Ενώ 180 χώρες στον κόσμο μαστίζονται από την πανδημία κορωνοϊού μετρώντας εκατόμβες νεκρών και χιλιάδες κρούσματα, «μια σουρεαλιστική ηρεμία επικρατεί στην τελευταία χώρα της Ευρώπης χωρίς lockdown», τη Σουηδία, όπως περιγράφει στην ανταπόκρισή του για τον Guardian, ο Ντέρεκ Ρόμπερτσον.
«Η περίφημη γέφυρα Øresund ένα μηχανολογικό θαύμα που συνδέει την σουηδική πόλη του Μάλμο με την Κοπεγχάγη, υπό κανονικές συνθήκες έσφυζε από κίνηση, αφού την διέσχιζαν περίπου 70.000 άνθρωποι σε καθημερινή βάση. Τώρα στέκεται απόκοσμα έρημη καθώς η Δανία έχει θέσει σε ισχύ lockdown και οι Δανοί έχουν εφάρμοσαν αυστηρούς συνοριακούς περιορισμούς. Από την πλευρά της Σουηδίας η γέφυρα μπορεί να παραμένει ανοικτή, αλλά πολλοί λίγοι κάνουν το ταξίδι.
»Είναι αρκετά σουρεαλιστικά στην Σουηδία τώρα. Δουλεύω από το γειτονικό καφέ, σκρολάρω στο Twitter βίντεο από ερημωμένες πόλεις, φορτηγά του στρατού που μεταφέρουν νεκρούς στην Ιταλία, ενώ εγώ είμαι περικυκλωμένος από ομιλητικούς εφήβους, μητέρες με μωρά και τον περιστασιακό freelancer. Έξω ζευγάρια περπατούν και κρατιούνται χέρι-χέρι στο ανοιξιάτικο φως του ήλιου. Οι ταράτσες είναι γεμάτες με ζωή. Στην παραλία και τα πάρκα του Σίμπαρπ έκαναν πίκνικ και μπάρμπεκιου το Σαββατοκύριακο και το διπλανό πάρκο για σκέιτμπορντ ήταν γεμάτο, όπως και οι παιδικές χαρές.
»Η παγκόσμια πανδημία έχει κλείσει τις οικονομίες της Ευρώπης, περιορίζοντας εκατομμύρια στα σπίτια τους. Όμως εδώ στη Σουηδία, σχολεία, γυμναστήρια και γεμάτα μαγαζιά παραμένουν ανοικτά - όπως και τα σύνορα. Τα μπαρ και τα εστιατόρια συνεχίζουν να σερβίρουν φαγητό, στα τρένα και στα λεωφορεία ο ένας έρχεται δίπλα στον άλλον σε όλη την χώρα.
»Μπορείς αν το θες να πας σινεμά - είχε κι ένα μικρό indie φεστιβάλ. Η παράσταση "The Peanut Butter Falcon and Mr Jones" ανέβηκε στο θέατρο το Σαββατοκύριακο. Τα μόνα προληπτικά μέτρα που έχουν πάρει οι Σουηδοί είναι το πλαφόν στις συγκεντρώσεις - μέχρι 50 άτομα, από 500 που είχε μπει την περασμένη Παρασκευή - η σύσταση σε όσους είναι πάνω από 70 ετών ή είναι άρρωστοι να αποφύγουν τις κοινωνικές επαφές και η προτροπή σε όσους μπορούν να εργαστούν από το σπίτι να το κάνουν. Μόνο τα μπαρ και τα εστιατόρια σερβίρουν σε τραπέζια.
»Όλα αυτά φαίνεται να έχουν διαλύσει τους φόβους του κοινού ότι οι σοκαριστικές εικόνες από τα νοσοκομεία της Ιταλίας και της Ισπανίας θα μπορούσαν να επαναληφθούν εδώ. Ο πρωθυπουργός, Στέφαν Λόφβεν μάλιστα, ζήτησε από τους Σουηδούς να συμπεριφερθούν ως ενήλικες και να μην διασπείρουν «πανικό ή φήμες».
»Πανικός ωστόσο είναι ακριβώς το συναίσθημα που έχουν αρχίσει να αισθάνονται αρκετοί Σουηδοί επιστήμονες και μέλη της ιατρικής κοινότητας. Την περασμένη εβδομάδα περισσότεροι από 2.000 γιατροί, ερευνητές και καθηγητές υπέγραψαν ένα κείμενο με το οποίο ζητούσαν από την κυβέρνηση να λάβει πιο αυστηρά μέτρα. Ένας από τους ανθρώπους που υπογράφουν την έκκληση είναι και ο πρόεδρος του Ιδρύματος Νόμπελ, Χένρικ Χέλντι.
«Δεν κάνουμε αρκετά τεστ, δεν καταγράφουμε την πορεία του ιού και δεν απομονώνουμε αρκετούς. Έχουμε αφήσει τον κορωνοϊό ανεξέλεγκτο», λέει η καθηγήτρια Σεσλίλια Σόντερμπεργκ - Νοκλέρ, ερευνήτρια της ιικής ανοσολογίας στο Ινστιτούτο Karolinska. «Μας οδηγούν στην καταστροφή».
«Σκληρά λόγια, αλλά ο στωικισμός είναι τρόπος ζωής εδώ. Η ιστορία 300 ετών αποτελεσματικής διακυβέρνησης με διαφάνεια, και τα υψηλά επίπεδα εμπιστοσύνης στους ειδικούς και τους κρατικούς λειτουργούς, έχουν δημιουργήσει πολίτες που πιστεύουν όσα τους ανακοινώνονται, θεωρώντας πως εκείνοι που τα λένε θέλουν το καλύτερο δυνατό για αυτούς».
«Πιστεύω ότι οι γιατροί που συνεργάζονται με την κυβέρνηση γνωρίζουν τι κάνουν και θεωρώ ότι είμαστε όσο καλύτερα προετοιμασμένοι γίνεται», μου λέει ο Ρόμπερτ Άντερσον, 50χρονος προμηθευτής στην IT. «Αυτή η υστερία των μίντια είναι πολύ πιο επικίνδυνη από τον ιό». Ο 30χρονος Σάιμον Στραντ, σύμβουλος επιχειρήσεων στο Ούστερμαν συμφωνεί. «Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστέψουμε ότι οι αρχές δεν παρακολουθούν την κατάσταση».
«Ο Άντερς Τέγκνελ, επικεφαλής της επιτροπής επιδημιολόγων στην Σουηδία που ηγείται των κυβερνητικών χειρισμών της κρίσης, υποστηρίζει την στρατηγική του μετριασμού: θέλει να επιτρέψει στον ιό να εξαπλωθεί αργά, χωρίς να υπερφορτώσει το σύστημα υγείας, αλλά και χωρίς να λάβει δρακόντεια μέτρα. Αυτό που αποφεύγουν «διά ροπάλου» είναι την χρήση της φράσης «ανοσίας της αγέλης».
Λέει πολλά για την διαφάνεια και την απόδοση ευθυνών ότι οι Σουηδοί περιμένουν από δημόσια πρόσωπα όπως ο Τέγκνελ να παραμένουν διαθέσιμα στο κοινό. Καθώς οι επικρίσεις για την αντιμετώπιση της COVID-19 αυξάνονται, έχει αρχίσει να υιοθετεί τον ελαφρώς ανυπόμονο τόνο του ανθρώπου που κουράστηκε να επαναλαμβάνει το «προφανές», κάθε φορά που τον ρωτούν την γνώμη του για την εντεινόμενη ανησυχία και τις εκκλήσεις για καραντίνα στην Στοκχόλμη όπου καταγράφονται τα περισσότερα κρούσματα.
«Ναι υπάρχει μία αύξηση αλλά δεν είναι τραυματική μέχρι στιγμής. Φυσικά, μπαίνουμε σε μία φάση της επιδημίας που θα βλέπουμε πολύ περισσότερα κρούσματα τις επόμενες λίγες εβδομάδες, ανθρώπους στις μονάδες εντατικής θεραπείας αλλά αυτό ισχύει για κάθε χώρα - πουθενά δεν κατέστη δυνατό να ανακοπεί σημαντικά η εξάπλωση».
«Οι κοντινότεροι γείτονες της Σουηδίας, οι Δανοί, οι Φινλανδοί και οι Νορβηγοί, έχουν υιοθετήσει την στρατηγική του lockdown, κλείνοντας τα σχολεία, τις επιχειρήσεις και τα σύνορα εβδομάδες νωρίτερα. «Το πρόβλημα με αυτή την προσέγγιση είναι ότι κουράζεις το σύστημα», υποστηρίζει ο Τέγκνελ. «Δεν μπορείς να διατηρήσεις μια καραντίνα για μήνες, είναι αδύνατο», προσθέτει.
»Αλλά αυτή η επιλογή ίσως καταστεί αναπόφευκτη. «Η κυβέρνηση νομίζει ότι δεν μπορεί να το σταματήσει, και για αυτό αποφάσισαν να αφήσουν κόσμο να πεθάνει», απαντά η Σόντερμπεργκ- Νοκλέρ. «Δεν θέλουν να αποδεχτούν τα επιστημονικά δεδομένα που τους παρουσιάζονται. Εμπιστεύονται την Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας τυφλά, αλλά τα δεδομένα που έχουν εκεί είναι λειψά, σχεδόν ντροπιαστικά».
«Βλέπουμε σημάδια ενός ρυθμού διπλασιασμού που είναι ψηλότερος από την Ιταλία. Η Στοκχόλμη σύντομα θα αντιμετωπίσει έλλειψη σε μονάδες εντατικής θεραπείας. Και δεν θέλουν να καταλάβουν ότι τότε θα είναι πολύ αργά για να δράσουν. Όλα αυτά είναι πολύ επικίνδυνα».
Ο Τέγκνελ απαντά στην κριτική υποστηρίζοντας πως δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι το να πράξει κανείς περισσότερα σε αυτό το στάδιο θα είχε καμία διαφορά. «Είναι πολύ καλύτερο να εισαγάγεις αυστηρά μέτρα σε πολύ συγκεκριμένες χρονικές περιόδους και να τα διατηρήσεις για όσο το δυνατόν λιγότερο».
Αν και υπάρχει συνεχής επανεκτίμηση, ο Τέγκνελ λέει πως οι Σουηδοί έχουν το έλεγχο της κρίσης. «Πιστεύουμε ότι λάβαμε τα πιο σημαντικά μέτρα. Φυσικά, μπορεί να χρειαστεί να πάρουμε περισσότερα, αλλά δεν είμαστε ακόμα σε αυτό το σημείο».
«Για την ώρα οι Σουηδοί φαίνεται να τον πιστεύουν, συνεχίζοντας την καθημερινότητά τους διερωτώμενοι αν - και όχι πότε - μπορεί να φτάσουν σε αυτό το σημείο. Ο Τέγκνελ και η κυβέρνηση έχουν επιλέξει τον δρόμο τους και παρότι είναι δύσκολο να αμφισβητήσει κανείς την ειλικρίνειά τους, είναι και αδύνατο να «συμφιλιώσει» την απόκριση της Σουηδίας με τις προσπάθειες που γίνονται στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ίσως εσωτερικά οι Σουηδοί νιώθουν το ίδιο, αλλά για την ώρα δεν θέλουν να δώσουν φωνή σε αυτόν τον προβληματισμό».
Ο Όρλα Βίγκσο, καθηγητής κρίσεων επικοινωνίας στο πανεπιστήμιο Gothenburg σκιαγραφεί την στιγμή: «Ο κόσμος αρχίζει να αναρωτιέται, είναι οι άλλοι ηλίθιοι και παρανοϊκοί, ή οι Σουηδοί το κάνουν λάθος;»
σχόλια