτομή της Ευτυχίας με τα σμιχτά φρύδια που πίσω της τοποθέτησε την ανάγλυφη προσωπογραφία του με κλειστά μάτια. Ονειρεύεται; Τι ονειρεύεται μέσα από αυτά τα τόσο διαφορετικά έργα, ποια άπιαστη έννοια κυνηγά;

Χαλεπάς Facebook Twitter
Προτομη Ευτυχίας ενυπόγραφο, 1931. Στη βάση εμπρός, σε οβάλ επιφάνεια, υπογράφει το έργο με χάραξη, γύψος, συλλογή Ιδρύματος Ωνάση. Φωτό: Αλέξανδρος Αβραμίδης

Η αυτοπροσωπογραφία του δείχνει μια εικόνα που βλέπουμε σπάνια όταν στο μυαλό μας συνδέουμε τον Χαλεπά με τη μακριά γενειάδα, τα δράματα της δύσκολης ζωής του, τη μοναξιά, τη φύση και τον αέρα της Τήνου. Εικονίζεται περιποιημένος, με κοντό γένι, ελαφρά συνοφρύωση στο βλέμμα, φορώντας επίσημο ένδυμα και παπιγιόν. Ο Στρατής Δούκας έγραψε ότι πραγματοποίησε το πορτρέτο του το 1931, κοιτώντας στον καθρέφτη μια ντουλάπας. Έτσι θα ήθελε να τον θυμόμαστε; Ή θα ήθελε να δημιουργήσουμε τη δική μας εικόνα, τη δική μας ιδέα, κρυπτική και πολύπλοκη, όπως τα έργα του;

Η έκθεση τελειώνει με ένα γλυπτό του Δημήτρη Φιλιππότη, τον «Θεριστή», που με πρόταση του προέδρου του Ιδρύματος Ωνάση Αντώνη Παπαδημητρίου συμπεριλήφθηκε στο «Δούναι και Λαβείν» και φέρνει στο προσκήνιο τη σχέση του πατρικού εργαστηρίου του Χαλεπά με τη γλυπτική, τους γλύπτες και τη θέση του Γιαννούλη μέσα σε αυτό. «Αυτή την ανατρεπτική δύναμη της αμοιβαιότητας είναι που αγκαλιάζει το Ίδρυμα Ωνάση. Τη δημιουργία κάθε ανθρώπου ξεχωριστά, ακόμη και όταν συγκρούεται με τους κανόνες που άλλοι έχουν θέσει. Μια περιγραφή για τον κόσμο, έξω από καλούπια, χωρίς βεβαιότητες, αλλά με πίστη στο προσωπικό πάθος. Ο Χαλεπάς μας θυμίζει ότι πολλοί μπορούν να κατασκευάζουν, αλλά λίγοι δημιουργούν», αναφέρει ο πρόεδρος κ. Παπαδημητρίου.

Σημαντικό είναι επίσης να πουμε ότι τα έργα του Γιαννούλη Χαλεπά που ανήκουν στη συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση θα βρουν ψηφιακή στέγη μαζί με όλη τη συλλογή του Ιδρύματος, έτσι ώστε να είναι προσβάσιμα στο κοινό και να δημιουργηθεί, όπως λέει η κ. Παναγιωτάκου, «ένα περιβάλλον παιδείας για να δεις τον Χαλεπά». Στόχος του Ιδρύματος Ωνάση επίσης είναι να συμβάλει στην ανάδειξη του έργου του Χαλεπά, σχεδόν έναν αιώνα μετά τη δημιουργία του, και σε διεθνές περιβάλλον. 

Χαλεπάς Facebook Twitter
Άποψη της έκθεσης «Γιαννούλης Χαλεπάς, Δούναι και Λαβείν». Φωτό: Αλέξανδρος Αβραμίδης
Χαλεπάς Facebook Twitter
Άποψη της έκθεσης «Γιαννούλης Χαλεπάς, Δούναι και Λαβείν». Φωτό: Αλέξανδρος Αβραμίδης

«Γιαννούλης Χαλεπάς: Δούναι και Λαβείν»

Επιστημονική επιμέλεια έκθεσης και δίγλωσσης έκδοσης/καταλόγου: Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, Γενική Διευθύντρια Τελλογλείου Ιδρύματος Τεχνών ΑΠΘ, Ομότιμη Καθηγήτρια Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ

Σχεδιασμός έκθεσης: Παύλος Θανόπουλος, Σκηνογράφος.

Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ, με τη συνδρομή του Ιδρύματος Ωνάση

Αγίου Δημητρίου 159Α, Θεσσαλονίκη

18/2-5/6

Εικαστικά
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μέσα στη μεγαλειώδη έκθεση των πορτρέτων του Φράνσις Μπέικον

Εικαστικά / Μέσα στη μεγαλειώδη έκθεση των πορτρέτων του Φράνσις Μπέικον

Η National Portrait Gallery του Λονδίνου φιλοξενεί μια από τις κορυφαίες εικαστικές εκθέσεις της χρονιάς παγκοσμίως, μια ρετροσπεκτίβα στο έργο του Βρετανού καλλιτέχνη που άλλαξε την προσωπογραφία, δημιουργώντας μια ανεπανάληπτη ζωγραφική της φιγούρας με σπαραγμό, απελπισία και ευαισθησία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Ο Τζάκσον Πόλοκ και η επιρροή που είχαν στο έργο του ο Πικάσο και οι μεξικανικές τοιχογραφίες

Πολιτισμός / Ο Πικάσο και οι μεξικανικές τοιχογραφίες στα πρώιμα έργα του Τζάκσον Πόλοκ

Μια μοναδική έκθεση στο Παρίσι παρουσιάζει πίνακές του από τα χρόνια που τον επηρέαζαν οι σουρεαλιστές και ο Καρλ Γιουνγκ, πριν ακόμα γίνει γνωστός για τα αφηρημένα έργα του με την τεχνική «dripping», το 1947.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Μια έκθεση για τον Λουκά Σαμαρά με κύβους, τραπεζοειδή και παραισθητικές πύλες

Εικαστικά / Μια έκθεση για τον Λουκά Σαμαρά με κύβους, τραπεζοειδή και παραισθητικές πύλες

Η μοναδική οπτική του Λουκά Σαμαρά παρουσιάζεται στο μουσείο Dia Beacon της Νέας Υόρκης, στην πρώτη μεταθανάτια έκθεσή του και τελευταία στην οποία συνεργάστηκε ο ίδιος ο καλλιτέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το πέρασμα του Χατζηκυριάκου-Γκίκα από τη Δύση στην Ανατολή μέσα από μια μνημειώδη έκθεση

Εικαστικά / Το πέρασμα του Χατζηκυριάκου-Γκίκα από τη Δύση στην Ανατολή μέσα από μια μνημειώδη έκθεση

Tο Μουσείο Μπενάκη, με αφορμή την επέτειο 30 χρόνων από τον θάνατό του σπουδαίου Έλληνα καλλιτέχνη, διοργανώνει μια έκθεση αφιερωμένη στο ταξίδι του από τη Δύση στην Ανατολή το 1958. Ένα ταξίδι κυριολεκτικό και μεταφορικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μια νέα γκαλερί τέχνης άνοιξε στην οδό Χαλκοκονδύλη στην Ομόνοια

Εικαστικά / Μια νέα γκαλερί τέχνης άνοιξε στην οδό Χαλκοκονδύλη στην Ομόνοια

Η Χριστίνα Ανδρουλιδάκη μετέφερε τη γκαλερί CAN από το Κολωνάκι στην Ομόνοια και μιλά για τη γοητεία του κέντρου και για την αρμονική συνύπαρξη με τις προκλήσεις της σύγχρονης τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Στην Tate Modern και Tate Britain, στα έργα της δωρεάς Δ. Δασκαλόπουλου

Εικαστικά / «Η τέχνη έχει νόημα μόνο όταν βρίσκεται σε συνδιαλλαγή»: Η Tate υποδέχεται τα έργα της δωρεάς Δασκαλόπουλου

Έργα των Louise Bourgeois, Βλάση Κανιάρη, Martin Kippenberger, Damien Hirst και πολλών ακόμα μεγάλων ονομάτων της σύγχρονης τέχνης περιλαμβάνονται στη δωρεά του Δημήτρη Δασκαλόπουλου και φιλοξενούνται πλέον σε νέες εκθέσεις στην Tate Modern και στην Tate Britain.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τι δουλειά έχει ένα ρομπότ στην οδό Κριεζώτου;

Εικαστικά / Τι δουλειά έχει ένα ρομπότ στην οδό Κριεζώτου;

Η γκαλερί Ζουμπουλάκη εγκαινιάζει τη φθινοπωρινή της βιτρίνα με ένα ρομπότ εντυπωσιακών διαστάσεων, φιλοδοξώντας να ανοίξει μια νέα συζήτηση για το αποτύπωμα της τεχνητής νοημοσύνης σε πεδία δημιουργίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Anna Boghiguian: Μια ακάματη ταξιδεύτρια επιστρέφει με νέα έκθεση στην Ελλάδα

Εικαστικά / Το εκπληκτικό ταξίδι της Anna Boghiguian καταλήγει στην Αθήνα ― μια συνέντευξη

Με αφορμή τη νέα της έκθεση στον Πειραιά, η σπουδαία καλλιτέχνις, που παρουσιάζει παράλληλα μια εκπληκτική εγκατάσταση στην Tate Modern, μας μίλησε για τις εμπειρίες μιας ζωής και για όσα τη συνδέουν με τον Καβάφη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Πικάσο και η μαγεία της χαρακτικής σε μια μοναδική έκθεση

Εικαστικά / Ο Πικάσο και η μαγεία της χαρακτικής σε μια μοναδική έκθεση στο Βρετανικό Μουσείο

Το μουσείο παρουσιάζει εκατό περίπου εκτυπώσεις έργων του Πικάσο, από τις 500 και πλέον που έχει στη συλλογή του, οι οποίες περιλαμβάνουν και έργα που δεν έχουν εκτεθεί ποτέ ξανά.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Art Athina 2024 με έμφαση στο design, την οικολογία, τη βιωσιμότητα και τη συμπερίληψη

Εικαστικά / Art Athina 2024 με έμφαση στο design, την οικολογία, τη βιωσιμότητα και τη συμπερίληψη

Συνεπής στο ετήσιο ραντεβού της με το φιλότεχνο κοινό της πόλης, μία από τις παλιότερες φουάρ της Ευρώπης, η Art Athina, ανοίγει τις πύλες της στο ιστορικό μέγαρο του Ζαππείου με τη συμμετοχή των σημαντικότερων ελληνικών αιθουσών τέχνης, διεθνών γκαλερί και μια σειρά από παράλληλα πρότζεκτ και δράσεις κάθε είδους για μεγάλους και παιδιά.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ