"Είμαι Ελληνίδα και -εκτός των άλλων- διδάσκω πρόσληψη αρχαίας τραγωδίας στο σύγχρονο Ιρλανδικό θέατρο στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Ιρλανδίας, στο Γκόλγουέι" λέει η Νατάσσα που έφυγε, πριν από 13 χρόνια απ' την Ελλάδα.
Έφυγες στη "Χρυσή Εποχή" της ελληνικής οικονομίας - θέλω να πω, δεν σε έδιωξε η κρίση...
Έφυγα στο εξωτερικό για μεταπτυχιακές σπουδές. Πρώτος σταθμός ήταν το Εδιμβούργο. Ακολούθησε η εγκατάστασή μου στην Ιρλανδία καθώς εδώ εκπόνησα τη διδακτορική μου διατριβή και πλέον εδώ διδάσκω Αγγλική Λογοτεχνία και δράμα. Ο λόγος που παραμένω στην Ιρλανδία είναι βέβαια βαθύτερος και ουσιαστικότερος από την επαγγελματική μου ιδιότητα, αφού ο σύζυγός μου είναι Ιρλανδός και έχουμε δημιουργήσει την οικογένεια μας εδώ πλέον.
Πώς είναι η ζωή στην Ιρλανδία, συγκριτικά με την Ελλάδα;
Πολύ πιο ήρεμη, σίγουρα. Κυριαρχεί μια ισχυρή σχέση ανάμεσα στους Ιρλανδούς και τη φύση. Ακόμα και στα προάστια του Δουβλίνου είναι συχνό φαινόμενο να δει κανείς φάρμες πίσω από σύγχρονους οικισμούς. Ουσιαστικά ένα νησί με συνολικό πληθυσμό ίσο με τους κατοίκους της Αθήνας μόνο, η Ιρλανδία είναι τόπος ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς και πλούτου όπου μπορει κανεις να ανακτήσει την επαφή του με το φυσικό περιβάλλον.
Με ήλιο ή με βροχή που ξεχνάει να σταματήσει, η Ιρλανδία αποτελεί πόλο έλξης για τους φυσιολάτρες. Έχοντας μεγαλώσει στην Αθήνα, ομολογώ πως μου λείπουν οι έντονες αστικές εικόνες, οι μυρωδιές, τα χρώματα, και οι ήχοι. Μου αρέσει η φασαρία της λαϊκής αγοράς, η κίνηση στο κέντρο της Αθήνας, ο ήχος των αυτοκινήτων και η βαβούρα του δρόμου. Το μόνο που δεν μου λείπει είναι οι έντονες αντιπαραθέσεις και πολλές άλλες καθημερινές ιστορίες τρέλας που μου θυμίζουν σε κάθε μου επιστροφή πόσο μη ανεκτική είμαι πλέον στην αγένεια.
Ποια είναι η σημαντικότερη διαφορά που έχεις βιώσει στην Ιρλανδία, σε σχέση με την Ελλάδα;
Η Ιρλανδία, όπως και κάθε χώρα, είναι οι άνθρωποί της. Στην Ελλάδα συχνά ταυτιζόμαστε με τους Ιρλανδούς όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο, όπως μέχρι πρότινος τουλάχιστον, αλλά και σε κοινωνικοπολιτικό. Ένας λαός που φέρει αδιαμφισβήτητα τεράστια ιστορικά τραύματα, που έχει βιώσει την αποικιοκρατία, την μετανάστευση, την καταπίεση του Καθολικισμού, και πιο πρόσφατα την οικονομική κρίση, ένας τόπος με τους δικούς του σύγχρονους δισεπίλυτους και διαβρωτικούς κοινωνικούς "δαίμονες" αλλά και με μια πλούσια πολιτιστική κληρονομία, η Ιρλανδία παραμένει μια χώρα αισιόδοξη, ευέλικτη, δημιουργική, και ταυτόχρονα δυναμική.
Οι σημαντικότερες διαφορές αφορούν στον τρόπο με τον οποίο οι Ιρλανδοί σκέφτονται και ενεργούν στην καθημερινή τους ζωή.
Ιρλανδική αλληλεγγύη: Κάθε φορά που ένα τοπικό σχολείο θα υποστεί ζημιές από την κακοκαιρία ή ο ανάπηρος γιος του γείτονα θα χρειάζεται να καλύψει τα υπέρογκα έξοδα φυσιοθεραπειάς, μια μικρή κοινότητα θα αναλάβει την επίλυση των εκάστοτε προβλημάτων χωρίς δεύτερη σκέψη.
Δηλαδή;
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η στάση που διατηρούν, η λεγόμενη "laid back" συμπεριφορά, στοιχείο που καθιστά τους Ιρλανδούς λιγότερο αγχωτικούς ή "θερμόαιμους" στη δημόσια σφαίρα σε σύγκριση με τους Μεσογειακούς λαούς και εμάς τους Έλληνες. Υπάρχουν κι εδώ πολλά προβλήματα με παρόμοια βασικά κοινωνικά γνωρίσματα με την Ελλάδα: διαπλοκές, μικροσυμφέροντα, η κοινωνική μάστιγα της βιας, άστεγοι, η επικριτική διάθεση προς την πολιτική ζωή του τόπου, οι εγκληματικές πρακτικές της (Καθολικής) εκκλησίας και οι κοινωνίες της σιωπής. Στην πράξη, όμως, η Ιρλανδία λειτουργεί κατά τα πρότυπα των ευνομούμενων δυτικών κοινωνιών της Βόρειας Ευρώπης, ένα μοντέλο που συχνά πυκνά επικαλούμαστε στην Ελλάδα ως παράδειγμα προς μίμηση.
Η κοινωνική συνοχή μέσω του κράτους πρόνοιας και οι αξίες που αυτό το μοντέλο κηρύσσει και εφαρμόζει αποτελούν κοινωνικό συμβόλαιο που προσφέρει ασφάλεια στους πολίτες. Επίσης τους δίνει ελπίδα. Πολύ φοβάμαι πως στην Ελλάδα ένα συντριπτικά μεγάλο μέρος του λαού μας έχει χάσει την ελπίδα και έχει βρεθεί στον "πάτο" για όλους τους γνωστούς λόγους.
Οι νοοτροπίες είναι διαμετρικά αντίθετες λόγω της οικονομικής κατάστασης της κάθε χώρας αντίστοιχα: για παράδειγμα,
Όταν μπήκε σε εφαρμογή ο αντικαπνιστικός νόμος στη Ιρλανδια, όλοι τον σεβάστηκαν και τον εφάρμοσαν από την πρώτη στιγμή.
Υπάρχει η έννοια της αλληλεγγύης και του αλληλοσεβασμού λοιπόν...
Ναι. Ας πούμε, κάθε φορά που ένα τοπικό σχολείο θα υποστεί ζημιές από την κακοκαιρία ή ο ανάπηρος γιος του γείτονα θα χρειάζεται να καλύψει τα υπέρογκα έξοδα φυσιοθεραπειάς, μια μικρή κοινότητα θα αναλάβει την επίλυση των εκάστοτε προβλημάτων χωρίς δεύτερη σκέψη.
Έτσι, ο Σέιμους που είναι οικοδόμος θα αναλάβει εθελοντικά να αντικαταστήσει τα σπασμένα κεραμίδια της οροφής του σχολείου ακόμα κι αν ο ίδιος δεν έχει παιδιά και μια άλλη ομάδα ατόμων θα οργανώσει βραδιά για να συγκεντρώσουν τα χρήματα που θα στείλουν το ανάπηρο αγόρι σε εξειδικευμένους γιατρούς στην Αμερική. Με άλλα λόγια, η πολιτική συνείδηση ξεκινάει από την ατομική κοινωνική πράξη. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές καθημερινές εικόνες, εκτός από τα τουριστικά κλισέ, δηλαδή τις παραδοσιακές Ιρλανδικές παμπ, τα καταπράσινα λιβάδια, και τη βροχή, είναι οι πολυμελείς νέες οικογένειες, ο εθελοντισμός, και η κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία μέσω της εργασίας και της δράσης των τοπικών κοινοτήτων. Από αυτά τα θετικά κοινωνικά χαρακτηριστικά θεωρώ θα μπορούσαμε να παραδειγματιστούμε εμείς οι Έλληνες και να πάψουμε να περιμένουμε όλα να αλλάξουν από τους πολιτικούς μας. Ο καθένας από εμάς τους πολίτες πρέπει να αναλάβει προσωπική δράση για το καλό όλων...
Άλλες διαφορές;
Σε πιο ελαφρύ επίπεδο, άλλες διαφορές είναι σαφώς ο καιρός, η υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ, και οι τρόποι κοινωνικής συμπεριφοράς. Ως Έλληνες, είναι φυσικό να υπερέχουμε στο θέμα των καιρικών συνθηκών. Έχουμε τον ήλιο, έχουμε τα πάντα. Οι άστατες καιρικές συνθήκες που επικρατούν εδώ έχουν αντίκτυπο όχι μόνο στην ψυχολογία των κατοίκων της Ιρλανδίας αλλά και στην διατροφή και στον τρόπο ψυχαγωγίας και διασκέδασης. Από την άλλη πλευρά, οι Ιρλανδοί είναι πολύ πιο ευγενικοί: οι εκφράσεις ευχαριστίας και τα χαμόγελα είναι απαράβατος κανόνας από τον Πρύτανη ή τον ταξιτζή και την δημόσιο υπάλληλο μέχρι τον νοσοκόμο και την βιβλιοθηκάριο, ή τον απόλυτο ξένο στο δρόμο που κατά λάθος πάτησες και συγχρονισμένος με σένα θα ακουστεί να λέει «συγγνώμη». Από την άλλη πλευρά, όταν οι Ιρλανδοί κάνουν τη σκληρή αυτοκριτική τους, κατηγορούν τους εαυτούς τους για παθητικότητα και θαυμάζουν εμάς τους Έλληνες για το αγωνιστικό μας πνεύμα, για το γεγονός ότι παίρνουμε τους δρόμους και διαμαρτυρόμαστε σε πορείες ενάντια σε άδικες πολιτικές ή νομοθετικές αποφάσεις. «Γιατί δεν είμαστε κι εμείς σαν τους Έλληνες να βγούμε στους δρόμους να διαμαρτυρηθούμε;"λένε. Πολλοί Έλληνες θα γελάσουν σαρκαστικά με αυτή την απορία των Ιρλανδών, είναι όμως αλήθεια οτι αυτή η εικόνα του μαχητικού Έλληνα πολίτη ενάντια στην άδικη κυβέρνηση αποτελεί μαγνήτη για συγκρίσεις και ρητορικές αυτού του είδους.
Τέλος, ακόμα δεν έχω συμφιλιωθεί με την ακατανόητη μανία των Ιρλανδών να πίνουν τσάι αντί για νερό και να βάζουν βούτυρο στα πάντα, ακόμα και στα μπισκότα.
Θεωρείς ότι οι Έλληνες πρέπει σιγά σιγά να ψάχνουν την τύχη τους στο εξωτερικό;
Έχω την πεποίθηση πως την τύχη μας μπορούμε να την αναζητήσουμε παντού, εντός και εκτός Ελλάδας. Πάντα άλλωστε αναζητούσαμε την "τύχη" μας εκτός των συνόρων και θεωρώ πως μια τέτοια αναζήτηση είναι σημαντική. Το θέμα είναι να κάνουμε τις προσωπικές μας υπερβάσεις, να απαλλαγούμε από την λεγόμενη ζώνη του γονεϊκού βολέματος που έχει συμβάλει στην παρακμή μας ως χώρας και να ακολουθησουμε το ένστικτό μας. Έχω γνωρίσει ξένους και δη Ιρλανδούς οι οποίοι έχουν αναζητήσει την τύχη τους στην Ελλάδα και την έχουν βρει έστω και προσωρινά. Το ίδιο συμβαίνει και εδώ στην Ιρλανδία¨ένα τεράστιο Ιρλανδικό μεταναστευτικό κύμα αναζήτησε νέους ορίζοντες σε άλλες ηπείρους μετά την πτώση του λεγόμενου Κέλτικου Τίγρη και την αύξηση της ανεργίας . Είμαι υπέρ της αναζήτησης της τύχης μας στο εξωτερικό, και της "επιστροφής" μας στην Ελλάδα όλων όσων αποκομίσαμε απο αυτή την αναζήτηση.
Η μετανάστευση δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, σίγουρα όμως είναι ένας τρόπος να ανακτήσουμε την ελπίδα, να γνωρίσουμε νέες νοοτροπίες, να λάβουμε και να προσφέρουμε γνώση, και συχνά να ξαναβρούμε την ταυτότητα μας. Τρέφω μεγάλο θαυμασμό για όσους αλλάζουν την ζωή τους μ' αυτόν τον τρόπο, βάζουν την "αξιοπρέπεια," τις γνώσεις τους, και το ταλέντο τους στη βαλίτσα και συχνά την οικογένεια τους ολόκληρη σε ένα αεροπλάνο και αναζητούν την τύχη τους εκτός συνόρων. Πρέπει κάποια στιγμή να απενοχοποιηθεί η μετανάστευση: η μετανάστευση θέλει αρετή και τόλμη, δεν είναι εγκατάλειψη ούτε στρουθοκαμηλισμος.
Υπάρχει μέλλον στην Ελλάδα του σήμερα;
Σαφώς και υπάρχει. Μια αρνητική απάντηση σε μια τέτοια ερώτηση θα ήταν μοιρολατρική. Η Ελλάδα είναι μια χώρα πανέμορφη με χρόνια προβλήματα που πρέπει όμως να επενδύσει στους νέους της. Η ανάδειξη νέων ανθρώπων και τρόπων σκέψης και πράξης στις επιστήμες, στην πολίτικη, στις τέχνες και τα γράμματα, στην υγεία, στους κοινωνικούς θεσμούς, πρέπει να αποτελέσει τον άξονά μας ως κοινωνία και ως χωρά στο παρόν. Είναι ανάγκη να εμπιστευτουμε τους νέους και τις ιδέες τους και να απαγκιστρωθουμε από τα φαντάσματα του παρελθόντος. Γίνονται πολλά ενδιαφέροντα πράγματα σε όλους τους τομείς από νέους που έχουν έρθει σε επαφή με το εξωτερικό και έχουν προσκομίσει στην Ελλάδα όλα τα θετικά αυτής της επαφής τους. Πραγματικά δεν έχουμε να ζηλέψουμε τίποτα απο τους ξένους, αρκεί να εμπιστευτουμε στη νέα γενιά τα ηνία αυτής της χωράς σε κάθε της έκφανση.
Ποια η στάση της Ιρλανδίας απέναντι στους Έλληνες μετανάστες;
Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης έχουν συνδράμει σε μια στρεβλωτική παρουσίαση της Ελλάδας και έχουν ζημιώσει την διεθνή μας εικόνα δίνοντας έμφαση σε μια Ευρωφοβική, οπισθοδρομική εκδοχή μας, αυτή που όπου κι αν πάμε μας "πληγώνει". Προσωπικά, μόνο το ενδιαφέρον των ξένων και την απορία έχω βιώσει σχετικά με τα όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα της κρίσης. Παρακολουθώ με μεγάλο ενδιαφέρον τις εξελίξεις στην χώρα μου και με στενοχωρούν πολλά απο αυτα που συμβαίνουν, καταστάσεις τις οποίες βιώνω από πρώτο χέρι κάθε φορά που επιστρέφω έστω και περιστασιακά. Από την άλλη πλευρά, καθε κοινωνία εχει τα προβλήματά της. Οι Ιρλανδοι, ενδιαφέρονται να μάθουν για το πώς διαχειριζόμαστε την κρίση και τις πολίτικες εξελίξεις στην χώρα μας, ιδίως για την άνοδο της Χρύσης Αυγής. Οι Ελληνες μετανάστες της Ιρλανδίας είναι κυρίως φοιτητές, διπλωματικοί υπάλληλοι, η μέλη μικτών γάμων που ζουν εδώ μόνιμα.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αύξηση Ελλήνων μεταναστών που έρχονται εδώ και στήνουν τις επιχειρήσεις τους και τους θαυμάζω πραγματικά για το θάρρος και την επιχειρηματικότητά τους. Εργάζονται σκληρά με κόστος την απόσταση από τα αγαπημένα τους πρόσωπα και την απομάκρυνση από την ίδια τους την πατρίδα και πολλοί Ιρλανδοι το εκτιμούν αυτό γιατί το βιώνουν και οι ίδιοι - μέλη των δικών τους οικογενειών έχουν μεταναστευσει απο την Νέα Υόρκη μέχρι τη Μελβούρνη. Γι' αυτο ταυτίζονται μαζί μας και δείχνουν συμπάθεια, ιδιαίτερα εκείνοι που έχουν βρεθεί στην Ελλάδα και έχουν αγάπη για τον πολιτισμό μας. Η "νέα" Ιρλανδία της διαπολιτισμικοτητας και της διαρκούς κίνησης εκπαιδεύεται στο να συνυπάρχει με άλλους πολιτισμούς, να καταπολεμά τον ρατσισμό που υπάρχει ως στοιχείο και να μαθαίνει να ζει με τον "άλλο" ισόνομα. Και μαθαίνει ακόμα. Η μετανάστευση είναι μεγάλο σχολείο για όλους μας, και από την πλευρά του μετανάστη και από την πλευρά των πολιτών που δέχονται τον μετανάστη στη χωρά τους.
Υπάρχει ενδιαφέρον για την αρχαία τραγωδία από τους Ιρλανδούς;
Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον πραγματικά, ιδιαίτερα ως προς την θεματολογία της αρχαίας τραγωδίας, μεταγραφες της οποίας συνεχίζουν να παράγονται και στην αυγή της νέας χιλιετίας. Οι σύγχρονοι Ιρλανδοι λογοτέχνες και καλλιτέχνες εμπνέονται απο αυτήν και την χρησιμοποιουν ως λογοτεχνικό εργαλείο κοινωνικής και πολίτικης διαμαρτυρίας για να εκθέσουν τα κακώς κείμενα της δίκης τους κοινωνίας άλλα και άλλων διεθνών νεοφιλελευθερων δημοκρατιών του αποκλεισμού και της αδικίας.
Με ποιον τρόπο περνάς τη μέρα σου; Ποια είναι τα ενδιαφέροντα σου;
Η μέρα μου ξεκινάει στα πρόσωπα των παιδιών μου - είναι πάντα γεμάτη από πάνες, σχολεία, οδήγηση, ερεύνα, διάβασμα, γράψιμο, πλάνα, τρέξιμο, και άλλα αναπόφευκτα οικοκυρικά θέματα. Είμαι μητέρα τριών παιδιών πρώτα απ'όλα και μετά μεταδιδακτορική ερευνήτρια, Α, ξέχασα και blogger.
Σωστά. Μίλησε μου για τη δημιουργία σου, το www.viografies.com
Οι Viografies βασίζονται σε ένα χόμπι-project που συνδυάζει την αγάπη μου για την ερασιτεχνική φωτογραφία, το ενδιαφέρον μου για τη συγγραφή και τη δημοσιογραφια και την περιέργεια μου για τον τρόπο ζωής των άλλων.
Φωτογραφίζω λοιπόν ενδιαφέροντες, δημιουργικούς ανθρώπους που αποτελούν έμπνευση, μέσα στα σπίτια τους ή στο χώρο εργασίας τους ή στην πόλη τους, τους παίρνω συνέντευξη και τους παρουσιάζω με την ιδιότητα μου της «βιογράφου» στον διαδυκτιακό βιο-μ(α)ικρόκοσμο. Λειτουργεί ως μια πλατφόρμα διαπολιτισμικης έρευνας και ανάδειξης ταλαντούχων ανθρώπων από την Ελλάδα την Ιρλανδία και τον κόσμο γενικότερα.
Με ενδιαφέρουν οι άνθρωποι πρώτα και μετά ο χώρος που περιβάλλει το έργο τους οποίος κι αν είναι αυτός, αρκεί να «μιλάει» σε μένα και να μπορεί να μεταδοθεί αυτή η συνεργία όσο πιο καθαρά και ειλικρινά γίνεται στον πιθανό αναγνώστη/θεατή. Αποκαλώ τα πρόσωπα των Βιογραφιών «οικοδεσπότες» και οχι «καλεσμένους» γιατί μου ανοίγουν την πόρτα των σπιτιών και της ζωής τους και αισθάνομαι μεγάλη ευθύνη για την εμπιστοσύνη που μου δείχνουν. Δεν είναι εύκολο να σε αφήνει κανείς να αλωνίσεις στον προσωπικό του χωροχρονο με την κάμερα στο χέρι ως άλλος ηδονοβλεψίας και μετά να τα μοιραστείς στο διαδίκτυο κιόλας με τον γνωστό-άγνωστο Μεγάλο Αδερφό. Εμπνέομαι από φίλους και από άτομα που γνωρίζω τυχαία, που δεν έχουν ιστοσελίδες απαραίτητα να διαφημιστούν ή που είναι μεγαλύτερης ηλικίας άλλα μου μιλάνε σε ανθρωπινό επίπεδο.
Τι είναι αυτό που σε αγγίζει περισσότερο όταν καταγράφεις τις ζωές των ανθρώπων;
Οι διαδρομές τους και ο τρόπος με τον οποίο αυτές έχουν χαρτογραφηθει στον χώρο που καταλαμβάνουν μέχρι εκείνη τη χρονική στιγμή υλικά άλλα και οι μικρές ιστορίες που βρίσκονται πίσω από τα πράγματα, τα αντικείμενα, τα οπτικό υλικό που προσλαμβάνει ο παρατηρητης. Ο όρος "βιογραφία" είναι πολύ ιδιαίτερος ετυμολογικά και δεν τον επέλεξα τυχαία: σύνθετη λέξη Ελληνικής προέλευσης, κατανοητή διεθνώς, θηλυκού γένους, πληθυντικού αριθμού, από την άλλη, όρος που μπορεί να είναι σημειολογικά πολύπλοκος. Ο Ντεριντά εξετάζει φιλοσοφικά την ιδέα της "βιογραφίας" ως προβληματική και περιοριστική, ο Ώστερ μιλάει για τα ουσιαστικά πράγματα που αντιστέκονται να ειπωθούν στη βιογραφία, και ο Τουέιν, την θεωρεί ανέφικτη. Έρχεται όμως ο Ιρλανδός Όσκαρ Γουάιλντ και μετριάζει τις παραπάνω θέσεις λέγοντας πως οι πιο ενδιαφέρουσες βιογραφίες είναι εκείνες που ο βιογράφος είναι παρών. Ως παρούσα "βιογράφος" με ενδιαφέρει να καταγράφω πτυχές της ζωής, του χώρου και του έργου των ανθρώπων που είναι επίσης παρόντες, και όχι να ανιχνεύσω και να εκθέσω την ζωή τους κάτω απο το μικροσκόπιο. Κάτι τέτοιο θα ήταν πραγματικά αδύνατον άλλα και χυδαίο. Οι Βιογραφίες αρχειοθετούν και διαφυλάσσουν με άλλα λογία μικρές καθημερινές ανθρώπινες μορφές με τις οποίες όλοι μας μπορούμε να ταυτιστούμε. Στο επίκεντρο είναι ο άνθρωπος.
