Αυτό που θυμόμαστε από τις πρώτες μέρες της προεδρίας του Γιώργου Παπανδρέου στο ΠΑΣΟΚ είναι δύο φράσεις: η μεγάλη δημοκρατική παράταξη και η συμμετοχική Δημοκρατία. Και ενώ το επιτελείο του, οι φίλοι, αδέρφια, σύμβουλοι και κηπουροί στα επόμενα επτά χρόνια της θητείας του ανακοίνωναν σχεδόν κάθε μήνα και ένα καινούργιο μεγαλεπήβολο σχέδιο, αυτές οι δύο έννοιες έδειχναν να έχουν μια βάση.
Η μεγάλη δημοκρατική παράταξη που υποτίθεται ότι θα συσπειρωνόταν γύρω από το ΠΑΣΟΚ και θα κυβερνούσε τη χώρα με σημείο αναφοράς τη Δανία και τη Σουηδία έχει ξεχαστεί εδώ και καιρό. Καταποντίστηκε κάπου μεταξύ της Σκύλλας του "λεφτά υπάρχουν" και της Χάρυβδης του ΔΝΤ. Τη θέση της έχει πάρει εδώ και περίπου ένα εξάμηνο η μεγάλη αριστερή παράταξη που ευαγγελίζεται ο Αλέξης Τσίπρας.
Με τη συμμετοχική Δημοκρατία όμως τι γίνεται; Υποθετικά όλα τα δημοκρατικά πολιτεύματα είναι και συμμετοχικά, αφού η δημοκρατία προϋποθέτει τη συμμετοχή των πολιτών στην άσκησή της. Όμως στην ουσία παρατηρείται το φαινόμενο στις παραδοσιακές αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες να περιορίζεται η συμμετοχή του λαού στην ανάδειξη αντιπροσώπων, οι οποίοι μετέπειτα αποφασίζουν για όλα τα ζητήματα. Το μοντέλο της συμμετοχικής Δημοκρατίας δίνει «έμφαση στην ευρεία εμπλοκή των πολιτών στην διεύθυνση και διαχείριση των πολιτικών υποθέσεων».
Ο ΓΑΠ εισήγαγε την έννοια της εκλογής των προέδρων των κομμάτων από τη βάση, εκ του ασφαλούς βεβαίως αφού την πρώτη χρονιά ο ίδιος ήταν ο μοναδικός υποψήφιος. Το μοντέλο όμως φαίνεται να εδραιώνεται καθώς ακολουθήθηκε σε άλλες δύο αναμετρήσεις στο ΠΑΣΟΚ και μία στη ΝΔ. Και ο Καλλικράτης, δημιουργώντας 325 νέους ισχυρούς Δήμους στη θέση των παλαιότερων 910 Δήμων και 124 Κοινοτήτων, υποτίθεται ότι θα έφερνε διαφάνεια, χρηστή διαχείριση, λογοδοσία στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στη λήψη των αποφάσεων που τις αφορούν. Με όλα τα αρνητικά του και τις μειώσεις κονδυλίων με τις οποίες ταυτίστηκε στη συνείδηση μεγάλου τμήματος του πληθυσμού, γεγονός παραμένει ότι με τον Καλλικράτη έγινε μια πολύ σοβαρή μεταβίβαση εξουσίας από το κέντρο στην περιφέρεια.
Πολλοί μπορεί να υποστηρίξουν ότι, τα τελευταία χρόνια ιδιαιτέρως, η Ελλάδα δεν μοιάζει σε πολλά με την Ελβετία (χώρα στην οποία εξασκείται ένας τύπος συμμετοχικής δημοκρατίας). Οι ίδιοι οι πολίτες μάλιστα μοιάζουν περισσότερο να απομακρύνονται από την πολιτική διαδικασία, παρά να ζητούν μεγαλύτερη ενσωμάτωση. Σε μια από τις πλέον κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις που έχει γνωρίσει ο τόπος, αυτή του φετινού Μαΐου, η αποχή άγγιξε το 35%, ενώ στις αντίστοιχες βουλευτικές εκλογές του 2009 είχε φτάσει το 30% έναντι του 26% του 2007 και του 24% του 2004. Η κατάσταση στους ΟΤΑ είναι ακόμα πιο τραγική. Σε πρόσφατη έρευνα 8 στους 10 πολίτες δήλωσαν ότι πιστεύουν ότι η διαφθορά ενδημεί στους δήμους, ενώ επτά στους δέκα πιστεύουν ότι υπάρχει αδιαφάνεια στη διαχείριση των οικονομικών των δήμων. Σχεδόν όλοι όσοι κατάγονται από την επαρχία, έχουν και μια μικρή ιστορία οικονομικής ατασθαλίας και προσωπικού ρουσφετιού που μπορούν να διηγηθούν.
Στα ταραγμένα χρόνια που ζούμε όμως ο στόχος της ενσωμάτωσης όσο γίνεται περισσότερων παικτών στο πολιτικό παιχνίδι είναι περισσότερο επιτακτικός από ποτέ και προς το συμφέρον όλων. Ειδικά σε τέτοιες περιόδους κρίσεων συμμορίες του επιπέδου της Χρυσής Αυγής βρίσκουν πρόσφορο έδαφος και ενδυόμενοι τον μανδύα της αντισυστημικότητας απορροφούν πολίτες που κινούνται –θελημένα ή αθέλητα- στα άκρα του πολιτικού και κοινωνικού. Πολίτες που έχουν απογοητευθεί από τους πολιτικούς ως επαγγελματική τάξη, αν τους δινόταν η ευκαιρία να συμμετάσχουν πιο ενεργά, ίσως να μην μετακινούνταν σωρηδόν σε μια τέτοιου είδους ναζιστική, χουντική οργάνωση.
Το παράδειγμα όμως με τους ΟΤΑ και τον Καλλικράτη –αν και αρκετά πρόσφατο για να καταδικαστεί- δείχνει ότι η απλή αποκέντρωση της εξουσίας, τουλάχιστον στη χώρα μας, δεν αρκεί ώστε να οδηγήσει σε περισσότερη συμμετοχή. Μια μορφή αποπροσωποποίηση της εξουσίας όμως μπορεί να είναι το συστατικό που λείπει.
Είδαμε κάτι παρόμοιο να γίνεται πράξη στις εκλογές για την ανάδειξη των εσωτερικών μελών του Συμβουλίου Διοίκησης των Πανεπιστημίων σε όλη τη χώρα. Μειοψηφικές, όμως ισχυρές, δυνάμεις στα Πανεπιστήμια, αλλά και η ίδια η αξιωματική αντιπολίτευση δήλωναν με κάθε τρόπο ότι επιζητούσαν να καταργηθεί ο νέος νόμος για τα ανώτατα ιδρύματα «στην πράξη». Δηλαδή να μη γίνουν εκλογές για τα Συμβούλια όπως όριζε ο νόμος, ή σε περίπτωση που οι προπηλακισμοί, καταλήψεις, κλοπές καλπών και λοιπές επαναστατικές τακτικές αποτύγχαναν, να υπήρχε τόσο μικρή συμμετοχή των διδασκόντων, ώστε τα νέα Συμβούλια να απονομιμοποιούνταν.
Με το μέτρο όμως της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας επήλθε μια μορφή απροσωποποίησης και έτσι οι καθηγητές "απελευθερώθηκαν" και όχι μόνο οι εκλογές έγιναν κανονικά, αλλά και το ποσοστό συμμετοχής σε αυτές ήταν αναπάντεχα υψηλό (π.χ. 80% στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, 98% στο Πανεπιστήμιο Πειραιά). Τα θετικά στοιχεία δεν έμειναν μόνο στο επίπεδο συμμετοχής στις εκλογές, αλλά και στα αποτελέσματα αυτών, καθώς φαίνεται (σύμφωνα και με κυριακάτικο ρεπορτάζ του Βήματος) ότι επιστρέφουν στην Ελλάδα κορυφαίοι καθηγητές με θητεία στα μεγαλύτερα ιδρύματα του εξωτερικού.
σχόλια