Άκραμ Καν: «Η τεχνολογία καταντάει το σώμα μας άχρηστο»

Ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του σύγχρονου χορού διεθνώς βρίσκεται στην Αθήνα για την παγκόσμια πρεμιέρα της νέας του δουλειάς στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

Ο Άκραμ Καν, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του σύγχρονου χορού διεθνώς, ο οποίος σε λίγες μέρες κάνει την παγκόσμια πρεμιέρα της νέας του δουλειάς και τελευταίας σόλο ερμηνείας του με τίτλο «XENOS» στην Αθήνα, βρέθηκε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και μίλησε στους εκπροσώπους του ελληνικού Τύπου.

Μικροκαμωμένος, ντυμένος στα μαύρα, φορώντας σκουφάκι να προστατεύσει το κεφάλι του, ευγενής και προσηνής, σοβαρός και ίσως και κάπως απαισιόδοξος για το μέλλον του κόσμου, παρόλα αυτά με χιούμορ και πολλά χαμόγελα, μας μίλησε για το πρότζεκτ το οποίο ετοιμάζει σε συνεργασία με την Στέγη και την Κάτια Αρφαρά εδώ και χρόνια.

Αφορμή για το έργο στάθηκε ο μύθος του Προμηθέα. Αν και πια ο αρχαίος μύθος έμεινε πίσω και αντικαταστάθηκε με το δράμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου μέσα από τα μάτια ενός Ινδού στρατιώτη της πρώτης γραμμής.

Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης αναφέρθηκε σε πολλά προβλήματα της εποχής μας που απασχολούν και τον ίδιο. Είπε λοιπόν:

«Κατέληξα να κάνω το XENOS για τα παιδιά μου. Αρχικά ήθελα να μάθω σε τι βαθμό η Ιστορία που μαθαίνουμε στα σχολεία είναι αληθής. Όταν ξεκίνησα την έρευνα μου διαπίστωσα ότι η Ιστορία χειραγωγείται, διδάσκεται και διαμορφώνεται πάντα από την πλευρά των νικητών και όχι από την πλευρά των ηττημένων.

Η τεχνολογία καταντάει το σώμα μας άχρηστο. Το χρησιμοποιούμε όλο και λιγότερο γιατί ζούμε σε ένα εικονικό κόσμο όπου η πληροφορία είναι σημαντικότερη από τη μόρφωση, η εξυπνάδα σημαντικότερη από τη σοφία

Στην Αγγλία, κάποιοι επιστήμονες που μελετούσαν το DNA ανακάλυψαν πρόσφατα ότι οι πρώτοι κάτοικοι της Αγγλίας ήταν μαύροι, όπως άλλωστε και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Οπότε έχει σημασία αν η ιστορία των πολέμων όπως και του ανθρωπίνου είδους γράφεται από τους νικητές.

Ένιωσα την ευθύνη απέναντι στα παιδιά μου να κάνω στροφή 360 μοιρών και να δω το πράγμα σφαιρικά. Ανακάλυψα μέσα από την έρευνα μου ότι στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο εκατομμύρια ξένοι στρατιώτες πολέμησαν για τα βρετανικά στρατεύματα κάτι που ποτέ δεν μας το είπαν στα αγγλικά σχολεία.

Μάλιστα, πρόσφατα, ένας καθηγητής ινδικής καταγωγής σε μια αγγλική εφημερίδα είπε πως "νόμιζα ότι η Επέτειος του Α' ΠΠ ήταν υπόθεση των λευκών" μέχρι που ανακάλυψε ότι οι παππούδες του είχαν πολεμήσει και αυτοί μαζί με εκατομμύρια ξένους.

Άκραμ Καν: «Η τεχνολογία καταντάει το σώμα μας άχρηστο»

Φωτο: Jean-Louis Fernandez

Έτσι, όπως εκείνος έκανε μια μεγάλη έρευνα, αποφάσισα να κάνω κι εγώ μια ανάλογη έρευνα. Διαπίστωσα ότι και το αρχειακό υλικό, επίσης, τυγχάνει χειραγώγησης.

Όσον αφορά το έργο που ετοιμάζω με την ομάδα μου έχει να κάνει με μια πραγματικότητα που επικρατεί και στην Ελλάδα, την ξενοφοβία.

Η όλη κατάσταση θυμίζει την γρίπη, της οποίας προηγούνται τα συμπτώματα. Στους δύο μεγάλους πολέμους προηγήθηκαν, επίσης, συμπτώματα όπως τα μαζικά μεταναστευτικά κύματα και η ξενοφοβία.

Δεν εννοώ πως επειδή παρατηρούνται ανάλογα φαινόμενα αυτή τη στιγμή θα ακολουθήσει ένας ακόμα πόλεμος, αλλά δεν μπορώ να παραβλέψω αυτήν την αλήθεια.

Ήθελα λοιπόν να μελετήσω τον Α' ΠΠ, τον οποίο χρησιμοποίησα σαν κεντρική ιδέα και να τα συνδέσω όλα αυτά μεταξύ τους. Οι συνεργάτες μου σοκαρίστηκαν όταν συνειδητοποίησαν το που μπορεί να φτάσει το ανθρώπινο είδος.

Μπορεί να αποδειχτεί τρομερά δημιουργικό αλλά συγχρόνως να επιδοθεί σε εξάρσεις μεγάλης βίας. Χαρακτηριζόμαστε από αυτή τη μεγάλη αντίφαση.

Για μένα, το να είμαι καλλιτέχνης και να κάνω αυτή τη δουλειά μαζί με τους συνεργάτες μου είναι αυτό που με κάνει να νιώθω ασφάλεια.

Νιώθω λιγότερο "Ξένος" όταν δημιουργώ και πολύ περισσότερο "Ξένος" όταν δεν εργάζομαι. Υπάρχει αληθινή "ανθρωπίλα" στο χώρο της τέχνης. Αδιαμφισβήτητα, βιώνουμε το τέλος του πολιτισμού του ανθρώπινου είδους. Το ερώτημα δεν είναι αν θα συμβεί αλλά πότε θα συμβεί.

Κάποιοι από εμάς θα επιβιώσουμε και αν κάτι πρέπει να περισωθεί είναι η Τέχνη και ο Πολιτισμός γιατί αυτά είναι που περιλαμβάνουν τη Μυθολογία η οποία είναι η αντανάκλαση της Ιστορίας με τον πιο επικό και προσωπικό τρόπο».

«Το σώμα μας είναι το μεγαλύτερο αρχείο. Το σοκ που υπέστησαν όσοι συμμετείχαν στον πόλεμο ήταν τόσο μεγάλο, καθώς όταν κάποιος βιώνει από κοντά τη βία του πολέμου, εξοικειώνεται με αυτήν και δεν μπορεί ποτέ να επιστρέψει σε αυτό που ήταν πριν.

Όσοι έζησαν τον Α' Π.Π. επέστρεψαν κατακερματισμένοι, επέστρεψαν διαφορετικοί και αδυνατούσαν να μιλήσουν για την εμπειρία τους. Το γνωρίζουν όσοι έχουν γονείς που πήγαν στον πόλεμο. Δεν τους μιλούσανε ποτέ γι'αυτόν. Ήταν σαν να μην συνέβη ποτέ. Τα εγγόνια τους δεν ξέρουν τι πέρασαν οι παππούδες τους παρά μόνο ότι συμμετείχαν σε αυτόν.

Πιστεύω ότι πρέπει οι ιστορίες να μαθαίνονται, να ακούγονται. Αυτή τη στιγμή είμαστε σαν παγιδευμένοι, είμαστε χαμένοι ως πολιτισμός. Βρισκόμαστε σε αδιέξοδο γιατί η παλιά μυθολογία δεν λειτουργεί και δεν εννοώ εκείνη των αρχαίων πολιτισμών όπως τον αρχαιοελληνικό ή τον ινδικό, αλλά αυτούς του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού ή της κυριαρχίας των αρσενικού.

Φωτο: Jean-Louis Fernandez

Βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο, απομυθοποιημένη, χωρίς μυθολογία. Είναι ανάγκη να δημιουργήσουμε νέες μυθολογίες. Ίσως το πετύχουν αυτό οι νέες γενιές. Ο Δίας φοβόταν να μην μεταδώσει ο Προμηθέας την τεχνολογία στους ανθρώπους. Το ανάλογο του Προμηθέα είμαστε εμείς. Σήμερα εμείς είμαστε οι Θεοί που έχουμε υποκαταστήσει το θείο, γιατί μπορούμε να κλωνοποιήσουμε.

Πρόσφατα κλωνοποίησαν πιθήκους στην Κίνα, ενώ και η ρομποτική εξελίσσεται. Η επόμενη θεότητα θα είναι η τεχνολογία. Βρισκόμαστε σε μια κατάσταση όπου οι παλιοί μύθοι μας έχουν εξαντληθεί και ακόμα δεν έχουμε βρει νέους για να τους αντικαταστήσουν. Όλα κινούνται τόσο γρήγορα ώστε ένας μύθος που δημιουργείται σήμερα, τον επόμενο χρόνο αποτελεί παρελθόν. Σαν να βρισκόμαστε σε μια περιοχή χωρίς πυξίδα.

Αλλά το έργο που ετοιμάζω δεν έχει να κάνει με τον Προμηθέα. Η ιστορία του Προμηθέα έχει αφομοιωθεί από τον Ινδό στρατιώτη που ερμηνεύω. Ένας πρώην χορευτής που βρέθηκε μέσα στις λάσπες, τα χαρακώματα, κι εκεί χάνει την ανθρωπιά του γιατί πρέπει να επιβιώσει άρα να σκοτώσει».

«Η τεχνολογία καταντάει το σώμα μας άχρηστο. Το χρησιμοποιούμε όλο και λιγότερο γιατί ζούμε σε ένα εικονικό κόσμο όπου η πληροφορία είναι σημαντικότερη από τη μόρφωση, η εξυπνάδα σημαντικότερη από τη σοφία, ενώ για την προηγούμενη γενιά, αυτή των γονιών μου, η σοφία ήταν σημαντική, η εξυπνάδα σημαντικότερη από την πληροφορία. Τα παιδιά μου που έχουν μειωμένη δυνατότητα συγκέντρωσης βλέπουν όλο τον κόσμο μέσα στην οθόνη ενός ipad. Δέχονται διαρκώς πληροφορίες που φοβάμαι ότι δεν απορροφούνται. Για μένα γνώση είναι η ενσωματωμένη πληροφορία της οποίας έχω εμπειρία.

Ο πόλεμος είναι κάτι που γνωρίζω τι είναι αλλά δεν έχω την γνώση του, δεν τον έχω βιώσει. Μόνο ένας στρατιώτης που τον έχει ζήσει γνωρίζει τι είναι. Πάντα με συνάρπαζε η ενσωματωμένη γνώση. Το σώμα μου υπήρξε ανέκαθεν η δική μου φωνή.

Η οικογένεια μου είχε ακαδημαϊκή πορεία και ο παππούς μου ήταν μαθηματική διάνοια. Είχε κερδίσει δύο φορές χρυσό μετάλλιο στα μαθηματικά στην Ινδία. Καθώς η μητέρα μου είχε στραφεί προς τη λογοτεχνία όλοι περίμεναν από εμένα να αποδειχτώ μαθηματική διάνοια όπως ο παππούς μου. Γεννήθηκα με αυτήν την βεβαιότητα. Απέτυχα 3 φορές σε εξετάσεις και τέλος κατατάχτηκα σε μια κατηγορία που δεν έχει ταξινόμηση.

Φωτο: Jean-Louis Fernandez

Ένιωσα ότι είχα απογοητεύσει πολύ κόσμο και χρειάστηκε να μιλήσω στην μπαγκλαντεσιανή κοινότητα και να απολογηθώ γι'αυτό. Εξαιτίας όμως των μαθηματικών από μικρό παιδί με συνάρπαζαν τα μοτίβα, τόσο τα σωματικά όσο και τα μαθηματικά. Σε σημείο εμμονής. Ιδιαίτερα της αρχιτεκτονικής. Κι έτσι αντί να με κερδίσουν τα μαθηματικά του παππού μου, με συνεπήραν τα μαθηματικά του κορμιού. Κατάλαβα από πολύ νωρίς ότι όταν μιλούσα κανένας δεν ενδιαφερόταν να ακούσει. Όταν μιλούσα με το σώμα μου, όλοι πρόσεχαν τι είχα να πω.

Η φωνή του σώματος σχετίζεται πάρα πολύ με αυτή τη δουλειά. Γιατί είναι ένα γερασμένο σώμα πια. Ίσως και λίγο σακατεμένο. Αλλά αυτό είναι μέρος μιας αλήθειας που δεν κρύβεται. Μπορείς να χρησιμοποιήσεις την τεχνική σου και τις γνώσεις σου, αλλά το σώμα είναι σώμα. Δεν κρύβεται. Στέκει τελείως γυμνό. Σε αυτό το "ταξίδι" που τώρα ετοιμάζω, το σώμα αρχικά είναι πλήρες, αλλά στην πορεία καταστρέφεται».

«Ο Καναδός Jordan Tannahill, με τον οποίο συνεργάζομαι είναι συγγραφέας, σκηνοθέτης θεάτρου και ηθοποιός. Έχει ενδιαφέρον ότι πιστεύει στο μότο "όσο λιγότερες λέξεις, τόσο το καλύτερο". Το θεωρώ πολύ καλό σημάδι να λέει κάτι τέτοιο ένας συγγραφέας αφού και μία λέξη, μια φράση είναι αρκετές για να εκφράσουν τόσα νοήματα.

Το έργο μας δεν είναι θέατρο, αν και εμπεριέχει τη θεατρική μυσταγωγία. Κυριαρχείται από την κίνηση. Είμαι ενθουσιασμένος με το γεγονός ότι με τη βοήθεια του θα χρησιμοποιήσω τις λέξεις με έναν περισσότερο ποιητικό, αμφίσημο τρόπο. Με κενά ανάμεσα στις λέξεις ώστε να τις ερμηνεύσω με τον δικό μου τρόπο. Πρόκειται για μια συνεργασία με έναν καλλιτέχνη που είναι ανοικτός στο να ρίχνει λέξεις και να αφήνει ό,τι απομένει για να πεις την ιστορία».

«Όταν ξεκίνησα να δουλεύω τη συγκεκριμένη χορογραφία είχα απόλυτη επίγνωση ότι αυτό είναι το τελευταίο μου σόλο. Η τελευταία μου χορογραφία την οποία ερμηνεύω εγώ ο ίδιος. Αλλά καθώς δούλευα τη Ζιζέλ για το Εθνικό Μπαλέτο της Αγγλίας συνειδητοποίησα πόσο συναρπαστικό ήταν να προσπαθώ να εμφυσήσω ένα όραμα μέσα από τα σώματα άλλων χορευτών. Με πολύ νεότερα κορμιά».

«Τα σκοινιά που εμφανίζονται στο έργο συμβολίζουν τον Προμηθέα Δεσμώτη αλλά και την σχέση των Ινδών στρατιωτών με τις επικοινωνίες καθώς ήταν εκείνοι που είχαν την ευθύνη των ασυρμάτων στα χαρακώματα».

Φωτο: Jean-Louis Fernandez

«Μόλις διάβασα μια έρευνα για την έλλειψη υδάτινων πόρων και τις 7 πόλεις που κινδυνεύουν άμεσα. Το Κέηπ Τάουν είναι πρώτο, ακολουθεί το Σάο Πάολο και το Λονδίνο. Καθώς όλοι ζούμε στον ίδιο πλανήτη νομίζω ότι οι επόμενες γενιές οφείλουν να συνεργαστούν.

Ζούμε την εποχή του "εγώ" ( του "I", δεν είναι τυχαία όλα αυτά τα ipad -iphone) ενώ οι γονείς μου ζούσαν την εποχή τους "εμείς". Πρέπει να σκοτώσουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Και τον τρόπο που ζούμε. Τόσο απλά. Να τελειώνουμε με τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε, σκεφτόμαστε και διάγουμε τη ζωή μας. Είναι ένα αδιέξοδο. Πρέπει να ξαναρχίσουμε από την αρχή. Αλλιώς θα έρθει η απόλυτη κατάρρευση. Οτιδήποτε πιστεύαμε μέχρι σήμερα πρέπει να επανεξεταστεί και να αμφισβητηθεί. Αν μας ενδιαφέρει το μέλλον των παιδιών μας.

Το κυριότερο είναι να αφανιστεί η κυριαρχία των αρσενικών γιατί η Μυθολογία γράφτηκε από τη δική τους οπτική. Δεν είναι τυχαίο ότι η Πανδώρα της αρχαίας μυθολογίας είναι η πηγή του κακού. Στον χριστιανισμό το πρόβλημα είναι η Μαγδαληνή και όχι ο Χριστός!

Πρέπει να αλλάξει αυτή η αντίληψη, ήδη αλλάζει το πράγμα στο Χόλιγουντ αλλά πρέπει να αλλάξει σε ακόμα βαθύτερο πλαίσιο. Αλλά πρέπει να πω ότι και η Τερέζα Μέι παρόλο που είναι γυναίκα, είναι πρόβλημα. Η θρησκεία ήταν μια βεβαιότητα που χάθηκε.

Η νέα γενιά έχει την ευκαιρία να δημιουργήσει μια νέα, πιο ισορροπημένη μυθολογία που θα αφορά τους πολλούς. Οι ανθρωπολόγοι μιλάνε για τις κοινότητες των Πυγμαίων στην Αφρική και στον Αμαζόνειο οι οποίες είναι ανοικτές, τις ηγούνται γυναίκες και λειτουργούν με γνώμονα τη συλλογικότητα, το κοινό συμφέρον.

Έχει ενδιαφέρον ότι επιβιώνουν και δεν έχουν αλλάξει, την ώρα που ο ιμπεριαλισμός μεταλλάχτηκε σε καπιταλισμό και τώρα που κι αυτός κάμπτεται, πρέπει να βρεθεί νέα του εκδοχή».

Φωτο: Jean-Louis Fernandez

«Ήμουν ενθουσιασμένος με την προοπτική μιας πρεμιέρας στην Αθήνα. Τώρα είμαι τρομοκρατημένος! Νομίζω ότι ήταν πολύ κακή ιδέα! Ακόμα βρίσκομαι στη διαδικασία δημιουργίας της παράστασης.

Όταν ετοιμάζεσαι να παρουσιάσεις τη δουλειά σου σε πόλεις όπως το Λονδίνο ή την Αθήνα, νομίζω ότι θα ήταν καλό να ξεκινούσες από μια περιοδεία σε μικρότερα μέρη, σε χωριά.

Ο ελληνικός χώρος έχει γεννήσει μερικούς από τους σημαντικότερους δημιουργούς - αφηγητές ιστοριών της ανθρωπότητας, οπότε είμαι τρομοκρατημένος. Αλλά και ενθουσιασμένος».