Επιτρέψτε μου να σας μεταφέρω λίγα (και καλά, νομίζω) από όσα μου εκμυστηρεύτηκε ο Chris Nicola σε πρόσφατη συζήτησή μας, πριν από την προβολή του εν λόγω ντοκιμαντέρ: "Για μένα, παρότι δεν είμαι Εβραίος, ήταν απολύτως σημαντική η αποκάλυψη του μυστικού των 38 αυτοεξόριστων στα άδυτα της γης. Όταν ήμουν παιδί είχα ακούσει έκπληκτος για τα δεινά της δουλείας στην Αμερική ή για την αμείλικτη εξολόθρευση των ερυθρόδερμων ιθαγενών. Και ο αριθμός «έξι εκατομμύρια», όπως υπολογίζονται τα θύματα του Ολοκαυτώματος εβραϊκής καταγωγής, μου φαινόταν απλώς αδιανόητος. Παρότι δεν μου αρέσει να αναφέρομαι σε αποφθέγματά του, ο Στάλιν είχε πει το εξής εξωφρενικό: «Η απώλεια ενός ατόμου είναι μια προσωπική τραγωδία, αλλά η απώλεια εκατομμυρίων δεν είναι παρά μια απλή στατιστική». Κοιτώντας στα μάτια τούς επιζώντες των σπηλαίων της Ουκρανίας, στις αναρίθμητες συναντήσεις μας επί μια ολόκληρη δεκαετία, ποτέ δεν μπόρεσα να τους πω «ναι, καταλαβαίνω…». Συνειδητοποίησα όμως κάτι πολύ σημαντικό. Ότι το Ολοκαύτωμα δεν ήταν το χρονικό της εξόντωσης έξι εκατομμυρίων ανθρώπων, αλλά έξι εκατομμύρια προσωπικές ιστορίες αθώων θυμάτων. Πάντα πίσω από τους αριθμούς κάθε εκατόμβης κρύβονται συγκεκριμένοι άνθρωποι, συγκεκριμένα άτομα με ονοματεπώνυμο, με προσωπικούς δεσμούς και προσωπική ιστορία: μητέρες, πατέρες, γιοί, θυγατέρες, αδέλφια, ξαδέλφια, παππούδες, γιαγιάδες, εραστές, φίλοι, συμμαθητές… – αυτά είναι τα θύματα κάθε Ολοκαυτώματος επί της Γης, που δεν τα εκπροσωπεί κανένας αριθμός και δεν υποβαθμίζονται ποτέ σε υλικό στατιστικής!"
