Σύντομη παρουσίαση ενός σπουδαίου βιβλίου για τις ουσίες

ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΧΝΙΚΗ καταγραφή του οδοιπορικού ενός νέου ανθρώπου στους δρόμους της εξάρτησης από ουσίες, στα θεραπευτικά προγράμματα, στις επιτυχίες της απεξάρτησής του και στα πισωγυρίσματα, τις υποτροπές του.

Συγγραφέας του η αδελφή του εξαρτημένου, η οποία έζησε δίπλα του, προσπαθώντας όλα αυτά τα χρόνια να τον «τραβήξει» από τις ουσίες, να τον επαναφέρει στον ίσιο δρόμο. Βίωσε κι αυτή το μαρτύριο των παλινωδιών του, τον πόνο της μάνας τους, την απελπισία του πατέρα, την απογοήτευση των φίλων. Δεν κατάφερε, όπως λέει, να τον σώσει, αφού ο ίδιος δεν ήθελε. Κατάλαβε, όμως, πολλά για την εξάρτηση, προπαντός για το φαινόμενο της συνεξάρτησης. Μετά από χρόνια τα κατέγραψε όλα ως ένα είδος μνημόσυνου.

Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε μικρά κεφάλαια που καταγράφουν πρωτοπρόσωπα τη φωνή κάθε εμπλεκόμενου σε αυτή την ιστορία –του ίδιου, της μάνας, του πατέρα, της αδελφής, της φίλης, των φίλων– σε διαφορετικές στιγμές της κοινής ζωής και της κοινής διαδρομής τους. Έτσι αποκαλύπτονται πτυχές της προσωπικότητας και των σχέσεων που δημιουργήθηκαν στην πορεία του χρόνου ανάμεσά τους και έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εδραίωση της εξάρτησης και στη συντήρησή της.

Μέσα από αυτούς τους μονολόγους χωρίς ανταπόκριση ξετυλίγεται το κουβάρι της ζωής ενός εξαιρετικά ευαίσθητου και πονεμένου παιδιού που σε κάποια κρίσιμη στιγμή της ζωής του στράφηκε στα ναρκωτικά. Και χάθηκε μέσα σ’ αυτά.

Το βιβλίο της Μ. Μαυρικάκη μας βοηθά να συλλάβουμε πολλά κρυμμένα νοήματα, να καταρρίψουμε πολλά στερεότυπα και να αναζητήσουμε τις κατάλληλες λύσεις στο πρόβλημα κάθε περίπτωσης, που είναι εξ ορισμού μοναδική και ιδιαίτερη.

Καθώς παρακολουθούμε τον ένα μονόλογο μετά τον άλλο συνειδητοποιούμε, μαζί με τη συγγραφέα, ότι οι σχέσεις ανάμεσα στα μέλη αυτής της αξιοσέβαστης οικογένειας  είχαν κάτι παθολογικό.

Όλη η οικογένεια λειτουργούσε σαν κουκούλι γύρω από τον εξαρτημένο. Τα πάντα εκεί μέσα είχαν ως άξονα αναφοράς το πρόβλημα των ναρκωτικών του παιδιού. Όλες οι λύπες αλλά και οι σπάνιες χαρές πήγαζαν από εκεί, από την εξάρτηση και τις ανάγκες που αυτή δημιουργεί. Λες και κανείς δεν είχε το δικαίωμα μιας ανεξάρτητης από όλα αυτά προσωπικής ζωής. Λες και τίποτε άλλο πέρα από τα ναρκωτικά δεν υπήρχε στη ζωή αυτής της οικογένειας, μιας κοινής, μικροαστικής οικογένειας που, κατά τα άλλα, αγαπούσε τα παιδιά της. Λέει, χαρακτηριστικά, η συγγραφέας, απευθυνόμενη στον-νεκρό πια-αδελφό της: «Στον αστερισμό της ύπαρξής σου κινούμασταν όλοι. Κι όσο σου δίναμε τόσο ζητούσες. Οι γονείς προλάβαιναν τις επιθυμίες σου πριν τις εκφράσεις». Είναι ο ορισμός της συνεξάρτησης.

Μα πώς γίνεται να μη λειτουργούν έτσι όλοι σε ένα σπίτι, όταν η ζωή του παιδιού τους παίζεται κορόνα-γράμματα κάθε μέρα; Και πώς να διώξεις το φάσμα του θανάτου, που μαυρίζει όλες τις στιγμές; αναρωτιέται εύλογα ο καθένας. Όμως η εμπειρία όλων των θεραπευτικών προγραμμάτων αποδεικνύει ότι είναι δυνατό να σπάσει ο φαύλος κύκλος της συνεξάρτησης στο πλαίσιο της ένταξης όλης της οικογένειας στη θεραπευτική διαδικασία της απεξάρτησης.

Όσο εμβαθύνουμε στην ιστορία αυτού του ανθρώπου και της οικογένειάς του τόσο περισσότερες απαντήσεις μπορούμε να δώσουμε  στα ερωτηματικά που γεννά το αίνιγμα της τοξικομανίας. Τόσο περισσότερο μπορούμε να προσεγγίσουμε και τις πιο δύσκολες περιπτώσεις, αυτές που η συγγραφέας αποκαλεί «αδάμαστες» εξαρτήσεις.

Γιατί κάποιοι γίνονται καλά και κάποιοι άλλοι όχι; Μπορεί να ξεφύγει κανείς από τα δίχτυα της εξάρτησης; Υπάρχει ελπίδα;

Το βιβλίο της Μ. Μαυρικάκη μας βοηθά να συλλάβουμε πολλά κρυμμένα νοήματα, να καταρρίψουμε πολλά στερεότυπα και να αναζητήσουμε τις κατάλληλες λύσεις στο πρόβλημα κάθε περίπτωσης, που είναι εξ ορισμού μοναδική και ιδιαίτερη.

Σε μια εποχή σαν τη σημερινή, της κρίσης και της πανδημίας, με την τεράστια διάδοση των εξαρτήσεων σε όλο και πιο νέους σε ηλικία ανθρώπους απ' όλα τα κοινωνικά στρώματα, βιβλία σαν αυτό πρέπει να διαβάζονται από όλους, είτε έχουν παιδιά στα ναρκωτικά είτε όχι. Άλλωστε, όπως έλεγε ο μεγάλος φιλόσοφος Μπαρούχ Σπινόζα, το ζήτημα δεν είναι να κλαις ή να γελάς αλλά να καταλαβαίνεις. Κι έτσι, να δρας ανάλογα. 

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Η Κατερίνα Μάτσα είναι ψυχίατρος, πρώην διευθύντρια της Μονάδας Απεξάρτησης 18 άνω.