Συγχρόνως σχεδόν με αυτή τη νέα δυσοίωνη έρευνα που έχει κατακλύσει αυτές τις μέρες τα διεθνή μέσα, σύμφωνα με την οποία ο πολιτισμός όπως τον γνωρίζουμε μάλλον θα έχει λήξει μέχρι το έτος 2050 (η αλήθεια είναι ότι πέρα από τον κώδωνα κινδύνου για την ραγδαία κλιματική αλλαγή, ψοφάμε για Αποκάλυψη και δυστοπία), εμφανίστηκαν αυτές τις μέρες σε έγκριτα μέσα (στους New York Times και στο Atlantic) δύο άρθρα που σημαίνουν τον κόκκινο συναγερμό για τον πλανήτη εξαιτίας της γιγάντωσης του μαζικού τουρισμού ή υπερτουρισμού.
«Αν η επιθυμία να δούμε τον κόσμο βοηθάει στην καταστροφή του, μήπως να μείνουμε σπίτι;» αναρωτιέται στην επικεφαλίδα του το άρθρο των NYTimes. Ή μήπως να σπεύσουμε να τον δούμε πριν είναι αργά;
Για πολλούς ανθρώπους που αγαπούν τα ταξίδια, τούτοι οι κρίσιμοι καιροί μοιάζουν ηθικά με δίκοπο μαχαίρι. Αυτό που όχι πολύ παλιότερα φαινόταν αγνή απόδραση και περιπέτεια έχει αρχίσει να φαίνεται όχι μόνο ως βλαβερό για τον πλανήτη αλλά και ως η επιτομή της εγωκεντρικής κατανάλωσης. Το μακρινό ταξίδι με αεροπλάνο ειδικά - με τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που αναλογούν σε κάθε επιβάτη - αποτελεί πλέον το πιο αποτελεσματικό χτύπημα που μπορεί να καταφέρει κάποιος στο περιβάλλον.
Κι όμως, πετάμε όλο και πιο πολλοί, όλο και πιο μακριά. Ο αριθμός των επιβατών αεροπορικών γραμμών έχει υπερδιπλασιαστεί από το 2003 και αντίθετα με άλλες πηγές μόλυνσης, ελάχιστα μπορούν πραγματικά να γίνουν έτσι ώστε να καταστεί το αεροπορικό ταξίδι πιο «πράσινο». Το βέβαιο είναι ότι δεν προβλέπεται να γεμίσουν σύντομα με ηλεκτρικά τζετ τα αεροδρόμια του πλανήτη. Όσο για τα πλοία, η κατάσταση είναι ίδια και σε κάποιες περιπτώσεις (με τα μεγάλα κρουαζιερόπλοια) ακόμα χειρότερη.
Στο ίδιο περίπου μήκος κύματος, το άρθρο του Atlantic (με τίτλο "Too Many People Want to Travel") τονίζει με γλαφυρή έμφαση τόσο τη ραγδαία υποβάθμιση του περιβάλλοντος αλλά και του βιοτικού επιπέδου των τοπικών πληθυσμών όσο και τις επικίνδυνες συνθήκες που προκαλούν σε δημοφιλείς προορισμούς του πλανήτη, τα πλήθη των επισκεπτών που συρρέουν μαζικά εκεί, ειδικά τώρα το καλοκαίρι.
Πριν από λίγες μέρες, στα τέλη του Μαΐου, το μουσείο του Λούβρου αναγκάστηκε να κλείσει τις πόρτες του μετά την στάση εργασίας των υπαλλήλων του οι οποίοι δήλωσαν ότι ο ακραίος συνωστισμός επισκεπτών στο σπίτι της Μόνα Λίζα και της Αφροδίτης της Μήλου έχει καταστήσει τον χώρο όχι μόνο μη διαχειρίσιμο αλλά και επικίνδυνο. «Το Λούβρο ασφυκτιεί» ήταν η επικεφαλίδα της ανακοίνωσης που εξέδωσε το σωματείο εργαζομένων του μουσείου.
Το ίδιο χρονικό διάστημα, στην άλλη άκρη του κόσμου, ο συνωστισμός που προκλήθηκε στην κορυφή του Έβερεστ ήταν η κύρια αιτία θανάτου έντεκα ορειβατών. Τέτοια περιστατικά δεν είναι μεμονωμένα. Οι αντιδράσεις για την «ακραία περιβαλοντική κρίση» στην οποία συνεισφέρει δραματικά ο υπερτουρισμός έχουν προκαλέσει κύμα κινητοποιήσεων για το καλοκαίρι που μόλις ξεκίνησε σε δημοφιλείς ταξιδιωτικούς προορισμούς από τη Βαρκελώνη, τη Μαγιόρκα, τη Βενετία, το Ντουμπρόβνικ και το Ρέικιαβικ μέχρι τα θέρετρα του Μεξικού και της Ταϊλάνδης και τους χώρους ιστορικών μνημείων από τη Ρώμη ως την Ινδία.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο άρθρο του Atlantic, αν ο τουρισμός αποτελεί καπιταλιστικό φαινόμενο, ο υπερτουρισμός είναι το διαταραγμένο ξαδελφάκι του στη φάση του ύστερου καπιταλισμού. Όποιες κι αν είναι όμως οι αιτίες, η ουσία είναι ότι συγκεντρώνεται πλέον υπερβολικός αριθμός ανθρώπων στους δημοφιλείς προορισμούς [κατά καιρούς πολλοί αρμόδιοι και μη έχουν κρούσει τον κώδικα κινδύνου και για την «δική μας» Σαντορίνη].
Για παράδειγμα: 30 εκατομμύρια επισκέπτες το χρόνο στην Βαρκελώνη (μόνιμοι κάτοικοι 1,5 εκατομμύριο), 20 εκατομμύρια στη Βενετία (μόνιμοι κάτοικοι γύρω στους 50 χιλιάδες). Το καλοκαίρι σ' αυτά τα μέρη μοιάζει με πείραμα που θέλει να διαπιστώσει πόσοι άνθρωποι μπορούν να χωρέσουν συγχρόνως στη Ράμπλα ή στην πλατεία του Αγίου Μάρκου.
Η βαθιά αιτία αυτής της γιγάντωσης του παγκόσμιου τουρισμού είναι μακροοικονομική. Η μεσαία τάξη έχει παγκοσμιοποιηθεί και δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αποκτήσει τα μέσα που τους επιτρέπουν να ταξιδεύουν τις τελευταίες δεκαετίες. Μεγάλο μερίδιο στην αύξηση αυτή αναλογεί στην Κίνα, με τον αριθμό ταξιδιών στο εξωτερικό από πολίτες της να έχει φτάσει από τα 10.5 εκατομμύρια το 2000 στα 156 εκατομμύρια σύμφωνα με περσινούς υπολογισμούς.
Όσον αφορά στο σύνολο του πλανήτη, έχουμε φτάσει από τα 70 εκατομμύρια του 1960 στο ιλιγγιώδες σημερινό νούμερο του ενάμιση δισεκατομμυρίου. Ο μαζικός τουρισμός είναι ένα πρόσφατο αλλά συγχρόνως ένα γιγαντιαίο φαινόμενο που μοιάζει απίθανο να μετριαστεί όσο πιο προσιτά γίνονται τα ταξίδια σε περισσότερους ανθρώπους αλλά και όσο τα social media σε υποχρεώνουν σχεδόν να πας και να βγάλεις τη αναμνηστική selfie στον οποιονδήποτε «εξωτικό» προορισμό.
σχόλια