Πήγα στην έκθεση «Untitled 1958» με έργα του ντιζάινερ Σταύρου Παπαγιάννη

Ο Σταύρος Παπαγιάννης είναι γνωστός κυρίως στον κόσμο του interior και graphic design στην Αθήνα, μια και μαζί με τον συνεργάτη του Γιώργο Κυριαζή διατηρεί το Stage Design Office, ένα σχεδιαστικό γραφείο που ασχολείται από την αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων, τον σχεδιασμό συσκευασιών και τη γραφιστική τέχνη μέχρι τη φωτογραφία, την art de la table και τη διαμόρφωση βιτρινών καταστημάτων, αντιμετωπίζοντας τα πάντα με όρους τέχνης και δημιουργίας. Είναι γνωστή η δουλειά τους μέσα από τη συνεργασία τους με την Korres, αφού ήταν εκείνοι που, μεταξύ άλλων, επιμελήθηκαν το πρώτο φαρμακείο του Κορρέ στο Παγκράτι αλλά και αυτό που άνοιξε πριν από λίγους μήνες στην περιοχή του Συντάγματος. Επίσης, είναι υπεύθυνοι για την εξαιρετική διαμόρφωση των χώρων του ξενοδοχείου Athens Was επί της Αρεοπαγίτου.

Όταν άκουσα για την έκθεση «Untitled 1958» με έργα του Σταύρου Παπαγιάννη στην κομψή γκαλερί Crux στην οδό Σέκερη του Κολωνακίου δεν ξαφνιάστηκα καθόλου, εφόσον ο ίδιος «μπερδεύει» μονίμως την καλλιτεχνική δημιουργία σε ό,τι κι αν κάνει ‒ ακόμα και στην ιατρική. Το συνειδητοποίησα όταν πριν από κάποιες μέρες επισκέφτηκα την έκθεση στην οποία συγκέντρωσε περίπου 35 έργα του που δημιούργησε από το 1985 έως το 1993 και ήταν για χρόνια ξεχασμένα, αλλά μετά την παρότρυνση του γκαλερίστα Σάκη Παπακωνσταντίνου αποφάσισε να τα ξαναφέρει στην επιφάνεια.

Τα έργα του Παπαγιάννη, ενός ανθρώπου ιδιαιτέρως ζεστού και προσιτού, θα έλεγε κανείς πως δεν φαίνονται καθόλου παλιά, μάλιστα μοιάζουν να ξαναπαίρνουν ζωή μέσα από μια εγκατάσταση που έχει στήσει ο ίδιος στην μέση της κεντρικής αίθουσας της γκαλερί.

Και κάπως έτσι οι τοίχοι της γκαλερί γέμισαν με καρδιές, σπονδυλικές στήλες και «πορτρέτα» με κρανία. Όλα έργα σε χαρτί, μερικά και σε χαρτί καρδιογράφου, με τη χρήση ποικίλων υλικών όπως σιλικόνη, ακτινογραφίες, blueprints και λαδομπογιά. Για όσους δεν γνωρίζουν, ο Σταύρος Παπαγιάννης, ένας άνθρωπος που δηλώνει αυτοδίδακτος σε ό,τι κάνει, πριν καταπιαστεί με το interior design είχε κάνει σπουδές ιατρικής στη Ρουμανία με ειδίκευση στην παθολογοανατομία, μια ειδικότητα που, όπως λέει ο ίδιος, «έχει σχέση με τη διάγνωση της ασθένειας μέσα από την ανάγνωση της εικόνας».

Μέσα σε κάθε βάζο υπάρχει και ένα είδος λουλουδιού που καμιά φορά επαναλαμβάνεται. Φωτο: Παναγιώτης Μπαξεβάνης

Λίγο καιρό πριν σχεδιαστούν τα συγκεκριμένα έργα, τη δεκαετία του '80, ο Παπαγιάννης είχε κάνει και μια μεγάλη ατομική εγκατάσταση στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών με μια σειρά από ακτινογραφίες τοποθετημένες στο δάπεδο, ενώ εκείνη την εποχή είχε έρθει σε επαφή με τους Marc Charpentier, Γιάννη Σαμοθράκη και Στέφανο Σάμιο, με τους οποίους σχημάτισε την εικαστική ομάδα AIF (Art Information Fiction). Οι τρεις τους μάλιστα είχαν πάρει μέρος σε μια έκθεση για τα 200 χρόνια της Γαλλικής Επανάστασης, πάλι στο Γαλλικό Ινστιτούτο, κι έπειτα είχαν ξεκινήσει να δουλεύουν μια σειρά από έργα με θέμα το Corpus. Mε αφορμή μια έκθεση που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ φτιάχτηκαν, λοιπόν, τα συγκεκριμένα έργα, τα οποία καταχωνιάστηκαν έπειτα στα συρτάρια, αφού ο ίδιος ο Παπαγιάννης αφοσιώθηκε στη δουλειά του πάνω στο design.

Τα έργα του Παπαγιάννη, ενός ανθρώπου ιδιαιτέρως ζεστού και προσιτού, θα έλεγε κανείς πως δεν φαίνονται καθόλου παλιά, μάλιστα μοιάζουν να ξαναπαίρνουν ζωή μέσα από μια εγκατάσταση που έχει στήσει ο ίδιος στην μέση της κεντρικής αίθουσας της γκαλερί: τρία τραπέζια και τέσσερις καρέκλες, όλα αντίκες, είναι τοποθετημένα σε σχήμα σταυρού. Πάνω σε αυτά υπάρχουν δεκάδες βάζα γεμάτα με άνθη. Ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζει ένα γιαπωνέζικο βάζο-κομψοτέχνημα του 19ου αιώνα αλλά και ένα ντιζαϊνάτο, σχεδιασμένο από τη Ζάχα Χαντίντ. Δίπλα σε αυτά έχουν τοποθετηθεί και εντελώς καθημερινά βάζα αλλά και συλλεκτικά από την Κωνσταντινούπολη, την Κίνα και την Αιθιοπία. Ο Παπαγιάννης και εδώ παίζει με πολλά επίπεδα αισθητικής, κάτι που συνηθίζει να κάνει σε όλες του τις δουλειές.

Μέσα σε κάθε βάζο υπάρχει και ένα είδος λουλουδιού που καμιά φορά επαναλαμβάνεται. Γαρίφαλα, χρυσάνθεμα, γλαδιόλες, σχοίνα, μυρτιές, λίλιουμ, καλέντουλες και κινέζικα γαρίφαλα αναδίδουν ένα διακριτικό άρωμα και δίνουν ζωή στα σχέδια των ανθρώπινων οργάνων που κρέμονται στους τοίχους.

Φωτο: Παναγιώτης Μπαξεβάνης

Πάνω στα τραπέζια υπάρχουν τρία εντυπωσιακά, τεράστια καύκαλα από χελώνες του 19ου αιώνα. Σημειωτέον ότι όλα τα συλλεκτικά κομμάτια της εγκατάστασης τα έχει δανειστεί από την αντικερί της Πέγκυς Λούτου στην Κηφισιά. Πάντως, όλη η εγκατάσταση μοιάζει με ένα τεράστιο nature morte από ζωντανά λουλούδια.

Φεύγοντας, διαβάζω το κείμενο που η ιστορικός τέχνης Άντζελα Δημητρακάκη έγραψε για την έκθεση του Σταύρου Παπαγιάννη. Έχει τίτλο «Χωρίς τίτλο, ίσως, αν και μάλλον όχι» και αυτό είναι ένα απόσπασμα:

«Πώς προέκυψε τούτη η παρέλαση των εσωτερικών μας οργάνων; Τι οδήγησε στην απομόνωση πνευμόνων, καρδιάς, σπονδυλικής στήλης, εγκεφάλου; Γιατί δεν μπορούμε αυτόματα ν' αναγνωρίσουμε αυτό που μας συνιστά, που μας συνθέτει, που μας συντηρεί, που μας προδίδει, που χρειάζεται διαρκώς βοήθεια, που σφαδάζει υπό την έλλειψη απαρασάλευτης αλληλεγγύης;

Αν και τα παραπάνω ερωτήματα είναι αναπόφευκτα, η νοηματοδότηση του έργου "μας" τελείται εξίσου αναπόφευκτα στο εδώ και τώρα. Γι' αυτό είναι αδύνατον τα έργα του Σταύρου Παπαγιάννη να μη συνδεθούν με την εδώ-και-τώρα κατάσταση σωμάτων υπό απειλή».

Φωτο: Παναγιώτης Μπαξεβάνης

Φωτο: Παναγιώτης Μπαξεβάνης

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO