Γιατί αποτελεί είδηση ο χθεσινός απόπλους ενός φορτηγού πλοίου από την Οδησσό;
Γιατί ήταν το πρώτο φορτωμένο πλοίο, από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο. Με 26.000 τόνους καλαμποκιού, το Razoni, νηολογημένο στη Σιέρα Λεόνε, απέπλευσε από το λιμάνι της Οδησσού και αυτή ήταν η πρώτη θαλάσσια εξαγωγή της Ουκρανίας από τα τέλη Φεβρουαρίου.
Τι άλλαξε τώρα;
Η πίεση και οι ελλείψεις έφτασαν σε οριακό σημείο. Μην ξεχνάς ότι η Ουκρανία και η Ρωσία είναι από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς σιτηρών και λιπασμάτων στον κόσμο, ιδίως σε αγορές της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Μετά από τρεις μήνες συνομιλιών, οι δύο εμπόλεμες χώρες κατέληξαν σε μια συμφωνία, μαζί με τα Ηνωμένα Έθνη και την Τουρκία, που θεωρητικά θα επιτρέψει στις δύο εξαγωγικές «υπερδυνάμεις» να βγάλουν σιτηρά, άλλα τρόφιμα και λιπάσματα.
Όταν λες πίεση τι εννοείς;
Ότι τα αποτελέσματα της πολύμηνης έλλειψης ήταν καταστροφικά: οι ιστορικά υψηλές τιμές σιτηρών τροφοδότησαν τον πληθωρισμό και τις ελλείψεις τροφίμων στα μέρη του κόσμου που τα χρειάζονται περισσότερο.
Θα ακολουθήσουν κι άλλα πλοία; Θα επιλυθεί το πρόβλημα;
Τουλάχιστον άλλα δέκα πλοία, μεταξύ των δεκάδων που έχουν εγκλωβιστεί στα ουκρανικά λιμάνια από την έναρξη του πολέμου, είναι φορτωμένα και έτοιμα να ακολουθήσουν. Αλλά η κατάσταση δεν είναι ακόμα εγγυημένη.
Γιατί;
Επειδή μία μόλις μέρα μετά τη μεσολάβηση Γκουτέρες και Ερντογάν για τη συμφωνία, η Ρωσία βομβάρδισε το λιμάνι της Οδησσού. Και λίγες ημέρες αργότερα ένας ρωσικός πύραυλος σκότωσε τον Oleksiy Vadaturskyi, έναν μεγαλύτερους εξαγωγείς σιτηρών της Ουκρανίας, και τη σύζυγό του, στο Mykolaiv, άλλη πόλη-λιμάνι. Και σύμβουλος του Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε ότι ο Vadaturskyi είχε στοχευθεί σκόπιμα.
Θεωρητικά με ποια διαδικασία υπάρχει πιθανότητα να αποπλεύσουν τα φορτωμένα πλοία;
Σύμφωνα με το εξαγωγικό σχέδιο, τα φορτηγά πλοία που ταξιδεύουν από και προς την Ουκρανία θα διέρχονται από έναν ασφαλή «διάδρομο» στη Μαύρη Θάλασσα. Τη διαδικασία θα διαχειρίζεται ένα Κοινό Κέντρο Συντονισμού (ΚΣΣ) στην Κωνσταντινούπολη, το οποίο θα στελεχώνεται από εκπροσώπους της Ουκρανίας και της Ρωσίας, καθώς και της Τουρκίας και του ΟΗΕ.
Τι θα κάνει το συγκεκριμένο Κέντρο;
Θα επιβλέπει τους δρόμους διέλευσης και θα επιθεωρεί τα πλοία που κατευθύνονται προς την Οδησσό για να βεβαιωθεί ότι δεν μεταφέρουν όπλα.
Γιατί πάγωσε «αμέσως» το εμπόριο όταν άρχισε ο πόλεμος;
Όταν άρχισε η εισβολή της Ρωσίας, ο στρατός της Ουκρανίας έριξε νάρκες στα χωρικά ύδατα ύδατα για να εμποδίσει μια αμφίβια επίθεση. Έτσι οι διαδρομές ήταν επίφοβες για φορτηγά πλοία.
Και τώρα;
Τώρα έχει ήδη καθαρίσει αρκετές από αυτές για να δημιουργήσει διάδρομο για τα εμπορικά πλοία. Αυτό κατέστη δυνατό στα τέλη Ιουνίου, όταν η Ουκρανία ανέκτησε τον έλεγχο του νησιού Snake από τους Ρώσους εισβολής.
Ναι αλλά με τον πόλεμο να συνεχίζεται; Θα στείλουν οι εφοπλιστές τα πλοία τους πίσω στην Ουκρανία;
Το σίγουρο είναι πως τα πλοία που έχουν κολλήσει στα λιμάνια της Ουκρανίας από την αρχή του πολέμου θα είναι τα πρώτα που θα φύγουν. Αλλά, πράγματι, κανείς δεν είναι σε θέση να προβλέψει αν οι έμποροι σιτηρών θα νιώσουν ασφαλείς να στείλουν νέα πλοία στην Ουκρανία.
Ποιο είναι το πιθανότερο άμεσο μέλλον;
Τρία πλοία αναμένεται να φτάσουν στην Ουκρανία μέχρι τα μέσα Αυγούστου, λέει η Oleksandra Azarkhina, αναπληρώτρια υπουργός υποδομών της χώρας. Μπορεί να ακολουθήσουν πολλά ακόμη, εάν τα πρώτα φορτία προχωρήσουν χωρίς απρόοπτα. «Το τηλέφωνό μου δεν έχει σταματήσει να χτυπάει», λέει ένας αξιωματούχος του ΟΗΕ που συμμετέχει στις συνομιλίες. «Οι ναυτιλιακές εταιρείες είναι εξίσου ενθουσιασμένες και ανήσυχες». Η Ascot και η Marsh, ασφαλιστικές εταιρείες με έδρα το Λονδίνο, ανακοίνωσαν πρόσφατα τη δημιουργία ενός ασφαλιστικού πακέτου για τα πλοία που χρησιμοποιούν το διάδρομο σιτηρών, για ποσά έως 50 εκατ. δολαρίων.
Και αρκούν αυτά για να ανακάμψει το εμπόριο;
Πολλοί δυνητικοί εξαγωγείς παραμένουν διστακτικοί. Οι αγοραστές μπορεί να είναι έτοιμοι να πληρώσουν τα υψηλά ασφάλιστρα που απαιτούνται (κόστος που αναπόφευκτα θα μετακυλιστεί στους Ουκρανούς αγρότες με τη μορφή χαμηλότερων τιμών για τα σιτηρά τους), αλλά εξακολουθούν να ανησυχούν για το ενδεχόμενο διαταραχών. «Ακόμα και αν βρείτε ένα πλοίο και έναν πωλητή, ποιος εγγυάται ότι η φόρτωση θα πραγματοποιηθεί και ποιος πληρώνει γι' αυτήν αν δεν πραγματοποιηθεί;» αναρωτήθηκε με νόημα ένας βετεράνος έμπορος σιτηρών. «Θα χρειαστεί χρόνος προτού βεβαιωθούν ότι αυτή είναι μια εφικτή επιλογή».
Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι;
Οποιαδήποτε ρωσική επιθετικότητα θα σαμποτάρει τη συμφωνία. «Δεν είναι καν η Ουκρανία που θα αποφασίσει», λέει η κα Azarkhina. «Καμία εταιρεία δεν θα ήθελε να στείλει πλοία. Θα τελείωνε το παιχνίδι». Και αυτό θα σήμαινε καταστροφή για τους Ουκρανούς αγρότες. Η Ουκρανία πρέπει να εξάγει γρήγορα 20 εκατ. τόνους σιτηρών που βρίσκονται σήμερα στις αποθήκες της, για να δημιουργήσει χώρο για 60 εκατ. τόνους από την επερχόμενη συγκομιδή. Αν δεν ξαναρχίσουν οι εξαγωγές σε μεγάλη κλίμακα, μεγάλο μέρος της νέας σοδειάς μπορεί να σαπίσει. Αυτό, με τη σειρά του, θα είχε αλυσιδωτές αρνητικές συνέπειες. «Αν δεν ξεκινήσουν οι μεταφορές, δεν θα ξεκινήσει η σπορά για τη συγκομιδή του επόμενου έτους», λέει ο Anatoliy Haivoronsky, παραγωγός σιτηρών από το Dnipro. Και αυτό θα σήμαινε χρεοκοπία για τη βιομηχανία.
Πέρα από τις θαλάσσιες μεταφορές που «πάγωσαν», έγιναν άλλες εξαγωγές;
Η Ουκρανία ήταν σε θέση να εξάγει 2,5 εκατ. τόνους σιτηρών και ελαιούχων σπόρων κάθε μήνα μέσω εναλλακτικών οδών, οδικών, σιδηροδρομικών και φορτηγών στον ποταμό Δούναβη. Αλλά αυτό δεν ήταν σχεδόν αρκετό για να αντισταθμίσει το κλείσιμο των λιμανιών στη Μαύρη Θάλασσα. Πρόσφατα χρειάστηκαν τρεις εβδομάδες για να σταλούν 64 τόνοι καλαμποκιού στην Ελλάδα με φορτηγό. «Με αυτόν τον ρυθμό θα χρειαζόμουν δύο ή τρία χρόνια για να πουλήσω το απόθεμά μου», λέει ο Haivoronsky.
Μπορεί λοιπόν ο πλανήτης να ελπίζει σε μία σταδιακή αποκλιμάκωση;
Οι ρωσικές εγγυήσεις ασφαλείας μπορεί να μην αξίζουν ούτε το χαρτί στο οποίο είναι γραμμένες. Αλλά οι Ουκρανοί, και πολλοί από τους 50 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο που σύμφωνα με τον ΟΗΕ βρίσκονται στα πρόθυρα του λιμού, δεν έχουν άλλη επιλογή από το να ελπίζουν. «Καταλαβαίνω τι είναι ο πόλεμος», είχε πει ο Σύρος καπετάνιος του Razoni, Mohammad Abdoh, μιλώντας σε Ουκρανούς αξιωματούχους λίγες ημέρες πριν τον απόπλου. «Και είμαι έτοιμος να φύγω».
