Oι οδικές μεταφορές στην Ευρώπη και το περιβάλλον
Η κινητικότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την κοινωνία, την οικονομία και την ποιότητα ζωής των Ευρωπαίων πολιτών, ταυτόχρονα όμως αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες επιβάρυνσης του περιβάλλοντος στην ήπειρό μας.
Ο ΤΟΜΕΑΣ ΤΩΝ ΟΔΙΚΩΝ μεταφορών στην Ευρωπαϊκή Ένωση καταναλώνει το ένα τρίτο της συνολικής ενέργειας, η οποία μάλιστα προέρχεται κυρίως από ορυκτά καύσιμα. Γι’ αυτό ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τις εκπομπές ρύπων στην ατμόσφαιρα και συμβάλλει καθοριστικά στις κλιματικές αλλαγές. Το ανησυχητικό είναι ότι ο τομέας των μεταφορών στην Ε.Ε. εμφανίζει ακόμα και σήμερα αυξητικές τάσεις όσον αφορά τα επίπεδα ρύπανσης, σε αντίθεση με άλλους κλάδους, όπως η παραγωγή ενέργειας και η βιομηχανίας, οι οποίες έχουν καταγράψει θεαματική πρόοδο από το 1990 έως τις ημέρες μας.
Από τις μεταφορές προέρχεται, σύμφωνα με τις πρόσφατες μετρήσεις, το ένα τέταρτο του συνόλου των εκπεμπόμενων ρύπων στην ευρωπαϊκή επικράτεια και προς το παρόν, δυστυχώς, δεν διαφαίνεται κάποια τάση αντιστροφής αυτής της κατάστασης. Έτσι ο συγκεκριμένος κλάδος έχει αναδειχθεί σε σημαντικό εμπόδιο για την επίτευξη των φιλόδοξων κλιματικών στόχων της Ε.Ε. Περίπου το 70% της ρύπανσης από τις μεταφορές οφείλεται στην κυκλοφορία επιβατηγών μοντέλων, επαγγελματικών και βαρέων οχημάτων, και λεωφορείων, ενώ το υπόλοιπο 30% αναλογεί στα πλοία και τα αεροσκάφη.
Η ατμοσφαιρική μόλυνση, ιδίως στις ευρωπαϊκές πόλεις, παραμένει σε υψηλά επίπεδα, αν και την τελευταία δεκαετία έχουν γίνει σημαντικά βήματα για τον περιορισμό της. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι αυστηρότερες ποιοτικές προδιαγραφές για τα καύσιμα, τα χαμηλότερα όρια εκπομπών ρύπων για τα μηχανοκίνητα οχήματα αλλά και η εφαρμογή καθαρότερων τεχνολογιών.
Η ατμοσφαιρική μόλυνση, ιδίως στις ευρωπαϊκές πόλεις, παραμένει σε υψηλά επίπεδα, αν και την τελευταία δεκαετία έχουν γίνει σημαντικά βήματα για τον περιορισμό της. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι αυστηρότερες ποιοτικές προδιαγραφές για τα καύσιμα, τα χαμηλότερα όρια εκπομπών ρύπων για τα μηχανοκίνητα οχήματα αλλά και η εφαρμογή καθαρότερων τεχνολογιών.
Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα, που συχνά υποτιμάται, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις μεταφορές και επιδρά αρνητικά στην υγεία μας, είναι η ηχορρύπανση. Οι οδικές συγκοινωνίες αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή θορύβων, επηρεάζοντας τη ζωή πάνω από 100 εκατομμυρίων πολιτών στα κράτη-μέλη της Ε.Ε., ενώ η ναυσιπλοΐα και η αεροπλοΐα έπονται.
Η επέκταση των οδικών υποδομών, εξάλλου, έχει σημαντικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, καθώς τεμαχίζει περιοχές ειδικής προστασίας σε μικρότερες ζώνες και προκαλεί μεγάλες ανατροπές στη χλωρίδα και στην πανίδα τους.
Η μείωση των αρνητικών επιπτώσεων του κλάδου των μεταφορών και συγκοινωνιών έχει αναδειχθεί σε έναν από τους κεντρικούς πολιτικούς στόχους της Ε.Ε. Το βασικό ζητούμενο είναι η ανάπτυξη και η προώθηση τρόπων μετακίνησης που παράγουν όσο είναι δυνατόν λιγότερους ρύπους, σε συνδυασμό με τη μέγιστη αποδοτικότητα, αλλά και η εξέλιξη πιο βιώσιμων τεχνολογιών κυκλοφορίας, καυσίμων και υποδομών.
Στρατηγικός στόχος της Ε.Ε. παραμένει η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, γι’ αυτό η απεξάρτηση από τον άνθρακα (απανθρακοποίηση) κατέχει κεντρική θέση στον στρατηγικό σχεδιασμό της, όπως αποτυπώθηκε το 2018, και έχει θέσει ως στόχο μέχρι το 2050 η Ευρώπη να έχει γίνει κλιματικά ουδέτερη. Στον συγκεκριμένο «πράσινο» οδικό χάρτη δίνεται μεγάλη έμφαση στα οχήματα μηδενικών ρύπων, ενώ καθοριστικό ρόλο θα παίξει η ηλεκτροκίνηση και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καλέσει, εξάλλου, όλα τα κράτη-μέλη της να βελτιώσουν τους πολεοδομικούς σχεδιασμούς τους και να εξαντλήσουν τα πλεονεκτήματα των μέσων μαζικής μεταφοράς.
Φυσικά, όλες αυτές οι κοσμογονικές αλλαγές απαιτούν τη θέσπιση ενός ανάλογου κανονιστικού πλαισίου με δεσμευτικές οδηγίες, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι περιβαλλοντικές και υγειονομικές συνέπειες εξαιτίας της κυκλοφορίας. Σε αυτές τις οδηγίες περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, αυστηρότερα όρια εκπομπών ρύπων για επιβατηγά Ι.Χ., ελαφρά και βαρέα επαγγελματικά οχήματα και λεωφορεία, καθώς και ειδικές προδιαγραφές για «καθαρότερα» καύσιμα. Στα υπόψη της Ε.Ε. βρίσκονται η δημιουργία χαρτών ηχορρύπανσης, όπως και μέτρα για την καταπολέμηση του θορύβου σε κομβικές υποδομές του δικτύου συγκοινωνιών, για παράδειγμα στα αεροδρόμια.
