Επειδή από ότι βλέπω κανείς σας δεν αναρωτιέται αν όντως υπάρχει κάποια αλήθεια πίσω από τις αιτιάσεις των Αλβανών περί Τσάμικου, θα προσπαθήσω να δώσω κάποια ιστορικά στοιχεία για το θέμα, γνωρίζοντας φυσικά ότι θα ακούσω τα εξ αμάξης, αλλά τέλος πάντων ας προσπαθήσω ... Οι κυριότερες βιβλιογραφικές αναφορές στα Ελληνικά για το Τσάμικο είναι τα άρθρα και βιβλία της ακαδημαικού του ΑΠΘ, Ελευθερίας Μαντά, του Ηπειρώτη λογοτέχνη, Βασίλη Κραψίτη και του ιστορικού Γιώργου Μαργαρίτη. Στα αγγλικά υπάρχει φυσικά πάντα ο μέγιστος Mazower, που ευτυχώς που υπάρχει γιατί αλλιώς δεν θα ξέραμε την τύφλα μας για το Ανατολικό ζήτημα και την σύγχρονη Βαλκανική ιστορία. Στο ψητό ... οι μουσουλμάνοι Τσάμηδες (γιατί υπαρχουν και χριστιανοί Τσάμηδες) που κατοικούσαν στην ευρύτερη περιοχή της Θεσπρωτίας στην αρχή του πολέμου ήταν γύρω στους 20 χιλιάδες. Άλλες 20 χιλάδες ήταν οι χριστιανοί τσάμηδες (ή αλλιώς αλβανόφωνοι χριστιανοί). Οι ένοπλοι Τσάμηδες που κατά την διάρκεια του πολέμου έδρασαν είτε με τους ΓερμανοΙταλούς είτε με τον ΕΛΑΣ δεν ξεπέρασαν ποτέ τους 2 με 3 χιλιάδες. Τους Τσάμηδες προ κατοχής το Ελληνικό κράτος τους είχε ΔΙΑΛΥΣΕΙ στις απαλλοτριώσεις γης και περιουσιών με κύριο στοχο να ξεκουμπιστούν από εκεί που ήταν, αφού με βάση τη συνθήκη της Λωζάνης εξαιρούνταν από τις υποχρεωτικές ανταλλαγές πληθυσμών, άιτημα που είχε την αμέριστη συγκατάθεση της Ελληνικής κυβέρνησης του Ελ. Βενιζέλου! Το μεγάλο λάθος των Τσάμηδων της Θεσπρωτίας ήταν να επιστρέψουν σε ακραία φασιστικά στοιχεία που ερχόταν από μέσα από την Αλβανία με σκοπό να δημιουργήσουν κλίμα τρομοκρατίας το καλοκαίρι του 43 με αποκορύφωμα την εκτέλεση 49 Ελλήνων προκρίτων από την Παραμυθιά Θεσπρωτίας. Πρέπει εδώ όμως να τονιστεί οτί η ενέργεια προήλθε μέσα από πρωτοβουλιά των Γερμανικών αρχών ως αντίποινα για τό φόνο δεκά Γερμανών στρατιώτων από τους αντάρτες. Με αυτό τον τρόπο οι Γερμανοί προσπαθούσαν να επιβάλουν τη δική τους τάξη μετά την παράδοση της Φασίστικης Ιταλίας. Το καλοκάιρι του 44 με την αποχώρηση των Γερμανικών δυνάμεων είχε έρθει η ώρα της εκδίκησης για τους Έλληνες. Στις 26 Ιουνίου γύρω στους 500 Τσάμηδες κυριολεκτικά σφαγιάστηκαν στην Πάργα και την Παραμυθιά από τη 10η μεραρχία του ΕΔΕΣ. Μέχρι τον Σέπτεμβρη του 44 γυρώ στους 2000 Τσάμηδες σκοτώθηκαν με απάνθρωπο τρόπο και εκατοντάδες γυναίκες βιάστηκαν από Έλληνες. Όπως λέγαν οι παλιοί στα μέρη μου τα πηγάδια είχαν στερέψει από νερό κι έβγαζαν μόνο αίμα. Μέχρι του Δεκέμβρη του 44, 22 με 25 χιλιάδες Τσάμηδες είχαν εκδιωχτεί από τα σπίτια και φτάσαν ως πρόσφυγας στην Αλβανία. Κάποιοι από αυτούς προσπάθησαν να επιστρέψουν κατά την διάρκεια της ΕΑΜοκρατίας και στον εμφύλιο, αλλά χωρίς φυσικά επιτύχια αφού το επίσημο Αλβανικό κράτος ήθελε να θάψει το θέμα στο πλαίσιο της νέας τάξης πραγμάτων. Πρέπει να τονιστεί ότι παρόλες τις πίεσεις και την ένταση εκείνης της περιόδου ο Ενβέρ Χότζα αρνήθηκε να προχωρήσει σε βίαια αντίποινα σε βάρος της Ελληνικής μειονότητας της Β. Ηπείρου, σε αντίθεση με τις Βαλκανικές τακτικές που όλοι μας πολύ καλά γνωρίζιυμε. Αυτά κυρίες και κύριοι.
