H πίστη -- που τόσο πολύ την κουβεντιάζουμε σήμερα -- είναι αντικείμενο πολύ πρόσφατου θρησκευτικού ενθουσιασμού που εκδηλώθηκε στη Δύση, το 17ο αιώνα. Η ίδια η λέξη "πίστη" αρχικά σήμαινε αγαπώ, εκτιμώ, έχω κάτι "στην καρδιά μου". Τον 17ο αιώνα, η σημασία περιορίστηκε και πήρε τη σημασία: Διανοητικά αποδέχομαι ένα σύνολο προτάσεων, ένα 'Σύμβολο της Πίστεως'. "Πιστεύω" -- δεν σήμαινε "Αποδέχομαι ορισμένες πεποιθήσεις ως προτάσεις πίστεως." Σήμαινε: "Δεσμεύομαι. Εμπλέκομαι προσωπικά." Πράγματι, κάποιες από τις παγκόσμιες παραδόσεις, περιφρονούν σχεδόν τη θρησκευτική ορθότητα. Στο Κοράνι, η θρησκευτική ορθότητα απορρίπτεται ως "ζάννα" που σημαίνει: μαλθακή εικασία για ζητήματα που κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα, που κάνουν όμως τους ανθρώπους καβγατζήδες και ηλίθιους σεχταριστές. Αν λοιπόν η θρησκεία δεν είναι ορισμένες πεποιθήσεις, τότε τι είναι; Αυτό που ανακάλυψα, γενικώς, είναι ότι η θρησκεία είναι ένα είδος συμπεριφοράς. Αντί να αποφασίσεις αν πρέπει ή όχι να πιστεύεις στο Θεό, πρώτα κάνεις κάτι: Δεσμεύεσαι σ' έναν τρόπο ζωής, κι έπειτα αρχίζεις να καταλαβαίνεις τις αλήθειες της θρησκείας. Τα θρησκευτικά δόγματα προορίζονται να αποτελούν έκκληση σε δράση· τα καταλαβαίνεις μόνον όταν τα κάνεις πράξη.Εξέχουσα θέση σ' αυτή την άσκηση έχει η αλληλοκατανόηση. Και είναι αξιοθαύμαστο το ότι γενικά, σε κάθε μία από τις σημαντικότερες πίστεις του κόσμου, η αλληλοκατανόηση -- η ικανότητα να συναισθανθείς μαζί με τον άλλο, δεν είναι μόνο η δοκιμασία κάθε πραγματικής θρησκευτικότητας, είναι και ό,τι μας φέρνει μπροστά σ΄ εκείνο που Εβραίοι, Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι ονομάζουν "Θεό" ή "το Θείο". Η ευσπλαχνία, λέει ο Βούδας, σε φέρνει στη Νιρβάνα. Γιατί; Διότι στη αλληλοκατανόηση, όταν συναισθανόμαστε μαζί με τον άλλο, εκθρονίζουμε τον εαυτό μας από το κέντρο του κόσμου μας και τοποθετούμε εκεί ένα άλλο πρόσωπο. Και αφού πετάξουμε το εγώ, είμαστε έτοιμοι να κοιτάξουμε το Θείο.Ειδικότερα, κάθε μία από τις σημαντικότερες θρησκευτικές παραδόσεις του κόσμου τονίζει, και βάζει στον πυρήνα της παράδοσής της αυτό που έγινε γνωστό ως ο Χρυσός Κανόνας. Πρώτος τον διατύπωσε ο Κομφούκιος πέντε αιώνες πριν το Χριστό: "Μην κάνεις ό,τι δεν θέλεις να σου κάνουν." Αυτό, είπε, ήταν το κεντρικό νήμα που διέτρεχε όλη του τη διδασκαλία και αυτό έπρεπε να εφαρμόζουν οι μαθητές του όλη μέρα κάθε μέρα. Ο Χρυσός Κανόνας θα τους έφερνε στην υπερβατική αξία που ονόμαζε "Ρεν", ανθρώπινη εγκαρδιότητα, που ήταν η ίδια μια υπερβατική εμπειρία από μόνη της.Κοιτάξτε όμως τώρα τον κόσμο. Ζούμε σ' έναν κόσμο όπου η θρησκεία είναι θύμα απαγωγής. Όπου τρομοκράτες απαγγέλλουν στίχους απ' το Κοράνι για να δικαιολογήσουν τις ωμότητές τους. Όπου αντί να εφαρμόζουμε τα λόγια του Ιησού, "Αγάπα τους εχθρούς σου. Μην κρίνεις τους άλλους," έχουμε το θέαμα των Χριστιανών να κατακρίνουν τους υπόλοιπους αενάως, να χρησιμοποιούν συνεχώς τη γραφή για να καυγαδίσουν με τους άλλους, προσβάλλοντάς τους. Ανά τους αιώνες, η θρησκεία χρησιμοποιήθηκε για να καταδυναστεύσει τους άλλους, κι αυτό οφείλεται στον ανθρώπινο εγωισμό, στην ανθρώπινη απληστία. Έχουμε ως είδος το ταλέντο να καταστρέφουμε πράγματα θαυμαστά.Οι παραδόσεις λοιπόν επιμένουν επίσης -- και είναι σημαντικό στοιχείο, νομίζω -- ότι δεν μπορείς, και δεν πρέπει, να περιορίσεις την ευσπλαχνία σου στον δικό σου κύκλο, στο δικό σου έθνος, στους ομόθρησκους, στους συμπατριώτες σου. Οφείλεις να έχεις αυτό που ένας Κινέζος σοφός ονόμασε "τζιαν άι": φροντίδα για τον καθένα. Αγάπα τους εχθρούς σου. Τίμα τον ξένο. Σας διαμορφώσαμε, λέει το Κοράνι, σε φυλές και έθνη ώστε να μπορέσετε να γνωριστείτε μεταξύ σας.Και αυτό πάλι -- αυτή η παγκόσμια απήχηση -- αμβλύνεται από την άγρια χρήση της θρησκείας -- την κατάχρηση της θρησκείας -- για εγκληματικούς σκοπούς. Έχω σταματήσει πια να μετράω τους ταξιτζήδες που, όταν τους λέω τι δουλειά κάνω, με ενημερώνουν ότι η θρησκεία είναι η αιτία των μεγαλύτερων πολέμων της ιστορίας. Λάθος. Η αιτία των σημερινών δεινών είναι πολιτική.Υπάρχει επίσης και πολλή θρησκευτική αγραμματοσύνη, νομίζω. Ο κόσμος φαίνεται ότι εξισώνει τη θρησκευτική πίστη με τις πεποιθήσεις. Τους θρησκευόμενους συχνά τους λέμε πιστούς, σαν να 'ταν η πίστη το βασικό τους μέλημα. Πολύ συχνά μάλιστα, δευτερεύοντες στόχοι προωθούνται στην πρώτη γραμμή, στη θέση της αλληλοκατανόησης και του Χρυσού Κανόνα. Γιατί ο Χρυσός Κανόνας είναι δύσκολος.Θα ήθελα να σας πω μια ιστορία. Μια ιστορία απ' την Ιλιάδα. Μας λέει πώς πρέπει να είναι αυτή η πνευματικότητα. Ξέρετε την ιστορία της Ιλιάδας: τον δεκαετή πόλεμο Ελλήνων και Τρώων. Κάποια στιγμή, ο Αχιλλέας, ο φημισμένος Έλληνας πολεμιστής, αποσύρει τον στρατό του απ' τον πόλεμο, και όλη η εκστρατεία υποφέρει. Στην αναστάτωση που ακολουθεί, σκοτώνεται ο αγαπημένος του φίλος, ο Πάτροκλος· σκοτώνεται σε μονομαχία με έναν πρίγκηπα των Τρώων, τον Έκτορα. Ο Αχιλλέας τρελαίνεται απ' το πένθος και την οργή και την εκδίκηση, σκοτώνει τον Έκτορα και ακρωτηριάζει το σώμα του κι έπειτα αρνείται να το επιστρέψει στην οικογένεια για να ταφεί, πράγμα που σημαίνει, κατά το ήθος το ελληνικό, ότι η ψυχή του Έκτορα θα περιφέρεται αιωνίως σαν χαμένη. Μια νύχτα όμως, ο Πρίαμος, ο βασιλιάς της Τροίας, ένας γέρος άνθρωπος, μπαίνει απαρατήρητος στο στρατόπεδο των Ελλήνων και φτάνει ως τη σκηνή του Αχιλλέα για να ζητήσει το σώμα του γιου του. Κι όλοι ταράζονται όταν ο γέροντας βγάζει το κάλυμμα της κεφαλής του και αποκαλύπτεται. Ο Αχιλλέας τον κοιτάζει και θυμάται τον πατέρα του. Και τον παίρνουν τα κλάματα. Ο Πρίαμος κοιτάζει τον άντρα που έχει σκοτώσει ένα σωρό απ' τους γιους του, και τον παίρνουν κι εκείνον τα κλάματα. Κι ο θρήνος τους γέμισε το χώρο. Οι Έλληνες πίστευαν ότι, όταν κλαίνε μαζί οι άνθρωποι, δημιουργούν ένα δεσμό μεταξύ τους. Και τότε ο Αχιλλέας παίρνει το σώμα του Έκτορα, και το δίνει τρυφερά στον πατέρα, και οι δύο άντρες κοιτάζονται, και βλέπει ο ένας τον άλλο με μέτρα θεϊκά.Αυτό το ήθος βρίσκεται, το ίδιο, σε όλες τις θρησκείες. Το καταλαβαίνουμε όταν υπερνικάμε τη φρίκη μας μπροστά στην εχθρική απειλή, όταν αρχίζουμε να εκτιμούμε τον άλλο. Πολύ σημαντικό ότι το "άγιος", προσφώνηση του Θεού, στα Εβραϊκά λέγεται "Καντός": ξεχωριστός, άλλος. Και πολύ συχνά ίσως, η διαφορά η ίδια των εχθρών μας, μάς αποκαλύπτει την απολύτως μυστηριακή υπερβατικότητα, τον Θεό.Karen Amstrong, My wish: The Charter for Compassion