ΠΡΙΝ ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ ΑΛΛΟ, πριν τον καφέ, πριν την πρωινή ραδιοφωνική ζώνη της France Inter και πριν κελαηδήσουν τα πρώτα πουλάκια του πάρκου τής Μπελβίλ: τσεκάρισμα στις παράνομες δημοσκοπήσεις της τελευταίας στιγμής από Βέλγιο και Ελβετία. Αμέ. Κι από Κεμπέκ, άμα λάχει. Είναι παράδοση, αναπόσπαστο κομμάτι τής κυριακάτικης εκλογικής τελετουργίας. Μπορεί στη Γαλλία οι δημοσκοπήσεις να απαγορεύονται από το βράδυ της Παρασκευής, όμως τίποτα δεν εμποδίζει τις εξάδελφες γαλλόφωνες χώρες να κάνουν τα δικά τους, με αποκορύφωμα την Tribune de Genève που της έχει συμβεί να διαρρεύσει και δημοσκόπηση κατά τη διάρκεια των εκλογών, εκεί προς μεσημεράκι, πριν το φαΐ, που φρικάρει ο άλλος πιο εύκολα.
Όλες οι τελευταίες μετρήσεις δίνουν ελάχιστο προβάδισμα μίας μονάδας στον Μακρόν επί της Λεπέν ΚΑΙ στους δύο γύρους. Το σενάριο με το φόβητρο δεν φαίνεται να λειτουργεί καλά αυτή τη φορά, το ματς είναι 50-50. Ο δε Μελανσόν εξακολουθεί να ανεβαίνει μέχρι και αυτή τη στιγμή που μιλάμε, αλλά με την ψαλίδα που τον χωρίζει απ' τους άλλους δύο να είναι πάνω από 4 μονάδες. Καφές, σκέτος.
7:25
Υπάρχει όμως μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια, που βλέπω στα ψιλά γράμματα λίγο πριν βγω, κι ενώ οι κάλπες ανοίγουν σε 35 λεπτά: το πόσο σίγουρος δηλώνει τελικά για την επιλογή του ο ψηφοφόρος του καθενός. Το ποσοστό όσων λένε ότι έχουν αποφασίσει πως σίγουρα θα πάνε να ψηφίσουν αλλά που μπορεί να αλλάξουν ποιον θα ψηφίσουν, ανέρχεται στο σοκαριστικό 24%. Το κοινό των τριών πρώτων δείχνει κατασταλαγμένο, όπως και αυτό του Ζεμούρ που είναι σκληρά ιδεολογικό, όμως αν πάμε λίγο παρακάτω βλέπουμε, π.χ., ότι ένα 53% (!) των Οικολόγων μπορεί να αλλάξει ψήφο μέσα στην τελευταία ώρα. Κι αυτό δεν αφορά τη Λεπέν, καθόλου, αφορά όμως τον Μακρόν και τον Μελανσόν που, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, θα μπορούσαν να ωφεληθούν απ' τη συγκεκριμένη τάση.
Αυτή είναι και η στιγμή της υπερανάλυσης που λες φτάνει, όχι άλλη νουμερολογία, φοράς το τζάκετ σου και βγαίνεις έξω, εκεί που συμβαίνει η πόλη και ίσως η πολιτική.
Μια ολόκληρη πολιτεία έχει εμπεδώσει και εσωτερικεύσει με τον πιο τέλειο τρόπο τη φράση του Λαμπεντούζα στον Γατόπαρδο, «πρέπει να αλλάξουν όλα, ώστε να μην αλλάξει τίποτα».
8:40
Βγαίνοντας στη rue Jean-Pierre Timbaud, ένας ποδηλάτης με φωσφοριζέ κίτρινο γιλέκο μού κόβει τον δρόμο στη διάβαση. Τα Κίτρινα Γιλέκα... Ποιος τα θυμάται πια και ποιος τα υπολογίζει; Αυτό το κίνημα «κοινωνικής ορατότητας» των από κάτω που θέλησαν να μιλήσουν για τον οικονομικό αφανισμό τους λίγο πριν αυτός συμβεί, να δείξουν με απόγνωση το μόνο που είχαν, δηλαδή τον εαυτό τους, μες στην πολιτική ομίχλη του 2018· το κίνημα με τις 60τόσες μεγάλες διαδηλώσεις, τους 11 νεκρούς (πρωτοφανές για τα δυτικοευρωπαϊκά στάνταρ – ακόμα κι οι ανθρακωρύχοι επί Θάτσερ ήταν στους 5-6 νεκρούς) και τους 5 χιλιάδες τραυματίες, που κουκουλώθηκε επιμελώς και δεν αποτελεί καν θέμα συζήτησης των σημερινών εκλογών. Όποιος κι αν είναι ο επόμενος πρόεδρος, και βέβαια ιδίως αν είναι και πάλι ο Μακρόν, ο οποίος ενσαρκώνει στην εντέλεια ό,τι αυτός ο «αόρατος λαός» καταλογίζει στην ιθύνουσα τάξη, θα το ξαναβρεί με κάθε βεβαιότητα μπροστά του. Με ή χωρίς γιλέκα. Όχι τον παριζιάνο που μου 'κοψε τον δρόμο, το δίχως άλλο γιατί βιαζόταν να πάει να ψηφίσει κάτι όμορφο, άλλα τους κάθε λογής διαλυμένους της γαλλικής επικράτειας, αυτούς που ο σοσιαλιστής Ολάντ αποκαλούσε off camera «ξεδοντιάρηδες» χαχανίζοντας σαν τον Μπαγκς Μπάνι. Και με ένα μόνο δόντι, κάποιος μπορεί να δαγκώσει.
10:00
Ήλιος! Δυνατός, που καίει μες την παγωνιά. Δεύτερος καφές στην πλατεία Colonel Fabien, στη γωνία απέναντι απ' τα κεντρικά γραφεία του γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Δεν είναι ένα οποιοδήποτε κτήριο. Σχεδιασμένο το 1969 από τον μυθικό βραζιλιάνο αρχιτέκτονα Όσκαρ Νιμάγιερ, τον κατασκευαστή της Μπραζίλια, στεγάζει κάτω απ' τον λευκό τρούλο του το ΚΚ από τα μέσα του '70, όταν δηλαδή αυτό ήταν ακόμα πρώτο κόμμα της γαλλικής Αριστεράς. Μέχρι το 2002-2007 είχε γίνει τρίτο ή τέταρτο και φλέρταρε με την ανυπαρξία, καταδικασμένο να είναι δορυφόρος των σοσιαλιστών. Στις δύο προηγούμενες εκλογές (2012 και 2017) δεν κατέβασε υποψήφιο, στηρίζοντας Μελανσόν με τον ακόμα ισχυρό μηχανισμό του. Φέτος όμως δεν τα βρήκαν, μάλλον λόγω αδεξιότητας του τελευταίου, κι έτσι κατεβαίνει με τον γενικό του γραμματέα, Φαμπιάν Ρουσέλ. Πάνω στο κτήριο της Colonel Fabien, το πρόσωπο του Φαμπιάν Ρουσέλ δίπλα στο σλόγκαν «Ευτυχισμένες μέρες», δείχνει να αντιστέκεται στην κίνηση συσπείρωσης του Μελανσόν (απ' τον οποίο τους χωρίζει, μεταξύ άλλων, το θέμα των πυρηνικών – ο Μελανσόν μιλάει για πλήρη αποπυρηνικοποίηση της Γαλλίας) παίζοντας αυτή τη στιγμή ανάμεσα στο 2,5% και το 3,5%.
Κι άλλος ήλιος, και κόσμος που πηγαινοέρχεται στα εκλογικά κέντρα του Μενιλμοντάν, και τηλέφωνα φίλων που ψήφισαν και χαλάρωσαν, κι άλλων από Ελλάδα που θέλουν να ξέρουν «τι γίνεται». Πού να ξέρω εγώ «τι γίνεται»;
11:30
Τι θα ψηφίσει ο Ουελμπέκ, ναι, οκέι. Μάλλον δεν θα μάθουμε. Αλλά μαθαίνουμε τι θα ψηφίσει ο Εντουάρ Λουί, ή τι ψήφισε αν είναι πρωινός. Δαγκωτό Μελανσόν, με ένα κείμενο στα σόσιαλ τρεις οθόνες μάκρος με λέξεις όπως «εξαθλίωση» και «αντίσταση», αλλά και «στρατηγική» και «χρήσιμη ψήφος».
Εγώ βέβαια ξέρω τι θα ψηφίσει ο Ουελμπέλ. Είναι το απόλυτο κόνσεπτ. Ο Ουελμπέκ θα ψηφίσει αναγκαστικά ό,τι πονάει περισσότερο. Ό,τι σε πληγώνει εσένα συγκεκριμένα που ρωτάς. Μη ρωτάς λοιπόν – γενική αρχή.
12:00
Ένα μακρύ τηλεφώνημα με τον Γκουίντο για το ουκρανικό και τη θέση της Γερμανίας, ενώ για κάποιον άγνωστο λόγο περπατάω προς το κανάλι του Σαν-Μαρτέν.
Το τι θέλει η Γερμανία είναι πάντα ένα ντελικάτο ζήτημα στη Γαλλία. Η ισορροπία του γαλλο-γερμανικού άξονα πρέπει να τηρείται ευλαβικά: η Γεωπολιτική στη Γαλλία, η Οικονομία στη Γερμανία. Το Μπρέξιτ τάραξε διάφορα νερά όμως, αφού το Σίτι φαίνεται να κοιτάζει με καλύτερο μάτι την Ντεφάνς από την Φρανκφούρτη ώστε να πατήσει ηπειρωτικό πόδι, κι ο πόλεμος στην Ουκρανία έκανε τη Γερμανία να θέλει όπλα, δηλαδή γεωπολιτικό στόμα. Ο Μακρόν αποτελεί σαφώς εδώ γι' αυτούς το μη χείρον βέλτιστον ως επιλογή, καθώς εκπροσωπεί τη δημοσιονομική αυστηρότητα που επιθυμούν, αυτοί που πάντα βλέπουν τον γαλλικό λαό σαν έναν Όσκαρ Ουάιλντ που «ζει σε τέτοιο βαθμό πέρα από τις οικονομικές του δυνατότητες, που διάγουν, αυτός και οι οικονομικές του δυνατότητες, δύο τελείως ξεχωριστούς βίους». Τον θέλουν, αλλά δεν τον εμπιστεύονται και τελείως – κι έχουν αρχίσει να το δείχνουν. Κι οι Γάλλοι, ως λαός, ως Ουάιλντ, πάντα περιγελούν οποιαδήποτε εξωτερική άποψη για την πάρτη τους, και ειδικά τη γερμανική άποψη την περιγελούν και τη σιχαίνονται κιόλας.
Τι θα ψήφιζε ο Ντόριαν Γκρέι; Κόμμα Κυνηγών ή τέφρα. Συνεχίζουμε.
13:50
Στο κανάλι, κανονίζω να συναντήσω τη Δάφνη σε 20 λεπτά. Έτσι είναι αυτός ο λαός, κανονίζει να βρεθεί σε 20 λεπτά. Σκοτώνω την ώρα μου χαζεύοντας τη βιτρίνα ενός βιβλιοπωλείου, και βλέπω ότι η Χίλαρι Κλίντον έβγαλε νέο βιβλίο. Τίτλος: State of Terror. Όχι απομνημονεύματα αλλά μυθιστόρημα, και μάλιστα πολιτικό θρίλερ. Μπαίνω μέσα να διαβάσω το οπισθόφυλλο (στο κανάλι, όπως και στο Μαρέ, τα μαγαζιά είναι ανοιχτά τις Κυριακές ως «ειδικές καταναλωτικές ζώνες»). Η Χίλαρι, λοιπόν, «δημιουργεί έναν γυναικείο χαρακτήρα που καταφέρνει να σώσει τις ΗΠΑ από μια πυρηνική απειλή». Δεν μας εκπλήσσει καθόλου αυτό: ο χαρακτήρας αυτός είναι μια ΥΠΕΞ, όπως υπήρξε κι η ίδια, και το σενάριο είναι «εμπνευσμένο από τους εφιάλτες που έβλεπε τον καιρό της θητείας της στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ». Ίσως λόγω των πέντε εισβολών που έτρεξε σε οκτώ χρόνια, βγάζουν ένα άγχος αυτά τα πράγματα.
Τι ρόλο θα παίξει ο πόλεμος, η απειλή σημαντικών μελλοντικών συρράξεων, στη δημοκρατική διαδικασία της Ευρώπης; Οι Γαλλικές εκλογές είναι ένα πρώτο τεστ. Είναι οι πρώτες εκλογές ισχυρού κράτους κατά τη νέα αυτή εποχή αποσταθεροποίησης. Κάτι είναι αυτό, κάτι σημαίνει. Αναγκαστικά.
14:30
Η Δάφνη σκέφτεται ήδη τον δεύτερο γύρο. Όλοι σκέφτονται τον δεύτερο γύρο. Από τον πρώτο. Είναι έτσι φτιαγμένο αυτό το εκλογικό σύστημα, πλασμένο για να δημιουργεί αυτήν την αβάσταχτη εμμονική εικόνα της μονομαχίας μεταξύ δύο ημίθεων και την τελική επικράτηση του ενός θεσμικά άτρωτου θεού. Και όλα αυτά είναι στο χέρι σου. Στο μικρό σου χέρι. Πρόσεξε μην βγάλεις τον λάθος θεό. Κοίτα, δεν σου ζητάμε να πεις πράγματα για σένα, για το κόμμα σου, για τη συλλογικότητά σου, την ιδεολογία και τις πεποιθήσεις σου, όχι: θα επιλέξεις το Άτομο, το Πρόσωπο. Θα έχεις σχεδόν μια προσωπική μεταφυσική σχέση μαζί του. Είναι το πιο αγχωτικό και ταυτόχρονα ανώφελο σύστημα, υπό την έννοια ότι σε συνθλίβει και σε κάνει να νιώθεις υπεύθυνος για τον ανώφελο χαρακτήρα της δική σου πραγματικής γνώμης. Ο «δεύτερος γύρος» είναι η αποθέωση του πολιτικού καταναγκασμού, για την πλειοψηφία των πολιτών. Ένας καταναγκασμός που μετατρέπει τον κάθε ένα σε Μακιαβέλι τσέπης: θα ψηφίσω τον τάδε στον πρώτο γύρο αλλά όχι στον δεύτερο, έτσι ώστε.
Διαβάζουμε ότι ο Τομά Πικετί, ιστορικός, οικονομολόγος και συγγραφέας του μπεστ σέλερ Το Κεφάλαιο τον 21ο αιώνα, προβλέπει σήμερα στη Monde ότι «αν ο Μακρόν δεν πάρει άμεσα κοινωνικά μέτρα, θα χάσει από τη Λεπέν στον δεύτερο γύρο». Ποια κοινωνικά μέτρα όμως, τώρα πια, με αλματώδη αύξηση του πληθωρισμού λόγω του ουκρανικού, της τιμής των καυσίμων (που ήταν εξαρχής και η αιτία εξέγερσης των Κίτρινων Γιλέκων), του ψωμιού, κλ.π.; Εδώ είμαστε στο σημείο που οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις λένε στους πολίτες τους ούτε λίγο ούτε πολύ να αλλάξουν τρόπο ζωής ώστε να πιάσουν τόπο οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Ο γυμνός ήλιος συνεχίζει αμείλικτα την πορεία του πάνω απ' το Παρίσι.
14:55
Πέφτουν τα επίσημα στοιχεία για το επίπεδο συμμετοχής στο μισό της ημέρας: 25,5%. Ακούγεται λίγο, και είναι λίγο. Σε σύγκριση με την αντίστοιχη ώρα στις προηγούμενες εκλογές (28,5%), αποτελεί ξεκάθαρη μείωση. Θα δούμε ποιος ή ποια θα ωφεληθεί από αυτή την μικρή πτώση προσέλευσης, που μέχρι το βράδυ μπορεί να έχει γίνει και μεγάλη.
15:30
Κατευθύνομαι προς το κέντρο του κέντρου. Προς το «χιλιόμετρο μηδέν»: τον καθεδρικό ναό της Παναγίας των Παρισίων. Το ποσοστό κάθε πράγματος θα φανεί ίσως πιο καθαρά, από τη θέση μηδέν.
16:20
Οι ώρες περνούν και όλα φαίνονται να μένουν ίδια στο Παρίσι. Ίδια, όπως πάντα. Αδιαπραγμάτευτα, υπέροχα και παθολογικά ίδια. Τι διάολο ψηφίζουν όλοι αυτοί, χωρίς καμία αίσθηση αλλαγής; Μήπως ψηφίζουν ακριβώς ώστε να παραμείνουν τα πράγματα ίδια, ακριβώς ώστε να μην αλλάξει τίποτα; Μια ολόκληρη πολιτεία έχει εμπεδώσει και εσωτερικεύσει με τον πιο τέλειο τρόπο τη φράση του Λαμπεντούζα στον Γατόπαρδο, «πρέπει να αλλάξουν όλα, ώστε να μην αλλάξει τίποτα».
Περνάω και πάλι μπροστά από το Μπομπούρ, σχεδόν με τη δύναμη της αδράνειας. Με την «χαρακτηριστική ιδιότητα των σωμάτων να αντιστέκονται στην οποιαδήποτε μεταβολή της κινητικής τους κατάστασης».
16:32
Διασχίζω τον Σηκουάνα μέσα σε ένα απόλυτο δυτικό φως. Φτάνω στο νησάκι της Σιτέ και περνάω ξυστά μπροστά από το πίσω μέρος της Παναγίας των Παρισίων. Έργα αναστήλωσης. Βέβαια, η φωτιά τού 2019.
Η κυβέρνηση είχε υποσχεθεί πλήρη αποκατάσταση των ζημιών «το συντομότερο δυνατό». Οι γερανοί συνεχίζουν να δουλεύουν, αλλά όχι σήμερα. Κυριακή. Εκλογές. Αναστήλωση.
Φτάνω στο Πάνθεον με τους ψηλούς τυφλούς του τοίχους, χωρίς να πολυκοιτάζω πια την ώρα. Ακούω τη Μασσαλιώτιδα του Άλμπερτ Άιλερ, τη μοναδική ίσως βερσιόν που γίνεται να ακούσει κανείς μια μέρα σαν κι αυτή. Κάνω μεταβολή και γυρίζω πίσω. Τα τηλέφωνα έχουν σωπάσει. Όλοι κρατούν την ανάσα τους, όλοι εκτός από τον Άλμπερτ Άιλερ.
Μπροστά από τα παλιά φοιτητικά στέκια Annexe και Petit Café, στη στροφή λίγο πριν την κατηφόρα, θυμάμαι τον Βεργόπουλο. Καθόμασταν εδώ πέρα και συζητούσαμε για την κρίση, για το χρέος, τη Γερμανία... Και πάντα έφευγε η κουβέντα, και τελικά λέγαμε κάτι άλλο, κάτι προγενέστερο και πιο σημαντικό. Τώρα θα καθόμασταν, ίσως, εδώ, στο Annexe και στο Petit Café και θα αγναντεύαμε κάτω τον καθεδρικό ναό πίσω απ' τους γερανούς και μες στις σκαλωσιές του, και κι αυτός θα έλεγε, ίσως, ίσως, πως δεν γίνεται να ξαναφτιαχτεί, πως δεν πρόκειται ποτέ να ξαναφτιαχτεί. Διότι κάτι, οτιδήποτε, ένα φλιτζάνι, μια χώρα, ένας λαός, μια κοινωνία... δεν υπάρχει ποτέ «από μόνο του». Υπάρχουν μόνο ο λόγος και ο τρόπος για τον οποίο φτιάχτηκε, κι έτσι υπάρχει και αυτό.
18:50
Διασχίζω και πάλι το αργό ποτάμι ακούγοντας για μια τελευταία φορά την Μασσαλιώτιδα του Άιλερ. Τσιριχτά, βαθιά και χάλκινα. Ξεχαρβαλωμένα κι αποκαθηλωτικά. Κι ύστερα σιωπή.
Δεν παρακολουθώ πια τίποτα. Δεν βλέπω τα νέα. Δεν κοιτάζω αν ανέβασε κάτι η Tribune de Genève. Αν όλα είναι όπως τα ξέρω, οι κάλπες κλείνουν σε μια ώρα. Σε λίγο θα αποφασίζουν κι οι τελευταίοι αναποφάσιστοι. Η συσπείρωση θα φτάνει στο σημείο τήξης. Η αποσυμπίεση στο σημείο θραύσης. Χιλιομετρικό σημείο μηδέν. Αποτελέσματα.
Μάκης Μαλαφέκας
