H έκθεση "You and AI – Η τεχνητή νοημοσύνη κι εσύ" είναι μια έκθεση που ασχολείται με την Τεχνητή Νοημοσύνη, αλλά στην πραγματικότητα ασχολείται με το πώς εμείς αλλάζουμε σε σχέση με την Τεχνητή Νοημοσύνη» λέει ο Πρόδρομος Τσιαβός, διευθυντής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας στο Ίδρυμα Ωνάση. «Γι’ αυτό και επιγράφεται “You and AI”, για να δηλώσει το σχεδόν διαπροσωπικό και μάλλον πολύ προσωπικό, σχεδόν σωματικό, που έχουμε σε σχέση με την Τεχνητή Νοημοσύνη.
«Είναι μια έκθεση για την Τεχνητή Νοημοσύνη όχι ως μελλοντική πιθανότητα αλλά ως καθημερινή πραγματικότητα. Από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που μέσω αλγορίθμων επιλέγουν το περιεχόμενο που θα δούμε και θα ακούσουμε, τους φίλους μας και τα μέρη που θα βγούμε, μέχρι τους ψηφιακούς χάρτες που μας προτείνουν πώς και πού να πάμε ή και τους ίδιους τους διορθωτές κειμένου στις κινητές μας συσκευές, που συμπληρώνουν τις λέξεις μας και γράφουν μαζί μας, η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι πάνω στο ίδιο μας το σώμα.
Η έκθεση θα γίνει στο Πεδίον του Άρεως, θα διαρκέσει από τις 24 Ιουνίου μέχρι τις 18 Ιουλίου και συμβαίνει εκεί ακριβώς επειδή πρόκειται για έναν χώρο που είναι δημόσιος, ο οποίος δίνει την αίσθηση φυσικού περιβάλλοντος, αλλά στην πραγματικότητα είναι ένα τεχνητό πάρκο.
Αντίστοιχα, η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ο απαραίτητος σύντροφός μας σε οποιαδήποτε μορφή ψηφιακού δημόσιου περιβάλλοντος, το οποίο και τεχνητό είναι και πραγματικά αμφίβολο αν είναι δημόσιο. Τις περισσότερες φορές είναι ιδιωτικό, γιατί περιλαμβάνει και τα κοινωνικά δίκτυα, τα οποία αλληλεπιδρούν πια στον ψηφιακό χώρο.
Η έκθεση θα είναι υπαίθρια, με ελεύθερη είσοδο. Σκοπός της είναι να «πέσεις πάνω της». Υπάρχει μια επιμελημένη τυχαιότητα, απ’ όπου και να μπεις στο Πεδίον του Άρεως, δεν μπορείς να τη χάσεις.
Η έκθεση αυτή ξεκινάει από το γεγονός ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ήδη εδώ, αυτό είναι το βασικό μας σημείο, είναι το περιβάλλον μας. Και αν κινηθείς ανάμεσα στα έργα, δεν θα δεις πουθενά ένα ρομπότ, δεν θα δεις τσιπάκια και καλώδια, η τεχνητή νοημοσύνη, όπως και η τεχνολογία, είναι εδώ και είναι παντού, στα κινητά μας τηλέφωνα, στα ρολόγια μας, στα αυτοκίνητά μας, στα ψυγεία μας, δεν είναι κάτι το οποίο θα έρθει σε είκοσι χρόνια. Ήρθε πριν από δέκα χρόνια, από τη στιγμή που είχαμε κοινωνικά δίκτυα και άρχισαν τα αυτοκίνητα και τα κινητά μας να γίνονται “έξυπνα”.
Έτσι, η έκθεση αυτή, ακριβώς επειδή έχει στόχο να μιλήσει για μια τεχνητή νοημοσύνη που είναι ήδη εδώ, προσπαθεί να το κάνει δείχνοντας διάφορες εικόνες που μας είναι πολύ γνώριμες –τουλάχιστον κάποιες από αυτές– και οι οποίες έχουν μέσα τους μια ποιητικότητα. Έτσι μας κάνουν να αναρωτιόμαστε πώς βλέπουμε εμείς την Τεχνητή Νοημοσύνη και πώς μας βλέπει εκείνη.
Η έκθεση απαρτίζεται από τρία κομμάτια που εξετάζουν το πώς ακριβώς υπάρχουμε εμείς και η Τεχνητή Νοημοσύνη. Το πρώτο κομμάτι αφορά τον τρόπο με τον οποίον διαμορφώνει η Τεχνητή Νοημοσύνη τον δημόσιο χώρο, τη συμμετοχή και τη δημοκρατία. Είναι πάρα πολύ βασικό κομμάτι, γιατί μιλάμε συνέχεια σήμερα για μια νέα κανονικότητα, για τον τρόπο με τον οποίο απειλείται ή δεν απειλείται η δημοκρατία, και αυτό το συζητάμε λες και απασχολεί μόνο τους ανθρώπους, ενώ, στην πραγματικότητα, τις περισσότερες φορές υπάρχει η διαμεσολάβηση της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Ένα έργο σχετικά με αυτό είναι η μεγάλη εγκατάσταση “Normalizing Machine” που θα βρίσκεται ακριβώς πίσω από το άγαλμα του Κωνσταντίνου όπως μπαίνεις στο Πεδίον του Άρεως, που θα σε φέρνει αντιμέτωπο με διάφορες εικόνες και να θα σου ζητάει να αποφασίσεις τι σου φαίνεται ότι είναι πιο κανονικό. Δηλαδή, κάθε φορά θα έχει ένα πρόσωπο και θα σε ρωτάει “το δεξί πρόσωπο ή το αριστερό είναι πιο κανονικό;” και στο τέλος θα σου ζητάει να κάνεις κι εσύ μια κρίση για τον εαυτό σου, αν θεωρείς ότι είσαι κανονικός ή όχι.
Το έργο αυτό, που είναι φτιαγμένο από τον Mushon Zer-Aviv, τον Dan Stavy και τον Eran Weissenstern, έρχεται ακριβώς να μιλήσει για το πώς χρησιμοποιούμε διαρκώς την παρακολούθηση, δηλαδή για το πώς από το κινητό μας τηλέφωνο και τα αεροδρόμια μάς τραβάνε διαρκώς κάμερες, αλλά αυτές οι κάμερες ταυτόχρονα αποφασίζουν για το εάν εμείς συνιστούμε έναν πιθανό κίνδυνο για το αεροδρόμιο, π.χ. αν είμαστε τρομοκράτες, αν έχουμε επιδείξει παραβατική συμπεριφορά, και χίλια δυο άλλα πράγματα.
Αυτό, βέβαια, το βλέπουμε έντονα σε πόλεις όπως η Νέα Υόρκη, το Λονδίνο και το Τελ Αβίβ, αλλά είναι κάτι που θα εμφανίζεται όλο και περισσότερο στο μέλλον. Ταυτόχρονα, βλέπουμε κι άλλα έργα, τα οποία έχουν να μας μιλήσουν για αντίστοιχα ζητήματα, όπως το “Abra” της Hiba Ali, ένα βίντεο με μια εργάτρια στο Amazon, η οποία μιλάει με την AI που καθορίζει τον τρόπο και τον χρόνο εργασίας της, κι αυτό είναι ένα σχόλιο πάνω στον τρόπο με τον οποίο δομείται η εργασία στα μεγάλα εργοστάσια που φτιάχνουν πλέον τα πράγματα που φτάνουν σ’ εμάς απ’ όλο τον κόσμο. Και εδώ είναι ένα σχόλιο που έχει να κάνει με τον τρόπο που δεν εργαζόμαστε πια μόνοι μας, αλλά πάντοτε με κάποια μεσολάβηση της τεχνητής νοημοσύνης.
Το δεύτερο section έχει να κάνει με το πώς βλέπουμε τον αλγόριθμο και πώς μας βλέπει αυτός – επειδή μιλάμε συνεχώς για αλγορίθμους και δεν τους βλέπουμε ποτέ. Στην κεντρική πλατεία του Πεδίου του Άρεως θα έχουμε μια τεράστια εγκατάσταση, όπου θα είναι κολλημένος ένας αλγόριθμος, ακριβώς για να δείξει ότι πρόκειται για κάτι που είναι πολύ δύσκολο να το καταλάβεις, αν το δεις απλώς ως μια εξίσωση, αλλά ταυτόχρονα και κάτι που αλλάζει πάρα πολύ τη ζωή σου.
Και έχουμε το τελευταίο κομμάτι, που είναι η τεχνητή νοημοσύνη και η φύση, μια σειρά από έργα πολύ όμορφα αισθητικά, τα οποία παρουσιάζουν είδη που εξαφανίστηκαν και τα έχουμε ξαναφτιάξει, όπως είναι ένας τεράστιος τεχνητός ρινόκερος, ο οποίος έχει μοντελοποιηθεί από έναν εξαφανισμένο ρινόκερο, ή διάφορα ψεύτικα λουλούδια ή φυτά, τα οποία έχουν γίνει computer generated, ή ήχοι πουλιών, τεχνητά κατασκευασμένοι. Όλα αυτά μοιάζουν αληθινά, αλλά, όταν τα παρατηρείς, κάτι δεν σου πηγαίνει καλά.
Έχουμε μια σειρά από έργα και στους τρεις τομείς που διασχίζουν το Πεδίον του Άρεως και απαντούν τρία ερωτήματα κομβικά: πώς είναι η τεχνητή νοημοσύνη κι εμείς, δηλαδή πώς τη βλέπουμε και πώς μας βλέπει, τι θα πει τεχνητή νοημοσύνη και δημόσιος χώρος, πολιτικός και φυσικός, και τέλος τι σημαίνει τεχνητή νοημοσύνη και φύση.
Συνολικά θα έχουμε είκοσι τέσσερα έργα σε πολλαπλά μέσα, κυρίως έργα σε οθόνες που εμφανίζονται με διάφορες μορφές εγκαταστάσεων, οι οποίες τοποθετούνται μέσα στην τεχνητή φύση του Πεδίου του Άρεως. Ένα από τα πολύ εντυπωσιακά σε μέγεθος είναι το έργο του Memo Akten, ενός Τούρκου εικαστικού που έχει φτιάξει έναν επτάμετρο πύργο, όπου αναγράφεται το εξής: “A brief history of almost everything in 60 minutes”. Παρουσιάζει footage της φύσης και του σύμπαντος μέσω Google Earth μέσα σε εξήντα λεπτά, δείχνοντας πώς επιλέγει η τεχνητή νοημοσύνη να χαρτογραφήσει τον κόσμο μας και ταυτόχρονα πώς αυτό μπορεί να έχει μια ποιητικότητα.
Ένα άλλο έργο είναι το “Substitute” της Alexandra Daisy Ginsberg, ένας τεχνητός ρινόκερος, πάλι πολύ μεγάλος σε μέγεθος, ο οποίος κινείται μέσα στο πράσινο. Υπάρχουν και τεχνητά λουλούδια πάνω στις λίμνες του πάρκου, αλλά έχουμε και γλυπτά.
Ένα από τα έργα που θεωρώ ότι παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το γλυπτό του Egor Kraft, στο οποίο, μέσω της τεχνητής νοημοσύνης, κάνει ένα reconstruction βάσει διαφόρων αντικειμένων από την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή ιστορία, δηλαδή η τεχνητή νοημοσύνη κάνει κάποια συμπληρώματα σε κάποια γλυπτά, όπως φαντάζεται τα κομμάτια που λείπουν.
Το άλλο πολύ ενδιαφέρον έργο στην ίδια λογική είναι αυτό της Κατερίνας Κανά, μια μαρμάρινη πλάκα η οποία περιέχει fine numbers, που στην πραγματικότητα είναι τα “χωρίς όριο άτομα του μαθηματικού κόσμου”, αυτά που δεν μπορούν να διαιρεθούν παρά μόνο με τον εαυτό τους. Παρουσιάζοντάς το, εμφανίζει το βάθος και το απέραντο του αλγορίθμου.
Επίσης, έχουμε ένα πολύ ενδιαφέρον έργο του Memo Akten, ο οποίος μας δείχνει διάφορα αντικείμενα της καθημερινής ζωής, π.χ. έναν φορτιστή με το καλώδιό του, τον οποίο η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αντιληφθεί ως ένα κύμα που σπάει στον βράχο. Γι’ αυτό και ο υπότιτλος της έκθεσης είναι “βλέποντας μέσα από τον λογοριθμικό φακό”. Στην ουσία είναι είκοσι δύο έργα, συν δύο έργα-έκπληξη, που θα εμφανιστούν μετά τις 2 Ιουλίου».
— Πώς θα είναι δομημένη η έκθεση; Θα υπάρχει κάποια σειρά με την οποία θα μπορείς να δεις τα έργα;
Ναι και όχι. Μπορείς να μπεις από το άγαλμα του Κωνσταντίνου, να ακολουθήσεις τις σημάνσεις και να δεις τα τρία σημεία σειριακά, αλλά, απ’ οπουδήποτε και να μπεις, ακριβώς επειδή το Πεδίον του Άρεως είναι ένα μέρος ανοιχτό, μπορείς να τα παρακολουθήσεις άνετα.
Κάθε κομμάτι διακρίνεται από έναν χρωματισμό που έχουμε φτιάξει, έτσι ώστε να ξέρεις πού βρίσκεσαι, ενώ στις τσιμεντένιες πλάκες που υπάρχουν ήδη στον χώρο βάλαμε αυτοκόλλητα με την περιγραφή του έργου. Αν τα σκανάρεις με το QR code, μπορείς να μάθεις περισσότερα για τα έργα.
Η έκθεση, εκτός από το φυσικό της κομμάτι στο Πεδίον του Άρεως, έχει ένα πολύ πλούσιο ψηφιακό διαδικτυακό κομμάτι. Θα έχουμε μια προβολή του ντοκιμαντέρ «Coded Bias», το οποίο ασχολείται ακριβώς με το πώς η τεχνητή νοημοσύνη έχει προκαταλήψεις, μια συνέντευξη με τη σκηνοθέτιδα Joy Buolamwini και δύο events τα οποία θα είναι πιο εξειδικευμένα, ένα για την τέχνη και την τεχνητή νοημοσύνη και ένα δεύτερο, που θα είναι για την τέχνη, την ηθική, την τεχνητή νοημοσύνη και την επιστήμη.
Ταυτόχρονα, θα γίνουν αρκετές συνεντεύξεις, και μέσα από το ραδιόφωνό μας, το movement radio, και θα υπάρχει κι άλλο υλικό που θα βγαίνει διαρκώς από το site, onassis.org.
Η έκθεση θα είναι υπαίθρια, με ελεύθερη είσοδο. Σκοπός της είναι να «πέσεις πάνω της». Υπάρχει μια επιμελημένη τυχαιότητα, απ’ όπου και να μπεις στο Πεδίον του Άρεως, δεν μπορείς να τη χάσεις.
Θα υπάρχουν μεγάλες οθόνες, ταυτόχρονα όμως δεν είναι στον διάδρομό σου, αν θέλεις να μπεις πιο μέσα, μπορείς να πλησιάσεις και να απολαύσεις τα έργα όπως κάνεις τη βόλτα σου ή να μπεις με το QR Code σε μεγαλύτερο βάθος. Στο site θα υπάρχει συνεχής ενημέρωση και εκεί θα μπορείς να βρεις περισσότερες πληροφορίες για όσα σχετίζονται με αυτήν.
Ένα πολύ ενδιαφέρον έργο είναι το «Every thing every time» της Naho Matsuda, γιατί βγάζει διαρκώς data points από διάφορα σημεία σε όλη την Αθήνα, πράγματα που συμβαίνουν αυτήν τη στιγμή στην πόλη μας.
Έχουμε και ένα από τον Ιλάν Μανουάχ στην πλατεία Πρωτομαγιάς, το «It’s not YOU, it’s me», ένα monumental έργο γύρω στα είκοσι πέντε τετραγωνικά, που παρουσιάζει πρόσωπα να κάνουν ένα διαρκές morphing – και είναι η Ελλάδα του 2021, το πραγματικό Greece 2021. Γι’ αυτό θα κάνουμε και μια σχετική καμπάνια, ζητώντας από τον κόσμο να μοιραστεί τη σέλφι του για να δει τον εαυτό του να γίνεται morphed σε αυτόν τον χάρτη. Γιατί η τεχνητή νοημοσύνη μάς λέει ότι η Ελλάδα του 2021 είναι οι άνθρωποι, που δεν είναι μόνο λευκοί αλλά αλλάζουν διαρκώς, είναι στα social media και γίνονται mediated από αλγορίθμους.
Η μεγάλη πρόκληση σε αυτή την έκθεση είναι ο δημόσιος χώρος, μπαίνουμε στο Πεδίον του Άρεως με πολύ σεβασμό. Είναι από τα μέρη που αναδείχτηκαν από την πανδημία, δεν το επιλέξαμε τυχαία. Είναι η σημερινή Αθήνα. Γι’ αυτό και στο κεντρικό σημείο της έκθεσης υπάρχει το έργο του Ιλάν Μανουάχ που προαναφέραμε.
Αυτή είναι η Αθήνα σήμερα, αυτή είναι η Ελλάδα σήμερα. Γι’ αυτό και δεν υπάρχει εισιτήριο, γι’ αυτό επιλέξαμε να είναι σε ανοιχτό χώρο, πήραμε ρίσκο, αλλά πιστεύουμε πολύ σε αυτό το event. Ελπίζουμε ότι και η πόλη θα το αποδεχτεί.
You and AI
Πεδίον του Άρεως
24/6-18/7
Με ελεύθερη είσοδο.
Μια παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση.
Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες:
Memo Akten // Algorithmic Justice League // Hiba Ali // Bill Balaskas & Stop LAPD Spying Coalition // Tega Brain, Julian Oliver, Bengt Sjölén // Catherine D’Ignazio, Lauren F. Klein, Marcia Diaz Agudelo // Stephanie Dinkins // Jake Elwes // Entangled Others (Sofia Crespo & Feileacan McCormick) // Alexandra Daisy Ginsberg // Κυριακή Γονή // Εύη Καλογηροπούλου // Κατερίνα Κανά // Egor Kraft // Ilan Manouach // Μανώλης Μανουσάκης // Naho Matsuda // Helena Nikonole // Αφροδίτη Παναγιωτάκου // Anna Ridler // slow immediate (Gershon Dublon & Xin Liu) // Jenna Sutela // Nye Thompson // Mushon Zer-Aviv, Dan Stavy, Eran Weissenstern
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
