ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ

Το περασμένο Σάββατο είδα στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του ΑΝΤ1 κάτι που με παραξένεψε και μου έκανε εντύπωση. Αφού έπαιξε ένα ρεπορτάζ για τη μείωση στο ΦΠΑ και τη φοροδιαφυγή ενός νυχτερινού μαγαζιού που ξαφνικά έβαλε λουκέτο, βγήκε ένας δημοσιογράφος, ο κύριος Νίκος Ρογκάκος, όχι για να συμπληρώσει το ρεπορτάζ με νέα στοιχεία και δεδομένα, αλλά για να παρέμβει, όχι απλά λέγοντας τη γνώμη του, αλλά μάλλον για να επιβληθεί και να κάνει μαθήματα ηθικής, δεοντολογίας και σωστής συμπεριφοράς για την κοινωνία και το κράτος. Στο κάτω μέρος της οθόνης, εμφανίζονταν σε τίτλο και χωρίς εισαγωγικά (το τονίζω αυτό) όσα δήλωνε και κήρυττε με σθένος ο δημοσιογράφος. Δείτε εδώ στο 9ο λεπτό :http://www.antenna.gr/webtv/watch?cid=_ca_loh_ta1_huo%3dΟ δημοσιογραφικός λόγος δεν αποτέλεσε ποτέ στην πραγματικότητα, ούτε τώρα ούτε στην εποχή της ειδησεογραφίας, μια επιστημονικού τύπου καταγραφή του κόσμου. Σύμφωνα με τον Park, οι ειδήσεις είναι μια μορφή γνώσης που βρίσκεται στο ενδιάμεσο μεταξύ εμπειρικής και συστηματικής γνώσης. Για την ακρίβεια, αποτελεί σύνθεση τους, ή, αλλιώς, σύνθεση πραγματιστικού και νοηματικού λόγου, τεκμηριωτικών και μυθοπλαστικών περιεχομένων. Υπ' αυτή την έννοια, ο δημοσιογραφικός λόγος ήταν πάντα μια ενότητα καταγραφής της «πραγματικότητας» (των υπαρκτών γεγονότων) και ταυτόχρονα αξιολόγησης/ερμηνείας της, η οποία εκδηλώνεται πριν, μετά ή κατά τη διάρκεια της περιγραφής.Τυπολογικά, στην εποχή της ειδησεογραφίας η αξιολόγηση ακολουθεί την (ουδέτερη και αντικειμενική όπως πίστευαν τότε) καταγραφή των γεγονότων. Στην εποχή της δημοσιολογίας η ενότητα τους γίνεται αδιαχώριστη, ενώ στην εποχή της ενημέρωσης κυριαρχεί η αξιολόγηση με τα γεγονότα να καταλαμβάνουν όλο και πιο περιφερειακή θέση στην περιγραφή του κόσμου (της «πραγματικότητας»). Ή, αλλιώς, ο ερμηνευτικός ρεαλισμός, αν και αποκτά την πιο ολοκληρωμένη μορφή του στην τεχνολογική εικόνα (και μετα-εικόνα), αποτελούσε πάντα τον πυρήνα του δημοσιογραφικού λόγου. Υπό την έννοια αυτή, κάθε νέο μέσο επικοινωνίας τεκμηριωτικών περιεχομένων διευρύνει τις δυνατότητες έκφρασης του ερμηνευτικού ρεαλισμού.Η διαρκής, δομική παρουσία του προπαγανδιστικού λόγου (όχι απαραίτητα με την πολιτική του μορφή, αυτήν της πολιτικής προπαγάνδας) στη δημοσιογραφία σημαίνει ότι από τη στιγμή που η προσέγγιση της «πραγματικότητας» είναι εξ ορισμού υποκειμενική-αξιολογική είναι ταυτόχρονα και «ανθρωποκεντρική». Με άλλα λόγια, γίνεται υπό την οπτική μιας ορισμένης, ιστορικά, αντίληψης του ανθρώπου ή/και της κοινωνίας, των ενδιαφερόντων, των αναγκών, των διακινδυνεύσεων κ.λπ. Όμως στο βαθμό που η δημοσιογραφική προσέγγιση είναι «ανθρωποκεντρική», είναι ταυτόχρονα και αξιολογική-υποκειμενική. Ως αποτέλεσμα, η περιγραφή των γεγονότων γίνεται αναπόφευκτα, πρώτον αισθητική και, δεύτερον, προσωποκεντρική. Η αισθητική προσέγγιση είναι συγκινησιακή και συγκεκριμένη (όχι αφαιρετική), γι' αυτό και αφηγηματική. Ως εκ τούτου, η μορφή της ιστορίας (του story), από επιστημολογική άποψη, γίνεται αναπόφευκτα η κυρίαρχη μορφή δημοσιογραφικής αφήγησης.