Με αφορμή τις Αφετηρίες στο Μουσείο Μπενάκη όπου 45 νέοι Έλληνες καλλιτέχνες παρουσίασαν το κτίριο ή το αρχιτεκτονικό πρότζεκτ που επηρέασε τον τρόπο σκέψης τους και την δουλειά τους, ζητήσαμε από 8 απ' αυτούς να μας μιλήσουν για τις επιλογές τους.
Δέσποινα Ζαρβακά
Το (νεκρο)ταφείο Fürstenwald των Dieter Kienast και Günther Vogt
Το (νεκρο)ταφείο Fürstenwald σχεδιάστηκε από τους αρχιτέκτονες τοπίου Dieter Kienast και Günther Vogt, για την αρχαιότερη πόλη της Ελβετίας, στις νοτιο-ανατολικές Άλπεις, το 1992, μετά από βράβευση σε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό.
Σε ενα φοιτητικό ταξίδι εξερεύνησης της ελβετικής αρχιτεκτονικής, σε μια διαδρομή από τη λίμνη Constance προς την κοιλάδα Ticino έκανα μια στάση, στην κατά τα άλλα ασήμαντη ελβετική πόλη, με αφορμή την επίσκεψη στο περίπτερο προστασίας ρωμαικών ερειπίων του Peter Zumpthor, αλλά και τη λιγότερο γνωστή κατοικία που σχεδίασε για τους ηλικιωμένους πολίτες του Chur.
Το νέο τότε (νεκρο)ταφείο έμοιαζε να ξεπροβάλλει από το δάσος που περιβάλλει την πόλη ώς ένα ανυψωμένο αλπικό λιβάδι, οριοθετημένο απο δυο γκρίζους κυβικούς όγκους, έναν πλήρη και έναν κενό.
Αφαιρώντας ένα κεραμίδι από τη σκεπή των σπιτιών, οι πολιτισμοί που αναπτύχθηκαν στις ελβετικές Άλπεις, απελευθέρωναν παραδοσιακά το πνεύμα των νεκρών. Μακριά από κάθε κοινοτυπία της ποιητικής του θανάτου, το (νεκρο)ταφείο των δυο ελβετών αρχιτεκτόνων εκφράζει το σύγχρονο εξορθολογισμό των τόπων ταφής, μέσα από τοπιακές συνέχειες, περιβαλλοντικές θεωρήσεις, εναλλακτικές οριοθετήσεις και σεβασμό στη δυναμική της διαφορετικότητας.
Στέλιος Γιαμαρέλος
Εργοστάσιο ΦΙΞ του Τάκη Ζενέτου (Αθήνα 1957 – 1963)
Tο εργοστάσιο του Φιξ αποτελεί όντως την αφετηρία της προσωπικής μου αρχιτεκτονικής διαδρομής, αφού ήταν το θέμα στο οποίο αφιέρωσα τη διπλωματική μου εργασία στη Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ πριν από δέκα περίπου χρόνια. Είναι ένα κτίριο που εγώ τουλάχιστον γνώρισα μονάχα ως ερείπιο, αποκομμένο από την υπόλοιπη πόλη στο δικό του ιδιόμορφο αστικό νησί ανάμεσα στις όχθες της Συγγρού και της Καλλιρόης. Αναζητώντας τρόπους επανασύνδεσης του κτιρίου με την πόλη, χρειάστηκε τότε να αναμετρηθώ τόσο με την ιστορία του έργου όσο και με εκείνη του δημιουργού του. Φλερτάροντας διαρκώς με το αδύνατο, η δουλειά του Ζενέτου και η τύχη που της επεφύλαξε η ιστορία μου αποκάλυψε έτσι την διττή σημασία του αρχιτεκτονικού οράματος--ως έναν ορίζοντα για τον ηρωικό σχεδιασμό του παρόντος και τον σταδιακό μετασχηματισμό του σε ένα μέλλον το οποίο όμως διαρκώς τον διαψεύδει, αποφέροντας μονάχα ελάσσονες θριάμβους και μείζονες ματαιώσεις.
Κωνσταντίνος Ιωαννίδης & Αγγελική Κόλια
Gruppeleder Arkitektur og Design | aaiko arkitekter (NORWAY)
Μουσείο Εθνικής Τεκμηρίωσης της Διαλέκτου NyNorsk – Ivar Aasen-tunet του Sverre Fehn (2000 Νορβηγία)
Από την αφηγηματική λειτουργία της αρχιτεκτονικής του νορβηγού Sverre Fehn, επιλέξαμε να παρουσιάσουμε το μουσείο εθνικής τεκμηρίωσης της διαλέκτου Nynork κατασκευασμένο το 2000 στην Ørsta της Νορβηγίας. Το συγκεκριμένο κτήριο μας «πρωτοπαρουσιάστηκε» μέσα από την δημιουργική γραφίδα του Per Olaf Fjeld ως αφετηρία, αρχικά, για την διεξαγωγή μιας εκπαιδευτικής διάλεξης σε φοιτητές αρχιτεκτονικής, και αργότερα ως μελέτη συνθετικού ερωτήματος για το σχεδιασμό συγκροτήματος γραφείων και δημόσιων χώρων στη Rogaland. Και στις δυο περιπτώσεις, το κτήριο ξεδίπλωσε για εμάς -τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά- το σύστημα αναπαράστασης ενός εσωτερικού μονολόγου: ανάμεσα σε όσα αρχικά μας ανακάλυψε η υλικότητα και η δομή του κτηρίου από την επίσκεψη και μελέτη του αλλά και στο «μη λεχθέν» των κρυμμένων και υπονοούμενων εσωτερικών διαδικασιών της σκέψης του αρχιτέκτονα, ανακαλύψαμε τομές και διαθλάσεις συναισθημάτων, ιστοριών και διάχυτων σκέψεων.
Αργότερα, και προκειμένου να κατανοήσουμε συγκεκριμένα στάδια της διαδικασίας του σχεδιασμού, αναγάγαμε τις δομές αυτού του συστήματος σε «μετρικά» μοτίβα για την παραγωγή του πιθανολογικού σεναρίου που είχαμε ανάγκη να καταθέσουμε σε σύντομο χρονικό διάστημα. Έτσι, οι σκέψεις του Fehn για το υπερβόρειο περιβάλλον, το σκανδιναβικό τοπίο και τις τοπικές διαφοροποιήσεις της γλώσσας αποτέλεσαν για εμάς αντικείμενα με «μαθηματικές» λειτουργίες συνδεδεμένες με έννοιες όπως το απλό, το όμοιο, η αντίθεση, το αφαιρετικό, το ειδικό, καθώς και με τους μετασχηματισμούς τους όπως η ιδέα, η μεταφορά και η ανάμνηση. Παρόμοιες αντιστοιχίσεις που αναδύθηκαν από το κρυφό της δουλειάς του Fehn μας πρόσφεραν εν τέλει τις συσχετίσεις και τα συμπεράσματα εκείνα που χρειαζόμασταν για να επαναπροσδιορίσουμε την δική μας αρχιτεκτονική γλώσσα και χωρική γραφή στο πρόβλημα που αντιμετωπίζαμε. Αλλά και να μεταδοθούν ως εμπειρίες σε επόμενα.
Παύλος Χατζηαγγελίδης
314 Αrchitecture Studio, www.314architecturestudio.com
N House του Sou Fujimoto (Ιαπωνία 2008)
Είναι το N House του Sou Fujimoto το οποίο δημιουργήθηκε για να στεγάσει ένα ζευγάρι ηλικιωμένων κι έναν σκύλο, βρίσκεται στην πόλη Oita, σε ένα νησί στη Νότια Ιαπωνία. Κατασκευάστηκε το 2008 και η επιφάνεια του είναι 150 τ.μ. Τον Σεπτέμβριο του 2011 όταν παρουσιάστηκε στην ηλεκτρονική εφημερίδα Arch Daily .Μας επηρέασε καθώς μελετήσαμε τον τρόπο με τον οποίο ο αρχιτέκτονας διαχειρήστηκε την έννοια του ορίου. Το όριο και η διαβάθμιση του φωτός παντα μας απασχολούν κατα την συνθεση ενος έργου και το N House αποτελεί για εμάς σημείο αναφοράς.
Η συγκεκριμένη κατοικία μορφολογικά μοιάζει με ένα πορώδες κέλυφος, ακολουθεί το σύστημα box - in - a - box που αποτελείται από τρία όμοια ως προς τις διαστάσεις κουτιά τοποθετημένα το ένα μέσα στο άλλο. Τα λευκά αυτά κελύφη αφενός επιτρέπουν μια σταδιακή διαβάθμιση απο τον δημόσιο προς τους πιο ιδιωτικούς χώρους επιτρέποντας στην ‘πόλη’ να εισχωρήσει μέσα στη κατοικία αλλά και μια διαβάθμιση του φωτός και των οπτικών φυγών, από και πρός την ‘πόλη’.
Όπως ο ίδιος ανέφερε σε μία συνέντευξη του: … η ζωή μέσα σ αυτό το σπίτι μοιάζει με το να ζεις ανάμεσα στα σύννεφα. Διακριτό όριο δεν υπάρχει πουθενά εκτός από μία σταδιακή αλλαγή των χώρων. Μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι η ιδανική αρχιτεκτονική όπου έναν εξωτερικό χώρο τον αισθάνεσαι σαν εσωτερικό και έναν εσωτερικό τον αισθάνεσαι σαν εξωτερικό. Η πρόθεσή μου ήταν να δημιουργήσω μία αρχιτεκτονική που να μην αφορά τον χώρο και την μορφή αλλά να εκφράζει απλά την σχέση μεταξύ της κατοικίας και του δρόμου.
Μυρτώ Κιούρτη
Κατοικία Schröder του Gerrit Rietveld (1924 – Ουτρέχτη, Ολλανδία)
Ένα έργο το οποίο έχει επηρεάσει βαθιά την αρχιτεκτονική μου πορεία είναι η κατοικία Schröder σχεδιασμένη το 1924, στην Ουτρέχτη από τον Gerrit Rietveld. Πρόκειται για διάσημο κτίριο της μοντέρνας αρχιτεκτονικής και ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα στο οποίο αναφέρονταν πολύ συχνά οι καθηγητές μου στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ. Είδα για πρώτη φορά το συγκεκριμένο έργο στο δεύτερο έτος των σπουδών μου, στο πλαίσιο των μαθημάτων της αρχιτεκτονικής σύνθεσης. Εκείνη την εποχή το έργο δεν με συγκινούσε ιδιαίτερα. Στην πραγματικότητα αγάπησα βαθιά το συγκεκριμένο κτίριο πολύ αργότερα όταν το ξανασυνάντησα δουλεύοντας τη διδακτορική μου διατριβή με θέμα τη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στους κατοίκους και τα κτίρια των κατοικιών τους. Μελετώντας τη βιογραφία της Truus Schröder, της κατοίκου δηλαδή του διάσημου αυτού κτιρίου, συνειδητοποίησα πως το έργο δεν είναι σημαντικό μόνο επειδή εισάγει θεμελιώδεις αρχές της μοντέρνας αρχιτεκτονικής αλλά επειδή ζώντας σε αυτό το σπίτι η κάτοικός του μπόρεσε να ανατρέψει μια σειρά από κοινωνικά στερεότυπα και να ακολουθήσει έναν προσωπικό τρόπο ζωής απελευθερωμένο από συμβάσεις. Το έργο αποτελεί ορόσημο για εμένα γιατί αποδεικνύει ότι η αρχιτεκτονική δεν είναι απλώς ένα ενδιαφέρον παιχνίδι όγκων και μορφών, αλλά φιλοσοφία ζωής αποτυπωμένη στην ύλη και το χώρο.
Χρυσόστομος Θεοδωρόπουλος, Ελένη Λιβάνη
SOUTH architecture
Χιλιανό Σπίτι 1 του Smiljan Radic (2006 Χιλή)
Το έργο που μας έχει επηρεάσει είναι το Χιλιανό Σπίτι1, στην πόλη Rancagua, Χιλή. Είναι σχεδιασμένο το 2006 από τον Smiljan Radic, αρχιτέκτονα κροατικής καταγωγής. Είδαμε για πρώτη φορά το σπίτι το 2009. Τότε ο αρχιτέκτονας ανακηρύχτηκε επίτιμο μέλος του Αμερικάνικου Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής, και έδωσε μια διάλεξη στη Σχολή Knowlton του Οχάιο. Εκείνη την περίοδο, εργαζόμασταν και ζούσαμε στη Νέα Υόρκη. Ο τρόπος που μας επηρέασε αυτό το έργο είναι καταρχήν η σχέση του με το τοπίο. Ο αρχιτέκτονας χρησιμοποιεί τα δέντρα που προυπάρχουν στο οικόπεδο, ως αφετηρία: τα διατηρεί, και τα ενσωματώνει ως μέρος του σπιτιού. Οργανώνει το σπίτι παράλληλα σε μια μεγάλη αυλή, η οποία ενοποιείται με το εσωτερικό, όταν σύρονται τα κουφώματα, τους θερινούς μήνες. Έτσι δημιουργείται πολλαπλότητα στη χρήση, ανάλογα με τις εποχές και τη διάθεση των κατοίκων. Οι χώροι του σπιτιού συνδέονται μεταξύ τους άμεσα, χωρίς διαδρόμους. Τα υλικά είναι αδρά: τούβλα, βασάλτης, μέταλλο και η φθορά τους τα εντάσσει με το χρόνο, πίσω στο τοπίο. Ο αρχιτέκτονας τελικά αλλάζει το στερεότυπο του παραδοσιακού σπιτιού της Χιλιανής υπαίθρου. Όλες αυτές τις ποιότητες, δουλεύουμε και στα δικά μας έργα.
Κωνσταντής Κίζης
Πισίνες του Alvaro Siza στο Leça de Palmeira, Πορτογαλία, 1966
Το έργο το γνώρισα από τη βιβλιογραφία, στα πρώτα φοιτητικά μου χρόνια. Το επισκέφθηκα μόλις πριν από τέσσερα χρόνια, δηλαδή περίπου δέκα χρόνια μετά την πρώτη φορά που είδα σχέδια και φωτογραφίες του.
Η επιρροή δεν ήταν ούτε άμεση, ούτε συνειδητή. Μου πήρε καιρό να καταλάβω τι ήταν αυτό που είχα εκτιμήσει και τι πέρασε από αυτό στον τρόπο σκέψης μου. Το κυριότερο είναι ο τρόπος που ο Siza χειρίστηκε το όριο μεταξύ του τεχνητού (της πόλης) και του φυσικού (του ωκεανού). Είναι μια πολύ επιδέξια μετάβαση από σκληρές ορθοκανονικές χαράξεις σε ήπιες καμπύλες, και ταυτόχρονα από το λειτουργικό μέρος του κτιρίου στην απόλαυση του φυσικού στοιχείου. Λίγες χαράξεις, απέριττες, μα ταυτόχρονα εκφραστικές. Εκ των υστέρων αναγνωρίζω ότι κάτι από αυτόν τον ευαίσθητο μοντέρνο σχεδιασμό έχει περάσει στο Μουσείο Μαστίχας Χίου (σχεδιασμός 2006, υπό κατασκευή) και στην Πλατεία του παλιού ΓΣΠ στη Λευκωσία (πρώτο βραβείο πανευρωπαϊκού διαγωνισμού 2012), έργα που έχουμε σχεδιάσει παρέα με τους συνεργάτες μας στο Γραφείο Κίζη.
Αλέξανδρος Γερούσης και Κατίτα Χρυσανθοπούλου
"Garden and terrace, κατοικία για ένα νεαρό ζευγάρι" του Junya Ishigami+associates
Είναι το έργο "Garden and terrace, κατοικία για ένα νεαρό ζευγάρι" του Junya Ishigami+associates. Την συγκεκριμένη κατοικία την είδαμε πρώτη φορά στο περιοδικό JA 79, 2010 που είχε αφιέρωμα στον Junya Ishigami. Άλλα έργα όμως του ίδιου αρχιτέκτονα, είχαμε δει από κοντά στην μπιενάλε της Βενετίας το 2008 και το 2010. Η κατοικία για ένα νεαρό ζευγάρι βρίσκετε σε ένα προάστιο από ατέλειωτες σειρές προκατασκευασμένων σπιτιών. Το εξωτερικό κέλυφος ακολουθεί το ύφος της περιοχής, γίνετε τόσο αδιάφορο που δεν αποτελεί μια έντονη αρχιτεκτονική εικόνα. Εσωτερικά όμως δημιουργείται ένας αυτάρκης μικρόκοσμος από φύση, μέσα στο μπανάλ τεχνητό τοπίο. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον υπάρχει χώρος χαλάρωσης, φύση, χώροι διαβίωσης και εργασίας. Αυτή η εσωτερικότητα, η κατοικία σαν περιβάλλον, και η ισονομία φύσης και αρχιτεκτονικής μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα στο έργο μας. Επιπλέον η ελαφρότητα που έχουν οι κατασκευές του Ishigami και η αμφισβήτηση των ορίων της αρχιτεκτονικής μέσα από τον χειρισμό της κλίμακας και την υλικότητας κάθε έργου του μας κάνουν να ονειρευόμαστε.
Πληροφορίες:
Ημερίδα ΔΟΜΕΣ Index3 | ΑΦΕΤΗΡΙΕΣ
Αμφιθέατρο Μουσείου Μπενάκη (Πειραιώς 138)
Ώρες Διεξαγωγής: 10.30 - 18.00 | Είσοδος Ελεύθερη
