Από τη Jessica Winter για το Slate
[Απόδοση στα Ελληνικά / Eπιμέλεια: Γιώργος Γέρου]
Είναι αυταπόδεικτη αλήθεια ότι το Facebook είναι μια λερναία ύδρα, ένας άσπονδος φίλος, ένας μεγάλος υπονομευτής. Αυτό το ξέρουμε, γιατί μας το λέει η επιστήμη. Το Ινστιτούτο Carnegie Mellon που ερευνά τη σχέση ανθρώπου-υπολογιστή, διαπίστωσε ότι η «παθητική κατανάλωση» των newsfeed των φίλων σας, αλλά και των δικών σας «εκπομπών στο ευρύτερο κοινό» του Facebook συσχετίζεται με συναισθήματα μοναξιάς, ακόμα και κατάθλιψης. Νωρίτερα φέτος, δύο γερμανικά πανεπιστήμια έδειξαν ότι το να ακολουθεί κανείς παθητικά τους άλλους στο Facebook πυροδοτεί συναισθήματα φθόνου και δυσαρέσκειας σε πολλούς χρήστες, με τις φωτογραφίες από τις διακοπές να αποτελούν τη «σκανδάλη». Μια άλλη μελέτη, στην οποία συμμετείχαν 425 προπτυχιακοί φοιτητές στη Γιούτα, είχε τον τίτλο: «Αυτοί είναι πιο ευτυχισμένοι και έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής από μένα: Οι επιπτώσεις της χρήσης του Facebook στην αντίληψη για τις ζωές των άλλων». Ακόμη και οι θετικές επιπτώσεις του Facebook μπορεί να είναι δίκοπο μαχαίρι. Το να βλέπετε το προφίλ σας μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση της αυτοπεποίθησής σας, αλλά μειώνει επίσης την ικανότητά σας να διακρίνετε την πραγματική εικόνα.
Όλες αυτές οι μελέτες επισημαίνουν προσεκτικά ότι δεν είναι το Facebook αυτό καθεαυτό που δημιουργεί την τάση της αποσύνδεσης, τη ζήλια, και τις κακές επιδόσεις στη δουλειά ή στο πανεπιστήμο, αλλά ότι μάλλον ευθύνεται ένας συγκεκριμένος τρόπος χρήσης του Facebook. Εάν το χρησιμοποιείτε κυρίως για να μοιράζεστε ενδιαφέροντα άρθρα και ειδήσεις με συναδέλφους, για την ανταλλαγή μηνυμάτων με νέους φίλους, ή για να παίξετε Candy Crush Saga, οι πιθανότητες είναι ότι το πράσινο τέρας της ζήλιας δεν θα σας κάνει αίτημα φιλίας. Αν όμως συνδέεστε στο Facebook με τις ώρες διαβάζοντας τα ποστ των άλλων και ψάχνοντας τα προφίλ τους και τις φωτογραφίες τους και ιδιαίτερα αυτές των διακοπών τους -με μια μικρή παύση για να ενημερώσετε το status σας και να πατήσετε απρόθυμα το κουμπί «like»- τότε η επιστήμη επιβεβαιώνει ότι έχετε εισέλθει σε μια ημι-συναινετική σαδομαζοχιστική σχέση με το Facebook και είναι ανάγκη αυτός ο κύκλος να σπάσει.
Μια πιο προσεκτική ματιά στις μελέτες με αντικείμενο το Facebook προκαλεί μια αδοκίμαστη, αλλά δελεαστική υπόθεση: ότι, παρ' όλες τις ενδείξεις, το Facebook δεν είναι στην πραγματικότητα ο μεγαλύτερος υπονομευτής στο κοκτέιλ πάρτι που κάνουν τα κοινωνικά δίκτυα (και στο οποίο μάλλον δε σας κάλεσαν-αλλά είδατε τις φωτογραφίες και φαινόταν καταπληκτικό). Το Facebook λοιπόν, δεν είναι ο frenemy (άσπονδος φίλος) με τα περισσότερα κεφάλια. Αυτός ο τίτλος, στην πραγματικότητα, ανήκει στο Instagram.
Ορίστε το γιατί:
Το Instagram αποστάζει τα βασικά χαρακτηριστικά του Facebook που είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν κάποιον στην παράνοια.
Μέχρι στιγμής, οι ακαδημαϊκές μελέτες για τις επιπτώσεις του Instagram στη συναισθηματική κατάσταση του ανθρώπου είναι λιγοστές. Αλλά είναι δελεαστικό να προεκτείνουμε τα αποτελέσματα από τις μελέτες που έχουν γίνει για το Facebook, διότι από τις πολλές δραστηριότητες που προσφέρει, τα τρία πράγματα που συσχετίζονται πιο έντονα με το «χάνγκοβερ» μπροστά απ΄ την οθόνη, είναι τα τρία βασικά πράγματα πάνω στα οποία είναι χτισμένη η εμπειρία του Instagram επί του παρόντος: άσκοπη περιφορά γύρω από τις φωτογραφίες των άλλων, επιπόλαιο liking, και «μετάδοση» των δικών μας εικόνων σε μαι σχετικά άμορφη ομάδα. «Θα τολμούσα να πω ότι οι φωτογραφίες, τα like και τα σχόλια είναι οι πιο σημαντικές πτυχές της εμπειρίας του Facebook που αφορούν στα αποτελέσματα του παράγοντα αυτοεκτίμηση, και ότι οι φωτογραφίες είναι ίσως το κομμάτι που καθορίζει περισσότερο τις επιπτώσεις σε αυτήν», λέει η Catalina Toma του Τμήματος Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison.
Το Instagram κινείται αποκλειστικά και μόνο με γνώμονα την εικόνα, και οι εικόνες αυτές, θα σπάσουν τον καθρέφτη σας.
«Μπορείτε να πάρετε περισσότερα (άμεσα ή έμμεσα) στοιχεία ότι κάποιοι άλλοι μπορεί να είναι ευτυχισμένοι, πλούσιοι και επιτυχημένοι από μια φωτογραφία, από αυτά που θα παίρνατε από μια ενημέρωση status», λέει η Hanna Krasnova του Πανεπιστημίου Humboldt του Βερολίνου, και συγγραφέας της μελέτης για το Facebook και το φθόνο. «Μια φωτογραφία μπορεί να προκαλέσει έντονα και άμεσα την κοινωνική σύγκριση, όπως και αισθήματα κατωτερότητας. Σχεδόν κανείς δεν ζηλεύει μια είδηση.»
Η έρευνα της Krasnova την έχει οδηγήσει στην επινόηση της έκφρασης «δίνη του φθόνου» για τα social media. «Αν δείτε ωραίες φωτογραφίες του φίλου σας στο Instagram,» λέει, «ένας τρόπος για να αντισταθμίσετε είναι να ανεβάσετε ακόμα καλύτερες φωτογραφίες, στη συνέχεια ο φίλος σας βλέπει τις φωτογραφίες σας και θέλει να ανεβάσει ακόμα καλύτερες και ούτω καθεξής. Η αυτοπροβολή πυροδοτεί ακόμα περισσότερη αυτο-προώθηση, και ο κόσμος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την πραγματικότητα».
Σύμφωνοι, μια «δίνη φθόνου» μπορεί να ξετυλιχθεί εξίσου εύκολα στο Facebook ή το Twitter. Αλλά για μια πραγματική μονομαχία με selfies, το Instagram είναι το Κολοσσαίο.
Το Instagram αλλοιώνει περισσότερο την αίσθηση του χρόνου.
«Ξοδεύετε τόσο πολύ χρόνο δημιουργώντας κολακευτικές, εξιδανικευμένες εικόνες του εαυτού σας, ψάχνοντας μέσα σε εκατοντάδες εικόνες για να βρείτε την τέλεια, αλλά δεν είναι εύκολο να γίνει αντιληπτό από τον καθένα ότι όλοι οι άλλοι επίσης δαπανούν πολύ χρόνο να για να κάνουν το ίδιο πράγμα», λέει η Toma. Στη συνέχεια, μετά από σπατάλη αρκετού χρόνου για την προσεκτική επιμέλεια και το φιλτράρισμα των φωτογραφιών σας, θα περάσετε ακόμη περισσότερο χρόνο κοιτάζοντας τις προσεκτικά επιμελημένες και φιλτραρισμένες εικόνες άλλων ανθρώπων και ταυτόχρονα θα υποθέσετε ότι αυτοί δεν ξοδεύουν πολύ χρόνο για να το κάνουν. Και όσο περισσότερο κάνετε αυτό, «τόσο περισσότερο διαστρεβλώνεται η αντίληψη σας, πιστεύετε ότι οι ζωές τους είναι πιο ευτυχισμένες και πιο ουσιώδεις από τη δική σας.» Και πάλι, αυτό συμβαίνει και στο Facebook, αλλά επειδή το Instagram βασίζεται στην εικόνα, είναι σα να δημιουργεί έναν παραμορφωτικό καθρέφτη της πραγματικότητας.
Το Instagram αυξάνει τις πιθανότητές σας να παραβιάσετε τη λεπτή νοητή γραμμή και να γίνετε stalker
«Αν δεν γνωρίζετε κάποιον, και το Facebook προτείνει ότι έχετε κοινά ενδιαφέροντα», λέει η Nicole Ellison του τμήματος Πληροφορικής του Πανεπιστημίου του Michigan, «μπορείτε να δείτε το προφίλ του και να τον προσθέσετε ως φίλο. Αν τον συναντήσετε για παράδειγμα σε ένα πάρτι και του πιάσετε κουβέντα σχετικά με ένα επιστημονικό άρθρο που δημοσίευσε στον τοίχο του στο Facebook, κατά πάσα πιθανότητα θα του φανεί φυσιολογικό. Αν πάλι του πιάσετε την κουβέντα για το οικολογικό ξενοδοχείο που επέλεξε για το μήνα του μέλιτος του στις Μαλδίβες, κατά πάσα πιθανότητα θα απομακρυνθεί χωρίς να σας γυρίσει την πλάτη…» Και τότε, όπως λέει η Ellison, «έχετε παραβιάσει τη λεπτή, νοητή γραμμή, είστε stalker.» Το κόνσεπτ του Instagram λοιπόν, σας δίνει το οικολογικό ξενοδοχείο στις Μαλδίβες, αλλά όχι το επιστημονικό άρθρο.
Και αναμφισβήτητα, έχετε παραβιάσει τη γραμμή απλά κοιτάζοντας αυτές τις φωτογραφίες εξ αρχής, έστω και αν δεν αποκαλύψατε τον εαυτό σας στο κοινό ως το θλιβερό άτομο που παραμονεύει στη γωνία. Κάθε φορά που το δάχτυλό σας περνάει πάνω από φωτογραφίες από γεύματα, βραδινές εξόδους, εργασίες ανακαίνισης, ηλιοβασιλέματα και διακοπές, τα όρια μεταξύ του «γοητευτικού ξένου που δεν έχετε γνωρίσει ακόμα και του απεριποίητου ηδονοβλεψία που παραμονεύει γύρω από μια ξαπλώστρα στην παραλία με ένα iPhone, θολώνουν. Δεν παίζουμε καλύτερα Farmville;
σχόλια