ΖΥΛΙΕΝ ΓΚΟΣΛΕΝ – Si Vous Pouviez Lécher Mon Coeur
«Τα στοιχειώδη σωματίδια»
Ο 30χρονος σκηνοθέτης που εντυπωσίασε πέρσι με το 2666 επιστρέφει στο Φεστιβάλ Αθηνών.
Το 2666, βασισμένο στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Μπολάνιο, ήταν αναμφισβήτητα μία από τις σημαντικότερες στιγμές του περσινού Φεστιβάλ. Ο σκηνοθέτης της απέδειξε πως, παρά το νεαρό της ηλικίας του, μπορεί να οργανώσει ένα πολύπλοκο, πολυεπίπεδο σύμπαν, δομώντας άψογα την πυκνή δράση πάνω στη συγκίνηση δυνατών ερμηνειών, υποβλητικών μουσικών συνθέσεων και τεράστιων βιντεοπροβολών. Ο τριαντάχρονος Γκοσλέν επιστρέφει στο Φεστιβάλ με μια παλαιότερη δουλειά του, αυτήν που παρουσίασε το 2013 στην Αβινιόν, προκαλώντας ντελίριο στο θεατρόφιλο κοινό.
Τα Στοιχειώδη Σωματίδια (1998) του Μισέλ Ουελμπέκ αφηγούνται την ιστορία του δυτικού κόσμου τα τελευταία 35 χρόνια. Στη Φυσική κάθε στοιχειώδες σωματίδιο συνοδεύεται από ένα πανομοιότυπο αντισωματίδιο. Στο μυθιστόρημα του Ουελμπέκ τα σωματίδια είναι δύο ετεροθαλή αδέλφια, ο Μπρουνό, ένας καθηγητής Λογοτεχνίας που αναζητεί απεγνωσμένα τη σεξουαλική απόλαυση στο εσωτερικό οργανωμένων τόπων ηδονής, και ο Μισέλ, ένας επιστήμονας που επιδιώκει, μέσω της έρευνάς του, την εξάλειψη της σεξουαλικής αναπαραγωγής.
Το εντυπωσιακό θεατρικό πανόραμα του Γκοσλέν απλώνεται από τον Μάη του 1968 ως το κοντινό μέλλον. Οι ηθοποιοί γίνονται ήρωες, αφηγητές, σχολιαστές και μουσικοί, δημιουργώντας και αναιρώντας τις θεατρικές συμβάσεις με θαυμαστή ευελιξία. «Ένα ταξίδι δηκτικό και μελαγχολικό στα έγκατα της επιθυμίας μας για ελευθερία» έγραψε η «Monde». Η ειρωνεία και η πρόκληση εναλλάσσονται με τον λυρισμό σε αυτή την τολμηρή διασκευή που αναζητά τις ρίζες της αποξένωσης και της απόγνωσης του σύγχρονου ανθρώπου.
Ο Γκοσλέν σπούδασε στην École Professionnelle Supérieure d' Art Dramatique στη Λιλ της Γαλλίας. Το 2009, μαζί με έξι συμφοιτητές του, δημιούργησε την ομάδα «If you could lick my heart, it would poison you» («Αν μπορούσες να γλείψεις την καρδιά μου, θα σε δηλητηρίαζε»), φράση που ανήκει σε επιζώντα στρατοπέδου θανάτου. Το 2010 η ομάδα παρουσίασε το Genoa 01 του Fausto Paravidino, ένα «ανοιχτό» κείμενο με θέμα την καταστολή των διαδηλώσεων από ακτιβιστές της αντι-παγκοσμιοποίησης στη σύσκεψη των G8 στη Γενεύη το 2001. H ομάδα εργάζεται συλλογικά, λατρεύει τη σύγχρονη λογοτεχνία και θεωρεί κάθε υλικό και κάθε μέθοδο θεμιτά προκειμένου να εκφράσει την πολυσυλλεκτικότητα της σημερινής κοινωνίας.
Ζυλιέν Γκοσλέν – Si Vous Pouviez Lécher Mon Coeur, «Τα στοιχειώδη σωματίδια». 29-30/6, Πειραιώς 260, Χώρος Δ, 20:00
ΡΟΜΕΟ ΚΑΣΤΕΛΛΟΥΤΣΙ - Societas Raffaello Sanzio
Democracy in America
Το 1835 ένας Ευρωπαίος στρέφει για πρώτη φορά το βλέμμα του μακριά από την Αθήνα: ο Γάλλος πολιτικός στοχαστής και ιστορικός Αλέξις ντε Τοκβίλ καταγράφει τη γέννηση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, όταν ένα νέο είδος δημοκρατίας αναδυόταν από τους σπόρους του Πουριτανισμού. Ταυτόχρονα διαβλέπει όλους τους κινδύνους που εγκυμονούσε το δημιούργημα αυτό: την τυραννία της πλειοψηφίας, την εξασθένηση της πνευματικής ελευθερίας απέναντι στη ρητορική του λαϊκισμού και την αμφιλεγόμενη, ηλεκτρισμένη σχέση μεταξύ συλλογικών συμφερόντων και ατομικών φιλοδοξιών.
Εμπνευσμένος από το μνημειώδες έργο του Τοκβίλ (1805-1859), ο κορυφαίος Ιταλός σκηνοθέτης Ρομέο Καστελλούτσι πλάθει, όπως πάντα, μια δική του εκδοχή, όπου θέτει θεμελιώδη ερωτήματα για το τέλος της πολιτικής.
Ποια η θέση της τραγωδίας στην εποχή του Τραμπ; Το παράδειγμα της αρχαίας Αθήνας που γέννησε τη Δημοκρατία ταυτόχρονα με την Τραγωδία έχει πεθάνει προ πολλού, αφήνοντας ένα δυσαναπλήρωτο κενό στη συνείδηση του σύγχρονου ανθρώπου. «Η θεωρία του ανθρώπου που επινοεί η τραγωδία συνιστά τη βάση της ελληνική δημοκρατίας» σχολιάζει ο σκηνοθέτης σε πρόσφατη συνέντευξή του. «Η αμερικανική δημοκρατία, όπως την περιγράφει ο Τοκβίλ, δεν έχει καμία σχέση με αυτό. [...] Στην Αμερική η θέση του Προέδρου είναι ενδεδυμένη με τον μανδύα του Μεσσία. Αυτό συνιστά μια μάλλον πρωτόγονη διάσταση της κοινωνίας... Ίσως τα θεμέλια για μια αμερικανική τραγωδία στρώνονται ήδη, αν λάβουμε υπόψη την άβυσσο των αξιών πάνω στις οποίες στηρίζεται – τον ατομικισμό, τα χρήματα και την ιδιοκτησία».
Ο σκηνοθέτης επιμένει, όμως, ότι αυτή η παράσταση δεν έχει στόχο να καταδικάσει: «Αυτό είναι πολύ εύκολο: είναι πολύ εύκολο να έχεις δίκιο». Ο Τοκβίλ κατάφερε να κοιτάξει μέσα στην καρδιά του σκότους, στην καρδιά που χτυπά στον βυθό της αμερικανικής δημοκρατίας από τότε ως σήμερα. «Δεν υπάρχουν πια θυσίες στους θεούς, αλλά ούτε και πολιτική. Δεν υπάρχουν θεοί, αλλά ούτε και πόλη ανθρώπων. Το εξιλαστήριο θύμα έχει εκδιωχθεί, το μαχαίρι έχει πέσει από τα χέρια μας και ο ουρανός είναι άδειος, γαλάζιος και ψυχρός. Το μόνο που απομένει, μια κενή τελετουργία που γιορτάζει το μεγαλείο αυτής της απώλειας» υποστηρίζει στο σκηνοθετικό σημείωμά του.
Ρομέο Καστελλούτσι – Societas Raffaello Sanzio, Democracy in America. Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Κεντρική Σκηνή 30/6-2/7, 21.00
ΜΙΛΟ ΡΑΟΥ - International Institute of Political Murder
Empire - Αυτοκρατορία
Πώς επιβιώνουν οι άνθρωποι, όταν τους ξεριζώνει ο στρόβιλος της Ιστορίας; Από πού αντλούν δύναμη για να προχωρήσουν, όταν έχουν χάσει την πατρίδα και την οικογένειά τους; Πώς επουλώνονται τα τραύματα ενός πολέμου; Πώς αφηγείται κανείς την κατάρρευση της ζωής του ενώπιον κοινού; Πώς οικοδομείται μια νέα ταυτότητα από τα συντρίμμια της απώλειας και του θανάτου; Mε την Αυτοκρατορία ολοκληρώνεται η Ευρωπαϊκή Τριλογία του Mίλο Ράου, η οποία επιχειρεί να εξετάσει τις ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες των πρόσφατων πολέμων στην ανατολική Ευρώπη και στα Βαλκάνια. Η ματιά του 40χρονου σκηνοθέτη από την Ελβετία είναι απόλυτα ανθρωποκεντρική: η Ιστορία εδώ αναβλύζει από τις αναμνήσεις ανθρώπων που βγήκαν από τη φωτιά –ενός πολέμου, ενός ξεριζωμού, μιας οικονομικής καταστροφής– και αναγεννήθηκαν από τις στάχτες τους.
O Mίλο Ράου θεωρείται πρωτεργάτης του σύγχρονου θεάτρου-ντοκουμέντου και οι μέθοδοι εργασίας του πραγματικά ρηξικέλευθες και ανορθόδοξες. Η τόλμη και η θέρμη που διακρίνει τις δουλειές του είναι πρωτοφανής. Έχει σπουδάσει κοινωνιολογία, γερμανική λογοτεχνία και ρωμανικές γλώσσες στη Ζυρίχη, στο Βερολίνο και στο Παρίσι. Μέντορές του ήταν ο Τοντόροφ και ο Μπουρντιέ. Το 2007 ίδρυσε την εταιρεία International Institute of Political Murder (Διεθνές Ινστιτούτο Πολιτικών Εγκλημάτων). Η ομάδα καταπιάνεται συστηματικά με τα πιο φορτισμένα πολιτικά θέματα του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα και των αρχών του 21ου: τη γενοκτονία στη Ρουάντα, τον πόλεμο στο Κονγκό, το μεταναστευτικό ζήτημα, την πτώση του δικτάτορα Νικολάι Τσαουσέσκου, τη φίμωση των καλλιτεχνών στο καθεστώς Πούτιν, την περίπτωση του Νορβηγού τρομοκράτη Άντερς Μπρέιβικ κ.ά.
Κάθε πρότζεκτ συνδυάζεται με ενδελεχή ιστορική έρευνα, συνεντεύξεις, καθώς και ταξίδια της ομάδας σε επίμαχες περιοχές, όπως η Αφρική και η Ρωσία. Στην περφόρμανς με τίτλο The Moscow Trials (2013) ο Ράου και οι συνεργάτες του έστησαν τριήμερο θέαμα στο Κέντρο Σαχάροφ της Μόσχας με στόχο την επανεκδίκαση της υπόθεσης του ρωσικού γυναικείου πανκ-ροκ συγκροτήματος Pussy Riot, που καταδικάστηκε το 2012 για «χουλιγκανισμό υποκινούμενο από θρησκευτικό μίσος». Η διαδικασία εκτυλίχθηκε κανονικά με καταθέσεις ειδικών, εξέταση μαρτύρων κ.ο.κ. Το σκάνδαλο που δημιουργήθηκε ήταν τεράστιο, ενώ στον Mίλο Ράου απαγορεύεται πλέον η είσοδος στη Ρωσία.
«Από όλα τα μεγάλα θέματα που μας έχουν απασχολήσει τα τελευταία χρόνια –τους φανατικούς πολεμιστές και τους ακροδεξιούς λαϊκιστές που έχουμε βγάλει στη σκηνή και στην κάμερα– είναι τα "μικροπράγματα", οι προσωπικές ιστορίες, που έχουν αντέξει περισσότερο» υποστήριξε ο Μίλο Ράου σε συνέντευξή του, σχολιάζοντας το πρώτο μέρος της Ευρωπαϊκής Τριλογίας με τίτλο Civil Wars. Καμία απόπειρα μεγαλόσχημων δηλώσεων ή πολιτικών κηρυγμάτων δεν καταγράφεται. Η πολιτική ταυτότητα του εγχειρήματος αναδύεται μέσα από τις μαρτυρίες των συμμετεχόντων και τη δύναμη των ιστοριών τους. Μπορεί κανείς να επιβιώσει της φρίκης χωρίς να χάσει την ανθρωπιά του; Μπορεί να ξαναδώσει νόημα στη ζωή του; Η απάντηση αναδύεται απόλυτα καταφατική στην τριλογία του Ράου. Mία μόνο προϋπόθεση μοιάζει να υπάρχει: να μη σταματήσει κανείς να θυμάται και να μοιράζεται τις εμπειρίες του με όποιον τρόπο μπορεί.
Στην Αυτοκρατορία συμμετέχουν ηθοποιοί από τη Συρία, τη Ρουμανία και την Ελλάδα. Για την ακρίβεια, από τη χώρα μας συμμετέχει ο Ακύλλας Καραζήσης, ενώ τη μουσική έχει γράψει η Ελένη Καραΐνδρου.
Μίλο Ράου - International Institute of Political Murder, Empire - Αυτοκρατορία. Πειραιώς 260, Χώρος Η, 15-16/6, 20:00
ΡΟΜΠΕΡΤ ΓΟΥΙΛΣΟΝ –ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΡΙΣΝΙΚΟΦ
Γράμμα σε έναν άντρα
Οι δύο θρύλοι της τέχνης καταπιάνονται με τα ημερολόγια του Νιζίνσκι.
Όταν ο Mπαρίσνικοφ αποφασίζει να συναντήσει τον Νιζίνσκι, είναι αδύνατον να αδιαφορήσει κανείς: τι θα προκύψει από τη σκηνική «συνομιλία» δύο θρύλων του μπαλέτου; «Υπήρξαμε και οι δύο παιδιά της επαρχίας που εκπαιδευτήκαμε στο Mariinsky, και αφού το εγκαταλείψαμε, δεν επιστρέψαμε ποτέ. Αυτό είναι το μόνο πράγμα που ενώνει τον μέγα Νιζίνσκι κι εμένα. Κατά τα άλλα, ακολουθήσαμε διαφορετικές κατευθύνσεις και είχαμε διαφορετικές προθέσεις» είχε πει ο Μπαρίσνικοφ στην «Guardian». Η θεατρική συνάντηση γίνεται υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Μπομπ Γουίλσον, φημισμένου για την εικαστική τελειομανία του. O Γουίλσον έχει ξανασυνεργαστεί με τον Μπαρίσνικοφ, στο εξαιρετικό Τhe old woman (το είδαμε το 2013, στο Φεστιβάλ Αθηνών).
Η παράσταση Γράμμα σε έναν άντρα βασίζεται στο ημερολόγιο του Νιζίνσκι, που βρέθηκε τυχαία στα προσωπικά αντικείμενα της κόρης του μετά τον θάνατό του. Πρόκειται για ένα κολάζ σκέψεων, εντυπώσεων, αναμνήσεων του καλλιτέχνη, όπως τις κατέγραψε από τον Ιανουάριο ως τον Μάρτιο του 1919 στο Σεν Μόριτς της Ελβετίας, όπου αποσύρθηκε μαζί με τη σύζυγό του μετά από μια ταραχώδη περιοδεία. Η τελευταία δημόσια εμφάνισή του έγινε τον Σεπτέμβριο του 1917, στο Μοντεβιδέο, όταν ήταν είκοσι οκτώ ετών. Τα πρώτα σημάδια της σχιζοφρένειας είχαν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους. Δεν ξαναχόρεψε ποτέ. Πέρασε τα επόμενα τριάντα χρόνια της ζωής του μπαινοβγαίνοντας σε ψυχιατρικά άσυλα.
Στο ημερολόγιό του εκφράζει τους φόβους του γύρω από το θέμα του πιθανού εγκλεισμού του. Οι σελίδες είναι γεμάτες με μάτια που τον παρακολουθούν – της συζύγου του, του γιατρού του και άλλων. Μιλάει για την πεθερά του, τις παραισθήσεις του, τις ένοχες σκέψεις για το σεξ, τη βασανισμένη σχέση με τον περίφημο ιμπρεσάριo Σερζ Ντιαγκίλεφ. Τα γραπτά του φωτίζουν τη ζωή μιας μεγαλοφυΐας του χορού, συγχρόνως όμως συνιστούν τη συγκλονιστική μαρτυρία ενός σχιζοφρενούς. Στην παράσταση, το κείμενο –επιλεγμένα κομμάτια από το ημερολόγιο– αιωρείται πάνω από τη δράση ως voice-over. Ακούμε τη φωνή του Μπαρίσνικοφ, αλλά και του Μπομπ Γουίλσον και της Λουσίντα Τσάιλντς, που συνεργάστηκε στην επιμέλεια της κίνησης.
Ο Μπαρίσνικοφ «δεν κάνει φυσικά καμία προσπάθεια να μιμηθεί, ούτε καν να ανακαλέσει στη μνήμη, το στυλ του Νιζίνσκι, που υπήρξε ξακουστός για το άλμα του – λέγεται πως έδινε την εντύπωση της απόλυτης απουσίας βαρύτητας, λες και ο χορευτής σταματούσε στον αέρα» γράφει ο κριτικός των «New York Times» Τσαρλς Ίσεργουντ. Αντιθέτως, o φρακοφορεμένος ήρωας της παράστασης στροβιλίζεται με τρόπο που θυμίζει περισσότερο τον Φρεντ Αστέρ – αν και με όψη σαφώς πιο πένθιμη, όπως επιβάλλει το βαμπιρικό λευκό πρόσωπο και τα μαύρα ζωγραφισμένα φρύδια του.
Το Ημερολόγιο του Νιζίνσκι (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Νεφέλη) είναι το πιο ουσιαστικό ντοκουμέντο για την ύπαρξη αυτού του σπουδαίου καλλιτέχνη, το μόνο που μας ανοίγει μια πόρτα στο μυαλό και στον ψυχισμό του. Σε κάποιους, όπως στον Ίσεργουντ, η σύνθεση του Μπομπ Γουίλσον μπορεί να φανεί «πεισματικά δυσνόητη». Ποιος όμως μπορεί να αντισταθεί στο κάλεσμα του σπουδαίου Μπαρίσνικοφ;
Ρόμπερτ Γουίλσον – Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ, Letter to a man – Γράμμα σε έναν άντρα. Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, 10-13/7, 21:00
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
σχόλια