Ο θάνατος και η κόρη

 Δύο ακρογωνιαίους λίθους του ρεπερτορίου μουσικής δωματίου, το περίφημο Κουαρτέτο εγχόρδων αρ.14 του Φραντς Σούμπερτ, γνωστό ως «Ο θάνατος και η κόρη» και το «Αμερικανικό» κουαρτέτο του Αντονίν Ντβόρζακ, από τα δημοφιλέστερα έργα του Τσέχου συνθέτη και σίγουρα το γνωστότερο από τα 14 κουαρτέτα για έγχορδα που έγραψε καθ΄όλη την διάρκεια της ζωής του, επέλεξαν να ερμηνεύσουν τέσσερις σπουδαίοι μουσικοί εγχόρδων της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, στη συναυλία μουσικής δωματίου που διοργανώνει η Ορχήστρα σε συνεργασία με το Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», τη Δευτέρα 10 Μαρτίου, στις 20.30, στο «ΘΕΑΤΡΟΝ».

Το Κουαρτέτο Εγχόρδων που αναλαμβάνει να φέρει σε πέρας το ιδιαιτέρως απαιτητικό αλλά και γοητευτικό πρόγραμμα της βραδιάς αποτελείται από τους Γιώργο Μάνδυλα (βιολί), Χριστόφορο Καραθανάση (βιολί), Μάνο Γουβέλη (βιόλα) και Αστέριο Πούφτη (βιολοντσέλο).

Το «Αμερικανικό» Κουαρτέτο σε φα μείζονα, γράφτηκε από τον Ντβόρζακ την περίοδο που ζούσε οικογενειακώς στις ΗΠΑ, θητεύοντας ως διευθυντής του Εθνικού Ωδείου της Νέας Υόρκης. Ο Ντβόρζακ συνέθεσε μάλιστα αυτό το έργο μέσα σε τρείς εβδομάδες, το καλοκαίρι του 1893 στην τσεχόφωνη κοινότητα του Σπίλβιλ, στην Αϊόβα, όπου πέρναγε τις οικογενειακές του διακοπές, έχοντας μόλις ολοκληρώσει την αριστουργηματική Συμφωνία «του Νέου Κόσμου». Αν και οι περισσότεροι μελετητές του έργου του δεν μπορούν να εντοπίσουν συγκεκριμένες επιρροές της αμερικανικής μουσικής παράδοσης στο συγκεκριμένο Κουαρτέτο του, ο ίδιος σ΄ένα γράμμα του εκείνης της εποχής εξομολογούνταν: «όσο για την νέα μου Συμφωνία, το Κουαρτέτο Εγχόρδων σε φα μείζονα καθώς και το Κουιντέτο που συνέθεσα εδώ στο Σπίλβιλ, είναι έργα που δεν θα τα είχα γράψει ποτέ μ΄αυτό τον τρόπο αν δεν είχα δει την Αμερική».

Το Κουαρτέτο, ως η δεύτερη γραμμένη επί αμερικανικού εδάφους σύνθεση του Τσέχου ρομαντικού, έλαβε ωστόσο αργότερα το προσωνύμιο «Αμερικανικό» και μετά από την μεγάλη επιτυχία που γνώρισε επηρέασε πολλούς Αμερικανούς συνθέτες να δοκιμαστούν στη δημιουργία έργων για κουαρτέτα εγχόρδων.

Το Κουαρτέτο εγχόρδων αρ.14 του Σούμπερτ, γνωστό ως «Ο θάνατος και η κόρη», γράφτηκε το 1824, έναν χρόνο αφότου ο Αυστριακός συνθέτης είχε εμφανίσει τα πρώτα συμπτώματα της ανίατης νόσου που έμελε να τον οδηγήσει στο θάνατο το 1828. Η συνειδητοποίηση της μη αναστρέψιμης πορείας του προς το οριστικό τέλος, του προκάλεσε βαθιά κατάθλιψη. Κι όμως παρά την κακή σωματική και ψυχική του κατάσταση, αλλά και τις εξαιρετικά δύσκολες οικονομικές συνθήκες που αντιμετώπιζε, ο Σούμπερτ συνέχισε να συνθέτει εμπνευσμένες μελωδίες. Αυτό συνέβη και με το Κουαρτέτο που τιτλοφορήθηκε «Ο θάνατος και η κόρη» από το ομώνυμο λίντ που είχε συνθέσει ο Σούμπερτ το 1817, χρησιμοποιώντας την βασική του μελωδία και στο δεύτερο μέρος του Κουαρτέτου Εγχόρδων.

Ολόκληρο το έργο διαπνέεται πάντως από την σκοτεινή σκέψη του θανάτου, γεγονός που φορτίζει μεταφυσικά μία σύνθεση που όταν εκδόθηκε (1831) και παίχτηκε δημοσίως αποδείχτηκε μεγαλειώδης και έκτοτε παραμένει εξαιρετικά δημοφιλής.