Το ταξίδι ξεκίνησε το 2006, όταν άφησα την πόλη μου, τη Θεσσαλονίκη, και πήγα στη Βρετανία για τις προπτυχιακές μου σπουδές.
Μόλις έψαξα και συνειδητοποίησα πως μπορώ να φύγω στο εξωτερικό σπουδάζοντας αυτό που θέλω, έφυγα χωρίς δεύτερες σκέψεις. Μόνος σε μια χώρα! Πόσο ωραία ηχεί αυτή η φράση στο αυτί ενός 17χρονου!
Στο πτυχίο οι περισσότεροι προσπαθούμε ακόμα να καταλάβουμε τι μας αρέσει και με τι θα θέλαμε πραγματικά να ασχοληθούμε, είναι λογικό να μην έχεις ιδέα. Όσο προχωράς προκύπτουν κάποιες προτιμήσεις που ξεκαθαρίζουν το τοπίο.
Στο Nottingham, όπου ασχολήθηκα με τη Μοριακή Γενετική, συνειδητοποίησα πως μου αρέσει η έρευνα. Μου άρεσε να είμαι μέσα σε ένα εργαστήριο, να μαθαίνω, να ψάχνω, να προβληματίζομαι και να πειραματίζομαι.
Συνέχισα στην Οξφόρδη με μεταπτυχιακό στην Κλινική Εμβρυολογία, διότι είχα ακόμα στο μυαλό μου το ενδεχόμενο να γυρίσω στην Ελλάδα. Μετά την Οξφόρδη έκανα το διδακτορικό μου στο Κάρντιφ στη Μοριακή Ενδοκρινολογία, ασχολούμενος με τον καρκίνο του θυρεοειδούς.
Με το που τελείωσα το διδακτορικό μου, προέκυψε μια δουλειά κλινικού εμβρυολόγου στην Αμερική. Υπήρχε μια θέση που άνοιγε, μου έκαναν πρόταση, το σκέφτηκα για δύο ολόκληρα λεπτά κι έφυγα αμέσως. Δούλεψα για έναν χρόνο ως κλινικός εμβρυολόγος, αλλά η βίζα που είχα βγάλει ήταν για έναν χρόνο. Ή θα γυρνούσα πίσω Ευρώπη ή έπρεπε να ψάξω για κάτι άλλο στην Αμερική.
Ψάχνουμε γι' αυτά τα καρκινικά ίχνη στο αίμα μέσω υγρής βιοψίας που γίνεται με μια απλή λήψη αίματος. Είναι γρήγορη και φτηνή. Θα πηγαίνουμε για check up, θα μας παίρνουν αίμα και ιδανικά θα μπορούμε να μάθουμε αν έχουμε καρκίνο και από ποιο όργανο προέρχεται. Θα είναι μαγικό.
Κάναμε μια τηλεφωνική συνέντευξη που ήταν αρκετά ζόρικη. Το αστείο είναι πως δεν ενδιαφέρεται κανείς για τα πανεπιστήμια από τα οποία έχεις περάσει, αυτό που έχει σημασία και τους ενδιαφέρει πραγματικά είναι αν ξέρεις να κάνεις τη δουλειά για την οποία σε θέλουν, αν είσαι προσαρμοστικός και αποδοτικός.
Πήγα στο Harvard για τη δεύτερη συνέντευξη αρκετά στρεσαρισμένος και η συζήτηση κύλησε πολύ ομαλά. Πιο πολύ επέμεναν στους λόγους για τους οποίους με ενδιαφέρει ο συγκεκριμένος κλάδος.
Με πήραν τηλέφωνο για να προχωρήσουμε, μου είπαν «σκέψου το» και φυσικά δέχτηκα αμέσως γιατί δεν είχα κάτι να σκεφτώ. Μέσα σε δέκα μέρες έπρεπε να μάθω τα πάντα και να ξεκινήσω να παράγω. Σημειωματάριο, recorder, φωτογραφική μνήμη, διάβασμα και απόλυτη συγκέντρωση.
Δουλεύω πάνω σε ένα πρότζεκτ το οποίο, όταν ξεκίνησα, ήταν στα σπάργανα. Ασχολούμαι με την αναζήτηση μεταλλάξεων στα κύτταρα, που αποτελούν πρώιμες ενδείξεις καρκίνου. Με απλά λόγια, αυτές οι μεταλλάξεις κυκλοφορούν στο αίμα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δείκτες πως υπάρχει όγκος.
Ωστόσο, αυτές οι μεταλλάξεις είναι συχνά μη ανιχνεύσιμες, οπότε ασχολούμαστε ουσιαστικά με την ανάπτυξη ευαίσθητων μεθόδων για την ανίχνευση και την παρακολούθηση του καρκίνου.
Ψάχνουμε γι' αυτά τα καρκινικά ίχνη στο αίμα μέσω υγρής βιοψίας που γίνεται με μια απλή λήψη αίματος. Είναι γρήγορη και φτηνή. Θα πηγαίνουμε για check up, θα μας παίρνουν αίμα και ιδανικά θα μπορούμε να μάθουμε αν έχουμε καρκίνο και από ποιο όργανο προέρχεται. Θα είναι μαγικό.
Είμαστε μια ομάδα έξι ερευνητών. Ο καθηγητής μου είναι επίσης Έλληνας. Ονομάζεται G. Mike Makrigiorgos και είναι κορυφή στον τομέα του, είναι ένας αληθινός εφευρέτης. Τις τεχνικές που χρησιμοποιούμε τις έχει ανακαλύψει ο ίδιος μέσα στο εργαστήριο όπου δουλεύουμε. Οπότε νιώθεις πως είσαι δίπλα στην πηγή.
Τρέχουμε συνεχώς, στο ενδιάμεσο κάνουμε τα πειράματά μας, συζητάμε όλοι μαζί τα αποτελέσματά μας και περιμένουμε για την «εύρηκα» στιγμή μας.
Ουσιαστικά δεν υπάρχει νεκρός χρόνος και δεν βαριέσαι ποτέ. Επειδή είμαστε μια ομάδα, η έρευνά μας είναι μια ζύμωση και είναι πολύ ωραίο ως συναίσθημα. Στο γραφείο μου πάντα έχω κρεμασμένο το ποίημα του Σεφέρη «Σύντροφοι στον Άδη», γιατί σε βοηθάει να παραμένεις σε εγρήγορση.
Έπειτα, το παίρνουμε και λίγο προσωπικά. Νιώθεις το πείραμά σου σαν παιδί σου. Λες «τώρα πρέπει να το κάνω να πετύχει». Το θέμα είναι να πετύχεις μια ισορροπία ώστε να γίνει σωστά το design του πειράματός σου και να έχεις λόγο που θεωρείς ότι το πείραμά σου θα πετύχει. Χρειάζεται φαντασία για να σκεφτείς out of the box.
Στην επιστήμη είναι ωραίο να υπάρχει φαντασία, αλλά η λογική είναι ο οδηγός σου ακόμα και όταν προκύπτει κάτι εντελώς παράδοξο.
Προσωπικά, τα πειράματά μου τα κάνω ενθουσιασμένος και με αισιοδοξία. Κρατάω μικρό καλάθι για να παραμένει η ψυχολογία μου όσο περισσότερο γίνεται αμετάβλητη.
Στην επιστήμη δεν έχει σημασία το πόσο έξυπνος είσαι αλλά πόσο αποφασισμένος και υπομονετικός είσαι. Πιο πετυχημένος είναι κάποιος που δεν τα παρατά ποτέ. Υπήρχαν στιγμές που βγήκε κάποιο αποτέλεσμα και ήταν πολύ καλό για να είναι αληθινό, οπότε το έκανα δεύτερη, τρίτη, τέταρτη φορά και κάπου εκεί μπορείς να πεις δειλά-δειλά ότι μάλλον δούλεψε αυτό που έκανες.
Όσον αφορά την καθημερινότητά μου, πάει κάπως έτσι: ξυπνάω περίπου στις έξι, πίνω τον καφέ μου, μαγειρεύω, γιατί το βράδυ γυρίζω αργά, και παράλληλα ετοιμάζομαι. Μας έχουν κάνει εκπαίδευση για το multitasking στο πανεπιστήμιο, οπότε το εφαρμόζω και στο σπίτι μου όσο μπορώ.
Όσοι δουλεύουμε στη Βοστώνη μένουμε στα προάστια γιατί τα ενοίκια είναι πολύ υψηλά, οπότε οδηγώ για να πάω στη δουλειά μου.
Με το που φτάνω στη δουλειά απολυμαίνω κατευθείαν τον πάγκο μου και τον εξοπλισμό. Παίρνω όλα τα εργαλεία και τα βάζω σε ακτινοβολία UV για να απολυμανθούν. Θέλουμε να καταστρέψουμε ό,τι ίχνος DNA υπάρχει γιατί σε περίπτωση που υπάρχει κάτι στο δείγμα σου, θα το βρεις μετά μπροστά σου. Προσμείξεις... κακό πράγμα!
Παράλληλα, προσπαθώ να διαβάζω ένα με δύο άρθρα την ημέρα. Είναι σημαντικό να διαβάζεις συνέχεια. Πρώτα για να σου έρχονται ιδέες και έπειτα για να ξέρεις τι κάνεις. Κανένας δεν γεννιέται φωτεινός παντογνώστης. Ούτε έρχονται ιδέες από το υπερπέραν μια μέρα που ξυπνάς. Για να είσαι παραγωγικός πρέπει να ενημερώνεσαι.
Το ίδιο ισχύει και με έναν σεφ. Με αυτό τον τρόπο, όταν σου έρθει μια καλή ιδέα, θα μπορέσεις αρχικά να την αναγνωρίσεις και έπειτα να την υλοποιήσεις. Οπότε το διάβασμα δεν σταματά ποτέ.
Βάζω κάθε μέρα υψηλούς στόχους, έτσι ώστε, ακόμα και αν πετύχω το 70%, να είναι μια αποδοτική ημέρα. Οι οκτώ ώρες δεν φτάνουν, οπότε δουλεύω δέκα με δώδεκα ώρες σχεδόν κάθε μέρα. Δεν φεύγω πριν από τις 7-8 το βράδυ.
Αν φύγω στο κανονικό οκτάωρο, νιώθω σαν να έχω λουφάρει. Φυσικά, εκτός από αυτούς που έχουν οικογένεια, οι υπόλοιποι εργαζόμενοι κάνουν ακριβώς το ίδιο. Ταπεράκι για μεσημεριανό και συνεχίζουμε ακάθεκτοι!
Στενοχωριέμαι πολύ για τους νέους Έλληνες που αναγκάζονται να φύγουν από τη χώρα. Υπάρχουν αξιόλογοι επιστήμονες στην Ελλάδα που προσπαθούν με λιγοστά μέσα και, παρ' όλα αυτά, τα καταφέρνουν. Σε όσους πήραν την απόφαση να φύγουν και ζουν πια στο εξωτερικό θα έλεγα να έχουν πάντα τον νου τους στον σκοπό τους.
Τις ώρες του μεσημεριανού, όταν κάθομαι να φάω, παρατηρώ τον κόσμο. Επιστήμονες απ' όλον τον κόσμο, δεκάδες διαφορετικές γλώσσες και το μοναδικό κοινό στοιχείο όλων μας είναι πως δουλεύουμε πάνω στην έρευνα για τον καρκίνο. Είναι εντυπωσιακό, νιώθω μια ωραία ενέργεια όταν το σκέφτομαι.
Ίσως να σου ικανοποιεί και λίγο τη ματαιοδοξία η έρευνα, ότι κάτι θα αφήσεις κι εσύ στον κόσμο. Αλλά νομίζω πως τουλάχιστον είναι ευγενής ματαιοδοξία. Βλέπω πόσους Έλληνες έχουμε εδώ στο Harvard και πόσο ικανοί είναι και σκέφτομαι πως αυτοί οι άνθρωποι είναι πρεσβευτές της χώρας μας στο εξωτερικό.
Οι στιγμές απογοήτευσης είναι πολλές. Είσαι στην Αμερική, είναι και η διαφορά της ώρας ένα θέμα. Μπορεί να έχω απηυδήσει και να θέλω να μιλήσω σε έναν φίλο μου, αλλά όλοι κοιμούνται εκείνη την ώρα. Αρχίζεις να αναπτύσσεις άλλες δυνάμεις και άμυνες.
Είναι και μοναχική η δουλειά στο εργαστήριο, μολονότι ανήκεις σε μια ομάδα. Η κοινωνική ζωή μένει μερικές φορές λίγο πίσω. Αυτό που σκέφτομαι όμως είναι ότι βρίσκομαι εδώ για έναν σκοπό, πεισμώνω και φεύγουν οι σκέψεις. Δεν έχω σκεφτεί ποτέ να τα παρατήσω. Απογοητεύεσαι, περνάς όλα τα στάδια, κοιμάσαι και ξυπνάς το πρωί γιατί είναι μια καινούργια μέρα.
Το πρώτο πράγμα που βλέπω όταν ξυπνάω είναι ένας πίνακας που έχω στο δωμάτιό μου με τον Σίσυφο, γιατί αυτό είναι η ζωή, ένας σισύφειος αγώνας και στο τέλος της ημέρας πρέπει να σκέφτεσαι τον Σίσυφο χαρούμενο.
Αφιερώνεσαι στην επιστήμη και λες ότι ακόμα και να μην κάνω κάτι τρομερό, θα 'χω βάλει κι εγώ ένα λιθαράκι που ίσως βοηθήσει κάποιον άλλον να πάει παρακάτω.
Επίσης, μου δίνει πολύ κουράγιο η βιογραφία του Παπανικολάου, διαβάζω τις επιστολές του και εμπνέομαι από τον ντόκτορ Παπ. Είναι συγκινητική η προσήλωση με την οποία αφιέρωσε τη ζωή του στην επιστήμη. Θυσίασε τις απολαύσεις του. Για μένα είναι ένας καλόγερος της επιστήμης.
Για όσους αναρωτιούνται αν το «american dream» είναι αληθινό, θα απαντούσα... ναι, αλλά δυνάμει. Η ζωή στην Αμερική δεν είναι σαν το «Sex and the City», τουλάχιστον εγώ δεν το ζω έτσι. Σίγουρα όμως το ζουν άλλοι.
Η πράσινη κάρτα δεν σου δίνει το περιθώριο να πεις «μια ζωή την έχουμε, ας το γλεντήσουμε». Γιατί μπορεί να είσαι εδώ για λίγο ακόμα, οπότε όλο αυτό σε κάνει να θες να εκμεταλλευτείς τον χρόνο σου διαφορετικά.
Φυσικά, όμως, το να δουλεύεις κάπου όπου επενδύονται τόσο πολλά χρήματα στην έρευνα μαζί με κορυφαίους συνεργάτες κάνει τη ζωή σου πιο εύκολη και ίσως αυτό είναι ένα άλλο κομμάτι του «american dream».
Όταν επιστρέφω στη πόλη μου, τη Θεσσαλονίκη, μου αρέσει να περπατάω στα στενά. Να βλέπω τα καλαίσθητα μαγαζιά, τη φινέτσα, τη ζωντάνια, αυτό το φιλικό κλίμα που υπάρχει στην ατμόσφαιρα της Ελλάδας.
Περπατάω στη Ροτόντα, στη Ρωμαϊκή Αγορά, κάνω όνειρα. Μετά πηγαίνω στον Βαρδάρη. Νιώθεις μια ενέργεια. Ο παλιός κόσμος και ο νέος κόσμος. Προσωπικά, δεν θα γυρνούσα στην Ελλάδα στη φάση που βρίσκομαι, γιατί θέλω να δημιουργήσω.
Δεν είμαι από αυτούς που σνομπάρουν την Ελλάδα, είναι η χώρα μου, την αγαπώ και ιδανικά θα ήθελα να μεγαλώσω την οικογένειά μου στην Ελλάδα μαζί με παππούδες, γιαγιάδες και περιτριγυρισμένος από τους δικούς μου ανθρώπους.
Νιώθω όμως πως δεν θα είμαι τόσο παραγωγικός όσο είμαι εδώ. Έχω πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μου τη ρομαντική ιδέα πως θα μπορέσω, έχοντας εμπειρία πια, να γυρίσω στην Ελλάδα και να κάνω κάτι δικό μου.
Στενοχωριέμαι πολύ για τους νέους Έλληνες που αναγκάζονται να φύγουν από τη χώρα. Υπάρχουν αξιόλογοι επιστήμονες στην Ελλάδα που προσπαθούν με λιγοστά μέσα και, παρ' όλα αυτά, τα καταφέρνουν. Σε όσους πήραν την απόφαση να φύγουν και ζουν πια στο εξωτερικό θα έλεγα να έχουν πάντα τον νου τους στον σκοπό τους.
Προφανώς και η ζωή θα είναι εντελώς διαφορετική, ο καιρός δεν θα θυμίζει σε τίποτα Ελλάδα, οι ανέσεις θα λείπουν, αλλά δεν πρέπει να μας επηρεάζει το γεγονός πως δεν ζούμε όπως ζούσαμε στην Ελλάδα. Αν τα βρει κανείς με τον εαυτό του, είναι πολύ πιο εύκολο να αντεπεξέλθει στη νέα του πραγματικότητα.
σχόλια