Μεγαλύτερος σκοταδισμός είναι η νεωτερικότητα εκείνη που υποδυόμενη το μανδύα της καινοφάνειας,εφαγε τα μούτρα της στις μυλόπετρες της ιστορίας και μεταβλήθηκε στην πιο στυγνή Αυτοκρατορία δόγματος και πίστης.Μακέλεψε στο διάβα της τα καθεστώτα της λογικής και ανέδειξε το μεταφυσικό και υπερφυσικό σε ύψιστη αξία.Η προφητεία της θρησκείας έδωσε τη θέση της στην προφητεία της μεσσιανικής νεωτερικής ιδέας.Το εκκλησιαστικό δόγμα,από τη φύση του συντηρητικό,δεν είναι περισσότερο «βλαπτικό»,από μια αποτυχημένη,ιστορικά,νεωτερικότητα.Υ.Γ.Και ο χριστιανισμός σαν νεωτερικότητα εμφανίστηκε στο προσκήνιο της ιστορίας.