Ας φέρουμε στο μυαλό μας τα τουριστικά μαγαζιά της Πλάκας και των νησιών. Μέχρι πρότινος, η έννοια του «ελληνικού σουβενίρ» ήταν πολύ συγκεκριμένη. Κακοφτιαγμένα αγαλματίδια που απεικόνιζαν τσολιάδες ή μορφές της ελληνικής μυθολογίας, η Ακρόπολη σε κάθε πιθανή μορφή –από μαγνητάκι και κούπα έως σουβέρ–, μπλούζες «I love Athens/Santorini/Greece» και δερμάτινα (;) «μοναστηριακά» σανδάλια. Η φολκλόρ παραγωγή αναμνηστικών ακολουθούσε επί δεκαετίες έναν μονόδρομο και ήταν απορίας άξιο πώς σε μια χώρα όπου βαριά βιομηχανία είναι μόνο ο τουρισμός το κομμάτι των αναμνηστικών δεν είχε καταφέρει να ξεστρατίσει, έστω και λίγο, από αυτό τον μονόδρομο.
Τα τελευταία χρόνια ο χάρτης των σουβενίρ έχει διαφοροποιηθεί τόσο, που πλέον τα concept stores που ξεφυτρώνουν στο εμπορικό τρίγωνο απευθύνονται μάλλον εξίσου σε τουρίστες και στο εγχώριο κοινό.
Να, όμως, που τα τελευταία χρόνια ο χάρτης των σουβενίρ έχει διαφοροποιηθεί τόσο, που πλέον τα concept stores που ξεφυτρώνουν στο εμπορικό τρίγωνο απευθύνονται μάλλον εξίσου σε τουρίστες και στο εγχώριο κοινό. «Το φολκλόρ κομμάτι της παραγωγής σουβενίρ υπάρχει παντού, είναι συνυφασμένο με τον τουρισμό και δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε» επισημαίνει ο Φίλιππος Χούρι, ιδιοκτήτης του Forget Me Not της Αδριανού που εξειδικεύεται στο ελληνικό design και τα ιδιαίτερα αναμνηστικά, φιλοξενώντας πάνω από 100 διαφορετικούς δημιουργούς. «Στο Παρίσι, για παράδειγμα, μπορείς να επιλέξεις αν θα πάρεις τον αναμνηστικό σου Πύργο του Άιφελ σε πλαστικό μαγνητάκι από πλανόδιο ή σε κάποια πολύ πιο ιδιαίτερη, κατασκευαστικά και αισθητικά, μορφή από το Πομπιντού. Σ' εμάς δεν υπήρχε μέχρι πρόσφατα η δεύτερη επιλογή».
Πράγματι, η έκρηξη των Ελλήνων σχεδιαστών, ανθρώπων που ασχολούνται χρόνια με την παραγωγή αντικειμένων αλλά και νεαρών ταλαντούχων παιδιών που μόλις ξεπήδησαν από τις σχολές design, εκφράζεται εύγλωττα εδώ και τρία χρόνια αναφορικά με το κομμάτι του σουβενίρ, μέσα από την ετήσια έκθεση «It's All, Oh So Souvenir To Me», της οποίας τα εγκαίνια φιλοξενήθηκαν φέτος στο πωλητήριο του Μουσείου Μπενάκη της Πειραιώς – τα πωλητήρια των μουσείων Μπενάκη φιλοξενούν, εξάλλου, πολλά από αυτά που μπορούμε πλέον να χαρακτηρίσουμε «νέα ελληνικά σουβενίρ», όντας ίσως τα πιο ενδιαφέροντα για τους ντόπιους μουσειακά πωλητήρια αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα. Πάνω από 60 σχεδιαστές κλήθηκαν φέτος να καταθέσουν τις προτάσεις τους, οι οποίες πλέον είναι διαθέσιμες, όπως και τις προηγούμενες χρονιές, στο Matalou at home της Ηπίτου. Η ιδιοκτήτρια Ματαλού σχεδιάζει τις δικές της σειρές με τσάντες και αξεσουάρ στο εργαστήρι που βρίσκεται στο βάθος του μαγαζιού και εξηγεί γιατί ήταν επιτακτική η ανάγκη μιας τέτοιας κίνησης: «Μαζί με την Άννα Πολυδώρου, που είναι η ψυχή αυτής της προσπάθειας, καλέσαμε φίλους και γνωστούς να σχεδιάσουν κάτι με θέμα το ελληνικό σουβενίρ. Πάντα πίστευα ότι πρέπει να δούμε πιο σοβαρά τον τουρισμό. Εμένα, προσωπικά, δεν με ενοχλούσε ποτέ το φολκλόρ κομμάτι του σουβενίρ αλλά το ότι εμπορευόμασταν πράγματα που δεν φτιάχνονται στην Ελλάδα. Βρίσκεις, πλέον, τσολιάδες παραδοσιακούς που μπορεί να είναι πανέμορφοι. Ο κόσμος προτιμά να δώσει κάτι παραπάνω κι ας μην του περισσεύουν, αρκεί να γνωρίζει ότι αυτό που θα πάρει είναι ελληνικό και ποιοτικό».
Παρόμοια άποψη εκφράζει και ο Κωνσταντίνος Βαρβιτσιώτης, σχεδιαστής της νέας σειράς με τσάντες «AtoZGreek» που έχει προκαλέσει αίσθηση – αίσθηση που αντικατοπτρίζεται και στις πολύ καλές πωλήσεις της, ακόμα και ανάμεσα σε Έλληνες. «Τα σουβενίρ που με εξοργίζουν είναι αυτά που παράγονται στην Κίνα, χωρίς καμία αισθητική και κυρίως ποιότητα, όπως t-shirts, τσάντες, πετσέτες και ψευτοκοσμήματα. Επίσης, θα ήθελα να εξαφανίσω τις πανοπλίες και τις περικεφαλαίες-απομιμήσεις τύπου "This is Sparta!". Ωστόσο, μου αρέσουν πολύ όλα εκείνα τα "κιτς" μπουκάλια ούζου σε διάφορα σχήματα, όπως αυτά του Παρθενώνα, του τσολιά, του κούρου κ.λπ.». Ο κ. Βαρβιτσιώτης εξηγεί ότι με τη σειρά AtoZGreek ήθελε να απευθυνθεί πρωτίστως στους τουρίστες, δημιουργώντας καλαίσθητα και fun προϊόντα, άκρως ελληνικά (ο καμβάς προέρχεται από ένα μικρό υφαντουργείο στη Ναύπακτο, το δέρμα από τη Νάουσα, ενώ κατασκευάζονται σε οικογενειακή βιοτεχνία στην Αττική), χωρίς όμως τη «ρετσινιά» των σουβενίρ, έτσι όπως τα έχουμε συνηθίσει. «Θα ήθελα ο κάθε τουρίστας που αγοράζει μία από τις τσάντες μου να τη γεμίσει με ήλιο και υπέροχες αναμνήσεις από τις διακοπές του στην Ελλάδα. Φιλοδοξία μου είναι η σειρά να ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο και να γίνει ο πρεσβευτής της χώρας μας».
Με την ίδια λογική επιλέγει και ο κ. Χούρι τα κομμάτια που θα εμπορευτεί στο Forget Me Not. «Μπορεί πολλά απ' όσα θα βρεις εδώ να απομακρύνονται αρκετά από την κλασική έννοια του αναμνηστικού, όμως όταν ο τουρίστας επιλέξει μια τσάντα, μια πορσελάνη φτιαγμένη στην Ελλάδα ή ένα τετράδιο που γράφει "Athens", θα λειτουργήσει για εκείνον συναισθηματικά με τον ίδιο τρόπο που θα λειτουργούσε ένα αγαλματάκι. Γι' αυτό και το πελατολόγιό μου είναι μοιρασμένο – έρχονται πολλοί Αθηναίοι για να πάρουν δώρα ή πράγματα για το σπίτι τους και τον εαυτό τους».
Πού βρίσκει, όμως, το φετινό ελληνικό καλοκαίρι τους δημιουργούς και τους καταστηματάρχες, οι οποίοι προσπαθούν να συντονιστούν με τις ραγδαίες πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις που συμβαίνουν στη χώρα, χωρίς να μεταδώσουν, φυσικά, την αβεβαιότητα που επικρατεί εσωτερικά στους τουρίστες; «Μέσα σε δύο εβδομάδες έχουμε δει όλες τις συμπεριφορικές διαβαθμίσεις στους τουρίστες. Από πολύ υποστηρικτικούς μέχρι αγχωμένους και αγενείς» σημειώνει ο κ. Χούρι. «Αυτό που προτείνω εγώ είναι ελληνικό προϊόν, οπότε δεν έχω να διαφοροποιηθώ σε κάτι. Πολλές φορές το κόστος ανεβαίνει, αλλά αυτό είναι το concept μας, να παρουσιάζουμε ελληνικά προϊόντα. Οι τουρίστες που ενδιαφέρονται για το σχεδιαστικό κομμάτι, όχι εκείνοι που ακολουθούν το κοπάδι των γκρουπ ή οι άνθρωποι που έρχονται συχνά στην Ελλάδα και βλέπουν για χρόνια τα ίδια και τα ίδια, χαίρονται πάρα πολύ με την εξέλιξή μας. Είμαστε εξωτικά πουλιά για εκείνους, είμαστε συνέχεια πρωτοσέλιδο στα media τους κι έχουν μεγάλη περιέργεια να δουν πώς εξελίσσεται, για παράδειγμα, το κομμάτι του design μας» περιγράφει η Ματαλού, καθώς μου δείχνει δύο πολύ ιδιαίτερα πορτρέτα των Σόιμπλε και Βαρουφάκη που έχει φιλοτεχνήσει η καλλιτέχνις Αγγελική Τσοτσώνη και την τσάντα «Fuck Crisis-Let's Dance» που έκανε εντύπωση ακόμα και στον «πολύ» Μαουρίτσιο Κατελάν, ώστε να τη συμπεριλάβει στο πρόσφατο άρθρο του για την ελληνική «τέχνη της κρίσης» στο «Vulture» του «New York Magazine».
«Το ελληνικό σουβενίρ δεν έχει διαφοροποιηθεί ως προς την ουσία του από παλιά. Ήλιος, θάλασσα, σουβλάκι και Ζορμπάς εξακολουθούν να είναι οι βασικές σταθερές μας. Με αυτά έχουμε γαλουχηθεί, αυτά έχουμε στο DNA μας» καταλήγει γελώντας η Ματαλού. «Το περιτύλιγμα και η υλοποίηση διαφοροποιούνται κι εμπλουτίζονται. Κι ευτυχώς έχουμε περισσότερο χιούμορ και αυτοσαρκασμό».
Matalou at home
Ηπίτου 5 & Βουλής 40 Πλάκα, 211 1845416, ohsosouvenir.com
Forget Μe Νot
Αδριανού 100, Πλάκα, 210 3253740, forgetmenotathens.gr
AtoZGreek
στο Attica Department Store και σε επιλεγμένα spots, atozgreek.com
σχόλια