Η Βραζιλία «βράζει» από τις διαδηλώσεις πολιτών που γέμισαν τους δρόμους των πόλεών της ένα χρόνο πριν από το Μουντιάλ. Ο Γιώργος Λυκουρόπουλος μου μίλησε για την εμπειρία του.
Ήμουν στο Σαλβαδόρ της Μπαϊα πριν από δύο χρόνια και είδα τις ταμπέλες του εργοταξίου όπου θα κατασκευαζόταν ένα από τα Στάδια που θα φιλοξενήσουν το Μουντιάλ του 2014. Σκέφτηκα ότι αξίζει τον κόπο να σχεδιάσει κανείς ένα οδοιπορικό στις 12 πόλεις όπου θα γίνουν οι αγώνες ενόψει του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Σάο Πάολο, Κουριτίμπα, Πόρτο Αλέγκρε, Κουιαμπά, Μανάους, Φορταλέζα, Νατάλ, Ρεσίφε, Σαλβαδόρ, Μπραζίλια, Μπέλο Οριζόντε και Ρίο ντε Ζανέϊρο.
Ομολογώ ότι δεν περίμενα ότι ένα τόσο δύσκολο project θα γινόταν πραγματικότητα και αυτό οφείλεται στη γρήγορη ανταπόκριση που έδειξαν οι άνθρωποι της Nova όπου εργάζομαι ως δημοσιογράφος. Mε τη βοήθεια του ταξιδιωτικού οργανισμού Aktina Travel που οι άνθρωποί του έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους για να πραγματοποιηθεί ένα τόσο δύσκολο ταξίδι, μαζί με τον έμπειρο εικονολήπτη Σταύρο Παπουτσά διανύσαμε 11.300 χιλιόμετρα από τις 12 Ιουνίου ως τις 12 Ιουλίου του 2012.
Δημιουργήθηκε μια σειρά εκπομπών ντοκιμαντέρ για λογαριασμό της Nova που έπαιξαν εφέτος στο πρόγραμμα των καναλιών Novasports και αυτή τη στιγμή μπορεί να τα δει κανείς και στο site το καναλιού, στο λινκ www.novasports.gr/bossanova. Είμαι χαρούμενος γιατί ο στόχος ήταν από την αρχή, το αθλητικό κομμάτι να είναι μόνο η αφορμή. Και ουσιαστικά πρόκειται για μια «βουτιά» στην ανθρωπογεωγραφία της Βραζιλίας αλλά και με συνεντεύξεις και συναντήσεις με πολίτες, ποδοσφαιριστές και προπονητές όπως και με μοναδικά πλάνα από δύσκολα μέρη όπως οι φαβέλες του Ρίο ή της Φορταλέζα.
Ποια ήταν η εμπειρία της καθημερινότητας εκεί;
Η Βραζιλία είναι μια αχανής χώρα. Ξεκινήσαμε με το σκεπτικό ότι θα αγνοήσουμε όλες τις φοβίες που έχουν άνθρωποι από την Ευρώπη γύρω από την εγκληματικότητα, την επικινδυνότητα και τους δισταγμούς να γυρίζεις μέρα- νύχτα σε πόλεις που βλέπουν τον τουρίστα ως στόχο.
Δεν αντιμετωπίσαμε το παραμικρό πρόβλημα σε καμία πόλη και η αλήθεια είναι ότι είχαμε contact persons για διευκόλυνση παντού και θάρρος να πηγαίνουμε σε μέρη όπου άλλοι Ευρωπαίοι ίσως να δείλιαζαν να επισκεφθούν. Προσωπικά βοηθήθηκα από το ότι μπορώ να συννενοούμαι στην καθημερινότητα στα πορτογαλικά – δεν θα βρεις εύκολα Βραζιλιάνους να μιλάνε άλλη γλώσσα εκτός από τη δική τους. Κατά τα άλλα, το χαρακτηριστικό που θέλω να μεταφέρω είναι ότι μιλάμε για μια χώρα με έκταση δύο φορές σαν την Ευρώπη όπου ο Βορράς με το Νότο έχουν μεγάλες διαφορές.
Ποια πράγματα σου έκαναν τη μεγαλύτερη εντύπωση; Θετική και αρνητική.
Η έκπληξη είναι η Μπραζίλια. Η πρωτεύουσα που χτίστηκε «από το πουθενά» στη δεκαετία του ’60 και σε εντυπωσιάζει ως «πρωτοπόρα» πόλη, αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά. Το θετικό σε πολλές πόλεις είναι οι επιρροές του μεγάλου Βραζιλιάνου αρχιτέκτονα Oscar Niemeyer, που όταν είμασταν εκεί, ζούσε ακόμα, ασθενής σε ένα νοσοκομείο του Ρίο και έχει σημαδέψει όλη τη χώρα με τις αισθητικές του παρεμβάσειες.
Με εντυπωσίασε η πειθαρχία στο νόμο για το κάπνισμα – η Βραζιλία είναι αυστηρά non smoking country και όταν λέμε ότι απαγορεύεται το κάπνισμα απαγορεύεται ρητά και κατηγορηματικά. Με απογοήτευσε το χάος της μεγαλούπολης του Σάο Πάολο με το φρικιαστικό μποτιλιάρισμα και τη συσσώρευση 10 εκατομμυρίων ανθρώπων σε ένα αστικό κέντρο. Και, προσωπικά, όσο και αν το είχα δει δεκάδες φορές σε ταινίες και καρτ ποστάλ, με συγκλόνισε το άγαλμα του Χριστού στο Ρίο. Όταν βρεθείς εκεί, νομίζεις ότι το άγαλμα αγκαλιάζει όλο τον πλανήτη από εκεί ψηλά.
Υπήρχε κάτι που έδειχνε πως μια εξέγερση ήταν πρό των πυλών;
Υπάρχει το διαρκές στοιχείο της ανισοκατανομής του πλούτου. Παρ’ ό,τι η Βραζιλία είναι ανάμεσα στις πέντε – έξι αναπτυσσόμενες χώρες του πλανήτη και έχει, μετά την περίοδο Λούλα αξιοποιήσει τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της, δίπλα στη χλιδή σε μια πόλη, καραδοκεί η εξαθλίωση. Οι φαβέλες που δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο της Βραζιλία αλλά και όλης της Νότιας Αμερικής, κρύβουν τις ιστορίες ανθρώπων που ζουν με τα ελάχιστα στην καθημερινότητά τους και εύκολα θα οδηγούνταν σε μια εξέγερση όταν τα κόστη για την κατασκευή των σταδίων εκτοξεύθηκαν σε δυσθεώρητα νούμερα και σ’ εκείνους έκαναν αύξηση στην τιμή των εισιτηρίων στα Μέσα Μεταφοράς.
Υπάρχουν συνεντεύξεις στα επεισόδια του ντοκιμαντέρ που παρουσιάσαμε, από πολίτες και δημοσιογράφους, που προειδοποιούσαν ότι δεν μπορεί να σταθεί ένα τέτοιο χλιδάτο παγκόσμιο κύπελλο χωρίς αντιδράσεις. Μιλάνε στην κάμερά μας σε τέτοιο τόνο και ο Τζιοβάνι και πολίτες από το Ρεσίφε και ένας δημοσιογράφος από το Σάο Πάολο. Ήταν «προφητικές» συνεντεύξεις και μπορεί να τις δει κανείς στα επεισόδια του «Bossa Nova».
Τι οσμίστηκες για την πολιτική κατάσταση και την ποιότητα διακυβέρνησης της χώρας;
Υπάρχει μακρά ιστορία διαφθοράς στη Βραζιλία. Από τη δεκαετία του ’60 πέρασε από πολλές κυβερνήσεις ακόμη και από δικτατορία, έζησε την παρέμβαση του ΔΝΤ, έφτασε να έχει έναν φιλολαϊκό ηγέτη όπως ο Λούλα και τώρα την πρόεδρο Ντίλμα Ρούσεφ. Οι πολίτες ενθουσιάστηκαν για την πρώτη γυναίκα πρόεδρο, θεώρησαν ότι καταργώντας υπουργούς που ήταν εμπλεκόμενοι σε υποθέσεις χρηματισμού δίνει το μήνυμα στην κοινωνία αλλά μετά άρχισαν να βλέπουν κι αυτή διστακτικά.
Όπως μου λένε και Βραζιλιάνοι που ζουν στην Ελλάδα, και πρόσφατα διαδήλωσαν στο κέντρο της Αθήνας στα πλαίσια μιας παγκόσμιας καμπάνιας, αυτά που δεν είναι γνωστά είναι οι νομοθετικές πρωτοβουλίες που «έβγαζαν λάδι» διεφθαρμένους πολιτικούς ή έδεναν τα χέρια των Εισαγγελέων. Παράλληλα, πρέπει να πει κανείς ότι η Βραζιλία είναι ένα σύνολο από «Διοικητικές Επαρχίες» όπου σοβαρή ευθύνη για τις αποφάσεις έχουν οι «governador» - οι Κυβερνήτες κάθε επαρχίας.
Άλλη πολιτική έχει ανάγκη το Μπέλο Οριζόντε άλλη το Ρίο ντε Ζανέϊρο. Και αυτό που πρέπει να κρατήσει σίγουρα κανείς είναι η πολιτική της «pacificacao», δηλαδή της «ειρηνοποίησης» στις φαβέλες. Η κυβέρνηση έχει κάνει βίαιη έφοδο για να «καθαρίσει» τις φαβέλες από τους εμπόρους ναρκωτικών, ειδικά στο Ρίο, ενόψει Μουντιάλ και Ολυμπιακών Αγώνων. Είναι πολύ δύσκολο εγχείρημα κι οι πιο μυημένοι θεωρούν ότι θα είναι συγκυριακό μέχρι το 2016 λόγω των Ολυμπιακών.
Πάντως είναι το πιο ενδιαφέρον πολιτικό εγχείρημα στη Νότια Αμερική –μάλιστα πληροφορήθηκα ότι είχε επιστρατευθεί και ο πρώην Δήμαρχος Νέας Υόρκης να συνδράμει με την εμπειρία του. Αρκεί να σκεφθεί κανείς ένα νούμερο: Μόνο στο Ρίο υπάρχουν γύρω στις 1100 φαβέλες!
Ποια στερεότυπα για τους Βραζιλιάνους και τις Βραζιλιάνες επιβεβαιώθηκαν και ποια καταρρίφθηκαν;
Οι Βραζιλιάνοι είναι γενικά καλοπροαίρετοι. Είναι βαρετό ότι είναι τόσο θρήσκοι – σε πολλές περιπτώσεις θρησκόληπτοι. Το στερεότυπο της «καλής καρδιάς» επιβεβαιώνεται, δε βλέπεις υστεροβουλία και πονηριά, ίσα ίσα μια τάση να επικρατεί η φυσική συμπεριφορά και η «αλεγκρία».
Συμπαθούν πολύ τους Έλληνες – η μεγαλύτερη ελληνική κοινότητα αναπτύχθηκε στο Σάο Πάολο – και πράγματι, κατά το στερεότυπο λατρεύουν τη σάμπα, το χορό, τη μπάλα και το σεξ. Αυτό που καταρρίπτεται είναι ότι όλες οι Βραζιλιάνες είναι κάτι σαν θεές. Είναι τόσο καθημερινή η εικόνα -πέρα από τα βραζιλιάνικα σίριαλ και τις επιδείξεις μόδας-, μιας Βραζιλιάνας που κυκλοφορεί στο δρόμο ατιμέλητη και άφτιαχτη, που απλώς, είναι μια ακόμη μουλάτα ή γυναίκα της διπλανής πόρτας.
Το μεγαλύτερο στερεότυπο που παραμένει και θα παραμένει πάντα, είναι αυτό που αφορά στο Ρίο ντε Ζανέϊρο. Νομίζω ότι είναι, χωρίς δεύτερη κουβέντα, η ωραιότερη πόλη του κόσμου. Cidade maravilhosa.
Αν είχες την ευκαιρία να ξαναπάς τι άλλο θα έκανες εκεί;
Θα έπειθα περισσότερους Βραζιλιάνους στις φαβέλες να μιλήσουν στην κάμερα. Έχουν μια υπερηφάνεια που τους οδηγεί να μην θέλουν να συντηρήσουν την εικόνα του «αξιοθέατου». Είναι λογικό. Στις φαβέλες, εκτός από τις περιπτώσεις της εγκληματικότητας που η φήμη τις συνοδεύει, ευδοκιμούν και πολύ αξιόλογες και αξιοπρεπείς οικογένειες, καλλιτέχνες, άνθρωποι της δουλειάς που δε θέλουν να τους βλέπεις ούτε με οίκτο ούτε με διάθεση να προσθέσεις ακόμη ένα πλάνο στη συλλογή σου, ως τουρίστας.
Είναι θλιβερό, να έχει γίνει προορισμός τουριστικού τουρ μια φαβέλα, σα να είναι οι άνθρωποι που ζουν εκεί εικόνες σε κάδρα, χωμένοι μέσα στις τρώγλες και τις αυλές χωρίς ουρανό. Δικαιολογώ απόλυτα την καχυποψία τους απέναντι σε έναν τουρίστα που κατεβαίνει από βανάκι με ξεναγό για να τους φωτογραφίσει.
Τι άλλο θα έκανα; Θα έμενα στη Βραζιλία για έξι μήνες! Γιατί όχι;
σχόλια