Επισκέπτομαι τα γραφεία των Α.Α. στον έκτο όροφο μιας παλιάς αστικής πολυκατοικίας στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Στο διαμέρισμα υπάρχουν αρκετές πλαστικές καρέκλες, ένα ορθογώνιο τραπέζι, πολλά κάδρα όπου αναγράφονται αρχές και όχι κανόνες, όπως θα μου υπενθυμίζουν διαρκώς τα άτομα που συναντώ εκεί, βιβλία και ένα καμπανάκι στο κέντρο του τραπεζιού που σημαίνει την έναρξη και τη λήξη κάθε συνεδρίας.
Συναντώ τον πενηντάχρονο Γιώργο, συντονιστή και υπεύθυνο της δημόσιας πληροφόρησης των Αλκοολικών Ανώνυμων, που μου μιλάει για τους Α.Α.
«Στην Ελλάδα νομίζω ότι οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούμε. Είναι πολύ σημαντικό να προβάλουμε τη δυνατότητα, ώστε, όταν κάποιος υποφέρει, να ξέρει ότι μπορεί να μας επισκεφθεί και να τον βοηθήσουμε» λέει και συνεχίζει: «Η διαθεσιμότητά μας είναι πάντα άμεση και πηγαίνουμε χωρίς δεύτερη σκέψη –για ενημέρωση και στήριξη– είτε στον ίδιο τον αλκοολικό είτε στην οικογένειά του. Επίσης, να τονίσω ότι είμαστε αυτόνομοι, δεν σχετιζόμαστε με κανέναν θεσμό, δεν λογοδοτούμε πουθενά, δεν ακολουθούμε κάποια πολιτική, δεν παίρνουμε θέση, δεν εμπλεκόμαστε σε καμία διαμάχη, είμαστε ανεξάρτητοι οικονομικά και, τέλος, δεν δεχόμαστε ούτε ένα ευρώ εάν κάποιος φορέας ή ιδιώτης θέλει να προσφέρει δωρεά.
Τι λένε οι στατιστικές
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο αλκοολισμός κατατάσσεται στην τρίτη θέση των χρόνιων θανατηφόρων ασθενειών γενικά στην Ευρώπη, αλλά και στη χώρα μας ειδικότερα. Μάλιστα, όσον αφορά τους νέους, το 30% των εφήβων δηλώνει ότι πίνει κάποιο αλκοολούχο ποτό μία ή δύο φορές την εβδομάδα και το 20% περίπου παραδέχεται ότι έχει μεθύσει πάνω από τρεις φορές κατά τη διάρκεια ενός έτους. Επίσης, η κατανάλωση αλκοόλ φαίνεται ότι ξεκινά από πολύ μικρή ηλικία. Κατά μέσο όρο, τα αγόρια αρχίζουν να πίνουν στα έντεκά τους χρόνια και τα κορίτσια στα δεκατρία. Το αποτέλεσμα είναι ότι αυτή η συνήθεια σταδιακά εξελίσσεται σε εξάρτηση, με βλαβερές συνέπειες για τον οργανισμό και το κοινωνικό περιβάλλον.
Και φυσικά, οι ανεπάρκειες και τα προβλήματα εκ μέρους της πολιτείας για την αντιμετώπιση αυτού του σοβαρότατου ζητήματος είναι πολλαπλά, όπως η έλλειψη βασικού στρατηγικού σχεδιασμού, η απουσία στοχευμένων δράσεων, καθώς και η πλήρης ανυπαρξία ενημέρωσης.
Από την άλλη, πολύ σημαντική στην αντιμετώπιση του αλκοολισμού είναι η συμβολή των Αλκοολικών Ανωνύμων, ενός κοινωνικού φορέα που στηρίζεται αποκλειστικά στην αρχή της αλληλοβοήθειας μεταξύ των αλκοολικών.
Έχεις να κάνεις με μια ομάδα ανθρώπων που γλίτωσε από δύο βασικά πράγματα, τον θάνατο και την τρέλα. Βρίσκομαι εδώ γιατί ήθελα να ζήσω...
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
«Πώς ακριβώς γίνονται οι επαφές και οι συναντήσεις;»
«Συγκεντρωνόμαστε δύο φορές την ημέρα, στις 11 και στις 20:30, ενώ κάνουμε και δύο αγγλόφωνες συναντήσεις, πάλι δύο φορές την ημέρα. Οι συγκεκριμένες συνεδρίες δεν σταματούν για κανέναν λόγο, ούτε καν το Πάσχα ή τα Χριστούγεννα. Είναι non stop. Ακόμα και με τον μεγάλο σεισμό της Αθήνας κατεβήκαμε από το κτίριο και κάναμε τη συνάντηση στο πεζοδρόμιο. Επίσης, διαθέτουμε site, εικοσιτετράωρη τηλεφωνική βοήθεια και πηγαίνουμε οπουδήποτε μας χρειαστούν. Επίσης, αξίζει να αναφέρουμε πως τις Κυριακές οι συναντήσεις μας είναι ανοιχτές στο κοινό. Μόνο ιστορίες θα ακούσετε. Αυτή είναι η μοναδική βοήθεια που προσφέρουμε. Ζούμε μόνο για το σήμερα και στις συναντήσεις μας μιλάμε μόνο γι' αυτό. Μοιραζόμαστε την ημέρα μας καθώς και το πώς διαχειριζόμαστε τις καταστάσεις που προκύπτουν. Δεν μιλάμε για το αύριο», επισημαίνει ο Γιώργος και συμπληρώνει: «Το μόνο μας κίνητρο είναι η ίδια η ζωή. Όχι μια απλή επιβίωση, αλλά μια ζωή γεμάτη ευγνωμοσύνη, ικανοποίηση κι ευχαρίστηση. Έχεις να κάνεις με μια ομάδα ανθρώπων που γλίτωσε από δύο βασικά πράγματα, τον θάνατο και την τρέλα. Βρίσκομαι εδώ γιατί ήθελα να ζήσω... Και ας κατανοήσουμε επιτέλους ότι αναφερόμαστε σε μια προοδευτική και θανατηφόρα ασθένεια. Βασιζόμαστε μόνο στην απόλυτη αλήθεια μας, στην εμπειρία. Η στήριξη που έχουμε μεταξύ μας βασίζεται στο τρίπτυχο εμπειρία, δύναμη, ελπίδα».
«Ποιοι άνθρωποι έρχονται στους Α.Α. και ποια είναι τα πρώτα λόγια που λένε;»
«Σ' εμάς δεν λένε κάτι, δεν έρχονται να αναφέρουν, έρχονται για να μοιραστούν. Το αλκοόλ είναι μια πανίσχυρη ουσία που εισχωρεί στο σώμα και αλλοιώνει τον τρόπο σκέψης σου. Εδώ θα δεις όλα τα κοινωνικά και οικονομικά επίπεδα που υπάρχουν. Υπουργούς, μεγαλοεπιχειρηματίες, τρανσέξουαλ, συντηρητικούς, μορφωμένους ή αναλφάβητους, φτωχούς απλούς ανθρώπους... Διότι ο αλκοολισμός δεν κάνει καμία διάκριση, αφορά τους πάντες. Στους Α.Α. θα βρεις την απόλυτη ψυχική ανοχή», απαντά ο Γιώργος.
«Πώς παίρνει κανείς την απόφαση να έρθει στους Α.Α.;»
«Έρχεται όταν αντιλαμβάνεται ότι δεν πάει άλλο και όταν διαλύεται ο πανίσχυρος αλκοολικός εγωισμός του, παράγωγο κι αυτός της ασθένειας, προκειμένου να συντηρηθεί. Ο αλκοολισμός μού έμαθε τη βαθύτερη επιθυμία μου για ζωή. Γι' αυτό και όταν τα κατάφερα επέστρεψα και ζήτησα συγγνώμη από όλους τους ανθρώπους μου που είχα πληγώσει. Πάντως, άξιζε ό,τι έχει συμβεί και θα το ξαναζούσα, δεν μετανιώνω για όσα έγιναν», καταλήγει.
Ο Γιώργος μού λέει ότι άρχισε να πίνει στα εννιά του. Βρέθηκε στους Α.Α. πριν από είκοσι δύο χρόνια και είναι καθαρός εδώ και δεκαεξίμισι χρόνια. Δεν διστάζει να μιλήσει για την προσωπική του εμπειρία.
«Το πιο βασικό πρόβλημα του αλκοολικού είναι η άρνηση να παραδεχτεί το ίδιο το πρόβλημα», λέει. «Αυτό είναι δομικό στοιχείο της ασθένειας του αλκοολισμού, όπως έχει δείξει η εμπειρία μας, που ο κόσμος αλλά και πολλοί επαγγελματίες υγείας δεν το γνωρίζουν. Όποιος έχει παραδεχτεί ότι είναι αλκοολικός μένει. Όποιος δεν το έχει παραδεχτεί ξαναγυρνάει έπειτα από χρόνια σε πολύ χειρότερη κατάσταση. Στα χρόνια που ήμουν δέσμιος του αλκοόλ είχα φτάσει οριακά στον δρόμο, δεν είχα σχέση με την οικογένειά μου, είχα τελειώσει ως άνθρωπος. Έτσι ήρθα εδώ και άρχισα να ανακτώ πράγματα όπως η αγάπη και η ζεστασιά. Ό,τι θέλησε η ψυχή μου το πήρα εδώ. Σκέψου ότι ήμουν μόνο είκοσι εφτά ετών. Βέβαια, η ζωή μου άλλαξε και σιγά-σιγά άρχισα να προσεγγίζω αυτά που ονειρευόμουν. Ενδιάμεσα όμως ήπια ξανά, γιατί δεν είχα παραδεχτεί ακόμα την ασθένεια. Έφτασα και πάλι στο σημείο να τα χάσω σχεδόν όλα. Κινείσαι στα άκρα. Πετούσα τις ατζέντες, δεν ήθελα τους φίλους μου, την οικογένειά μου, ήμουν νευρικός, ανικανοποίητος, συνεχώς σε στέρηση και πάντα έφευγα. Θυμάμαι ότι είχα βρεθεί στην Ολλανδία, σε ένα χωριό του Ρότερνταμ, και ήθελα να πάω στην πόλη, που απείχε είκοσι χιλιόμετρα, με το τελευταίο τρένο, χωρίς να με νοιάζει πώς θα γυρίσω, μόνο για να πιω. Στο πλαίσιο του αλκοολισμού έχεις κάποια κενά μνήμης, τα λεγόμενα μπλακ άουτ. Σε τέτοιες περιπτώσεις έχουν διαπραχθεί εγκλήματα χωρίς αργότερα ο αλκοολικός να θυμάται τίποτα, ενώ αλκοολικές γυναίκες έχουν βιαστεί και επίσης υπάρχουν άνθρωποι που βρέθηκαν στη φυλακή χωρίς να γνωρίζουν γιατί», υποστηρίζει.
«Το πιο βασικό πρόβλημα του αλκοολικού είναι η άρνηση να παραδεχτεί το ίδιο το πρόβλημα», λέει.
«Η σχέση μου με το αλκοόλ είχε εικοσιτετράωρη διάρκεια»
Συναντώ την Έλενα, τριάντα οκτώ ετών. Κρατώντας διαρκώς ένα ηλεκτρονικό τσιγάρο στο χέρι, διηγείται την ιστορία της. Άρχισε να πίνει στα δεκατέσσερα. Την πρώτη φορά που δοκίμασε αλκοόλ η επίδραση ήταν καταλυτική. Στα δεκαπέντε της μια αλληλουχία τραγικών συγκυριών την οδήγησε ακόμη πιο κοντά στο αλκοόλ. Επιζητούσε λίγη χαρά και μια τεχνητή αλλαγή της ψυχικής της διάθεσης. Οι μικρές ποσότητες αυξήθηκαν.
«Περνούσα την εφηβεία», λέει. «Πριν πάω το πρωί στο σχολείο έπινα δύο σφηνάκια και το μεσημέρι συνέχιζα». Αυτή ήταν η καθημερινότητά της μέχρι την εισαγωγή της στο πανεπιστήμιο, όπου έπινε πιο πολύ. «Αισθανόμουν υπεροχή», λέει η Ελένη.
«Αυτό κράτησε δέκα χρόνια και η σχέση μου με το αλκοόλ είχε εικοσιτετράωρη διάρκεια. Απελπισία, τάσεις αυτοκτονίας, αποξένωση, παραίτηση είναι οι μόνες λέξεις που μπορούν να περιγράψουν την κατάσταση που βίωνα. Μέχρι που ζήτησα βοήθεια, δεν πήγαινε άλλο, έπρεπε κάτι να κάνω, αν ήθελα να εξακολουθώ να ζω. Οι δικοί μου άνθρωποι με απείλησαν ότι θα με έκλειναν σε ίδρυμα. Αυτό με ταρακούνησε πάρα πολύ. Έτσι ήρθα στους Α.Α. και η ταύτιση με τις ιστορίες που άκουγα ήταν η κινητήρια δύναμη. Είδα ότι υπάρχουν και άλλοι σαν εμένα και έτσι γεννήθηκε η ελπίδα ότι ίσως να μπορώ να σταματήσω.
Σταδιακά περιορίστηκε αυτή η έντονη ανάγκη να θες να πιεις. Όταν σκεφτόμουν να πάω στο περίπτερο για να αγοράσω αλκοόλ, έπαιρνα τηλέφωνο μια φίλη από τους Α.Α. και μιλούσαμε. Οι συμβουλές της με βοήθησαν να αποφεύγω τις "παιδικές χαρές". Άλλαζα ακόμα και τη διαδρομή για το σπίτι. Όλοι πρέπει να αντιληφθούν ότι αυτή η έντονη επιθυμία που σε οδηγεί να πιεις σταματά, αρκεί να το θέλεις. Γίνεται ένας μεταφορικός και κυριολεκτικός καθαρισμός μέσα σου».
«Πίστευα ότι χωρίς αλκοόλ η ζωή δεν έχει νόημα»
Ο Βασίλης, σαράντα πέντε ετών, ήπιε πρώτη φορά όταν ήταν μικρό παιδί σε ένα οικογενειακό τραπέζι. Τότε συνειδητοποίησε πόσο πολύ του άρεσε να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής.
«Όλοι ασχολούνταν μαζί μου», λέει. «Την επόμενη μέρα θυμάμαι ότι όλοι συζητούσαν τις βλακείες που έκανα, αλλά εμένα μου άρεσε που μιλούσαν για μένα, ήμουν το σημείο αναφοράς». Κάπως έτσι συνέχισε η ζωή του. Έβγαινε με τους φίλους του για καφέ και ο ίδιος έπινε μπίρα. «Στα δεκαεφτά κάνω την επανάστασή μου, παρατάω το σχολείο και φεύγω για την Κρήτη, όπου θα έπιανα δουλειά. Το δέσιμο με το αλκοόλ αυξανόταν, πίστευα ότι η χαρά είναι εκεί και ότι χωρίς αλκοόλ η ζωή δεν έχει νόημα. Στη συνέχεια, πήγα φαντάρος, όπου διαρκώς έμπλεκα σε φασαρίες, και δεν ήταν λίγες οι φορές που με γύριζαν στο στρατόπεδο χωρίς να θυμάμαι τίποτα. Όταν απολύθηκα, το ποτό είχε γίνει καθημερινότητα. Το αλκοόλ με βοηθούσε να κοινωνικοποιηθώ, χωρίς αυτό δεν μπορούσα να φλερτάρω, να συνομιλήσω με έναν άνθρωπο, δεν κοιτούσα τους άλλους στα μάτια. Βέβαια, τα προβλήματα αυξάνονταν, προέκυψαν θέματα με τον νόμο. Κάποια στιγμή είχα δεσμό με μια κοπέλα και ήμουν ερωτευμένος μαζί της. Μια μέρα γυρίζει και μου λέει ότι πίνω πάρα πολύ και πως πρέπει να χωρίσουμε. Ύστερα από τέσσερις μέρες ξύπνησα σε ένα νοσοκομείο με το μισό μου σώμα ραμμένο, αφού, όπως μου είπαν, είχα πέσει με το μηχανάκι στο ποτάμι του Κηφισού. Παρόλο που οι γιατροί μού είπαν ότι πρέπει να απέχω από το ποτό, το πρώτο πράγμα που έκανα ήταν να πάω να πιω. Αργότερα, γνωρίζω τη γυναίκα μου, κάνουμε δύο παιδιά, αλλά εγώ συνέχιζα. Δούλευα σε νυχτερινό μαγαζί διασκέδασης και, δυστυχώς, αυτό ήταν το αποκορύφωμα. Τα πράγματα έφτασαν σε ακραίο σημείο. Απειλές, καβγάδες, νεύρα, όρκοι στα παιδιά. Η οικογένειά μου αναγκάστηκε να φύγει και έκανα να δω τη γυναίκα μου και τα παιδιά μου πέντε χρόνια. Το παραμύθι είναι ότι όταν έφυγαν σκέφτηκα "ωραία, τώρα δεν θα με ελέγχει κανείς". Μέχρι που κάποια μέρα είμαι στο σπίτι μου σε κάκιστη κατάσταση. Κοιμόμουν και ξυπνούσα στην μπανιέρα, είχα σταματήσει τη δουλειά και χρωστούσα παντού. Θυμάμαι να έρχεται η αδελφή μου και να μου λέει "αν θες να ζήσεις, κάνε κάτι". Πήγα σε μια κλινική και έμεινα κοντά είκοσι μέρες. Συνεχώς δικαιολογούσα το γιατί πίνω. Έφτασα πολύ κοντά στα όρια της τρέλας. Έτσι ξεκίνησα την προσπάθεια και ήρθα στους Α.Α. Ακολούθησα τα βήματα και μέρα με τη μέρα άρχισα να καταλαβαίνω ποιος πραγματικά είμαι και ξεκίνησα να ζω. Ο χαμένος χρόνος είναι πλέον πίσω και χαίρομαι πολύ που είμαι ξανά με την οικογένειά μου. Εδώ μέσα ξαναγεννήθηκα».
«Ξανακερδίσαμε τη ζωή μας»
Στην κουβέντα που κάνουμε στο τέλος με τον Γιώργο, την Έλενα και τον Βασίλη όλοι συμφωνούν ότι το κέρδος από την εμπειρία τους στους Αλκοολικούς Ανώνυμους είναι μεγάλο. «Ξανακερδίσαμε τη ζωή μας, οι κατακερματισμένες σχέσεις που είχαμε αποκαταστάθηκαν, επαγγελματικά εξελιχθήκαμε, και όλα αυτά με σκοπό να αισθανθούμε ότι γινόμαστε χρήσιμοι για τον άλλο, για τον διπλανό. Εάν δεν γίνει η εσωτερική μεταμόρφωση, είναι σίγουρο ότι θα πιούμε ξανά. Αυτό κάνουν οι Α.Α. Λειτουργούμε με αρχές και όχι με κανόνες. Γι' αυτό και η έννοια της ανωνυμίας δεν έχει να κάνει με την προστασία της προσωπικής ζωής, αλλά με το γεγονός ότι οι αρχές μας είναι πάνω από τις προσωπικότητες», μου λένε στο τέλος.
Πριν τους αποχαιρετήσω, σημειώνω διάφορες λέξεις που βλέπω γύρω μου στους τοίχους: «Παραδεχτήκαμε, πιστέψαμε, αποφασίσαμε, ταξινομήσαμε, προβήκαμε, επανορθώσαμε, επιδιώξαμε, συνεχίσαμε». Είναι οι λέξεις που αποτέλεσαν τα βήματα για μια νέα ζωή.
