21 ομιλίες για το ’21: Μια ομιλία με θέμα «Ιστορώντας την Επανάσταση του 1821: ιστοριογραφικά σχήματα και θεσμοί»

Η Επιτροπή του Ε.Κ.Π.Α. για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, η οποία συστάθηκε με απόφαση του Πρύτανη καθηγητή Μελέτιου-Αθανάσιου Δημόπουλου, έχει ήδη ξεκινήσει εδώ και δύο χρόνια τις προετοιμασίες της συμβολής του Iδρύματος στους εορτασμούς του 2021, με σκοπό την ανάδειξη της σημασίας της Επανάστασης ως ελληνικού και διεθνούς γεγονότος.

Μέσα από συνέδρια, εκδηλώσεις, εκθέσεις, καλλιτεχνικά δρώμενα, το Ε.Κ.Π.Α. τιμά την Επανάσταση και παράλληλα συμβάλλει στον αναστοχασμό και στη διεύρυνση του διαλόγου για την πορεία του ελληνικού κράτους από τις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα. Παράλληλα αποσκοπεί και στην υψηλή εκλαΐκευση και διάχυση της επιστημονικής γνώσης για το 1821 στο ευρύτερο κοινό.

Στο πλαίσιο του Κύκλου Ομιλιών “21 Ομιλίες για το ’21”, που πραγματοποιείται με την ευγενική χορηγία της Τράπεζας Πειραιώς, την Τετάρτη,  13 Οκτωβρίου 2021, ώρα 19:00 θα διεξαχθεί διαδικτυακά η ομιλία του αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Ε.Κ.Π.Α., κυρίου Βαγγέλη Καραμανωλάκη με θέμα: “Ιστορώντας την Επανάσταση του 1821: ιστοριογραφικά σχήματα και θεσμοί “.

Η διάλεξη επικεντρώνεται στη μελέτη της Επανάστασης του 1821 στον 19ο και 20ό αιώνα επιχειρώντας να επισημάνει τους κυριότερους σταθμούς της και να τη συνδέσει με τη θεσμοθέτηση και ανάπτυξη των ιστορικών σπουδών. Σε αυτή την κατεύθυνση αναφέρεται σε μια σειρά από θεσμούς (πανεπιστήμια, αρχεία, ιδρύματα, εταιρείες λογίων, ερευνητικά κέντρα, μουσεία), εντός των οποίων αναπτύχθηκε η διδασκαλία και η έρευνα περί τον Αγώνα. Εκκινώντας από τη διδασκαλία της Επανάστασης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, θα αναφερθεί στη δημιουργία των πρώτων αρχειακών συλλογών αλλά και εκδόσεων, σε μια περίοδο που οι αγωνιστές του 1821 συμμετείχαν ενεργά στη δημόσια ζωή.

Εστιάζοντας στη σταδιακή μνημειοποίηση του Αγώνα με τελετές, όπως εκείνες για τα 50 χρόνια από την έναρξή του, διερευνά τη δημιουργία μιας σειράς θεσμών που συνέβαλαν στην ιστορικοποίησή του σε μια μακρά περίοδο. Η ίδρυση της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος και η διοργάνωση της Έκθεσης κειμηλίων του Ιερού Αγώνος (1884), η δημιουργία των Γενικών Αρχείων του Κράτους (1914), ο εορτασμός της Εκατονταετηρίδος της Επανάστασης (1930) με τη συμμετοχή πολλών δημοσίων και ιδιωτικών θεσμών, η δημιουργία πανεπιστημιακών εδρών, η συγκρότηση των ερευνητικών κέντρων της Ακαδημίας Αθηνών, η δημιουργία του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών αποτέλεσαν τομές σε αυτή την κατεύθυνση.

Την ίδια περίοδο, η έκδοση της Κοινωνικής σημασίας της Ελληνικής Επαναστάσεως του Γιάνη Κορδάτου (1924) σηματοδότησε την έναρξη της σύγκρουσης γύρω από τις ερμηνείες της Επανάστασης από την ακαδημαϊκή και τη μαρξιστική ιστοριογραφία, όπως εκφράστηκε από διαφορετικούς μελετητές και θεσμούς, μια διαμάχη που διατηρήθηκε ώς το 1974. Η πτώση της χούντας σηματοδότησε το τέλος του διχασμού της ελληνικής ιστοριογραφίας και την έναρξη μιας νέας περιόδου μελέτης της Επανάστασης που συνδέθηκε με τη θεσμική διεύρυνση των ιστορικών σπουδών, τη συγκρότηση νέων θεσμών έρευνας και μελέτης, αλλά και την ανάπτυξη και διεθνοποίηση του πεδίου.

Αφετηρία της παραπάνω διαδρομής είναι η παραδοχή ότι οι θεσμοί δεν υπήρξαν απλώς το πλαίσιο για τη διδασκαλία και την έρευνα της Επανάστασης του 1821, αλλά επηρέασαν καθοριστικά το περιεχόμενο και τις εννοιοδοτήσεις της ως το μείζον γεγονός της ελληνικής εθνικής ιστορίας. Οι ιστοριογραφικές επεξεργασίες του Αγώνα εντός των θεσμών συνομίλησαν με την εκάστοτε πολιτική και κοινωνική συγκυρία και αποτέλεσαν συστατικό στοιχείο συγκρότησης πολιτικών γενεαλογιών και ταυτοτήτων.