Η σχέση της βασίλισσας Ελισάβετ με την Αφρική δεν ήταν πάντα ρόδινη και εξωτική, όπως αυτή που παρουσιάζεται, μέσα από τα συλλυπητήρια μηνύματα με αφορμή τον θάνατό της.
Εξάλλου, όλα ξεκίνησαν με μία αποικιοκρατική Βρετανία, που μέχρι και σήμερα η κεφαλή του στέμματος είναι ο αρχηγός κράτους σε αρκετές χώρες και έθνη. Σε αυτό που μετονομάστηκε σε Κοινοπολιτεία.
Η σχέση ωστόσο της Βασίλισσας Ελισάβετ με την Αφρική ξεκίνησε ήδη από όταν εκείνη ήταν πριγκίπισσα. Τότε 25 ετών σε ένα ταξίδι της στην Κένυα.
Η τότε πριγκίπισσα Ελισάβετ διέμενε στο κλειστό πλέον ξενοδοχείο Treetops σε μια αγροτική περιοχή της Κένυας, περιτριγυρισμένη από πράσινο, ψηλά δέντρα και άγρια ζωή, όταν ο πατέρας της, ο βασιλιάς Γεώργιος VI, πέθανε και εκείνη έγινε βασίλισσα σε ηλικία μόλις 25 ετών.
Κατά τη διάρκεια της 70χρονης βασιλείας της, η βασίλισσα Ελισάβετ Β' επισκέφτηκε περισσότερες από 20 αφρικανικές χώρες. Κάποια στιγμή δε είπε, χαριτολογώντας μπροστά σε έναν χαμογελαστό Νέλσον Μαντέλα ότι είχε πάει περισσότερο στην Αφρική παρά οπουδήποτε αλλού, προκαλώντας ενθουσιώδη γέλια από τους γύρω της.
Έχοντας κληρονομήσει μια τεράστια αυτοκρατορία (σημερινή Κοινοπολιτεία) που εκτείνεται στην αφρικανική ήπειρο όταν έγινε βασίλισσα, κατά την δική της ηγεμονία είδε και τις 14 αφρικανικές βρετανικές αποικίες να αποκτούν την ανεξαρτησία τους, ξεκινώντας από την Γκάνα το 1957.
Η Βασίλισσα κατάφερε να διατηρήσει θερμές σχέσεις μαζί τους, εν μέρει μέσω της δημιουργίας της διαδόχου οργάνωσης της αυτοκρατορίας, της Κοινοπολιτείας.
Ιστορική στιγμή όταν το 1961, ο φακός την απαθανάτισε να χορεύει με τον Kwame Nkrumah, ο οποίος ηγήθηκε της εκστρατείας για την ανεξαρτησία της Γκάνας και έγινε ο πρώτος της πρόεδρος της χώρας.
Σημειωτέον, η λέξη αυτοκρατορία παραλείφθηκε από τον όρκο της στην τελετή στέψης της το 1953.
Τώρα, ηγέτες από όλη την ήπειρο αποτίουν φόρο τιμής στην μακροβιότερο μονάρχη της Βρετανίας και σε τμήματα της Κοινοπολιτείας.
Ο πρόεδρος της χώρας όπου ξεκίνησε το ταξίδι της ως βασίλισσα, ο Uhuru Kenyatta της Κένυας, θρήνησε τον θάνατό της περιγράφοντάς την ως «μια τεράστια εικόνα ανιδιοτελούς υπηρεσίας στην ανθρωπότητα και βασικό πρόσωπο όχι μόνο του Ηνωμένου Βασιλείου και των Εθνών της Κοινοπολιτείας, όπου η Κένυα είναι διακεκριμένο μέλος αλλά ολόκληρου του κόσμου».
Αν και οι σχέσεις μεταξύ της Ζιμπάμπουε και του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν ψυχρές εδώ και πολλά χρόνια, ωθώντας τον αείμνηστο Πρόεδρο Robert Mugabe να αποσυρθεί από την Κοινοπολιτεία, ο διάδοχός του Emmerson Mnangagwa έσπευσε να αναρτήσει στο Twitter τα «θερμά του συλλυπητήρια» προς τη βασιλική οικογένεια και τον «λαό της, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Κοινοπολιτεία».
Ο ηγέτης της Νιγηρίας, της μεγαλύτερης από τις πρώην αποικίες της Βρετανίας στην Αφρική, Muhammadu Buhari της έγραψε ένα μεγάλο αφιέρωμα στο Twitter, λέγοντας ότι αισθάνθηκε «απεριόριστη θλίψη» όταν έμαθε για τον θάνατό της.
«Η ιστορία της σύγχρονης Νιγηρίας δεν θα ολοκληρωθεί ποτέ χωρίς ένα κεφάλαιο για τη βασίλισσα Ελισάβετ Β', μια τεράστια παγκόσμια προσωπικότητα και μία εξαιρετική ηγέτιδα. Αφιέρωσε τη ζωή της στο να κάνει το έθνος της, την Κοινοπολιτεία και ολόκληρο τον κόσμο ένα καλύτερο μέρος» ανέφερε ενώ χαιρέτισε επίσης την άνοδο του Βασιλιά Καρόλου Γ' στο θρόνο.
Και ο Ali Bongo, πρόεδρος του νεότερου μέλους της Κοινοπολιτείας, της Γκαμπόν, μιας πρώην γαλλικής αποικίας, έστειλε επίσης στο Twitter τα συλλυπητήριά του.
Ωστόσο, παρά την αποστολή συλληπτήριων μηνυμάτων για τον θάνατο της βασίλισσας Ελισάβετ, πολλοί ήταν εκείνοι που δεν παρέλειψαν να αναφερθούν και στα δεινά που υπέστησαν τα αφρικανικά κράτη υπό τη βρετανική κυριαρχία, επισημαίνοντας ότι μεγάλο μέρος του αποικισμού έγινε στο όνομα της βασιλικής οικογένειας.
Ο πρίγκιπας Mangosuthu Buthelezi απέτισε τα σέβη του εκ μέρους του βασιλιά Misuzulu KaZwelithini, του ηγέτη του λαού των Ζουλού της Νότιας Αφρικής. Επισήμανε την «πολύτιμη φιλία» του με τον βασιλιά Κάρολο Γ΄, στέλνοντάς του προσωπικά συλλυπητήρια.
Ο βασιλιάς Misuzulu είναι σε θέση να καταλάβει τι περνάει ο βασιλιάς Κάρολος, καθώς ο πατέρας του, Zwelithini, πέθανε πέρυσι, μετά από 50 χρόνια στον θρόνο.
Η βασίλισσα δε, είχε μακρά ιστορία με τη Νότια Αφρική και ήταν σε περιοδεία εκεί όταν γιόρτασε τα 21α γενέθλιά της το 1947.
Στην πρώτη της ραδιοφωνική ομιλία, από το Κέιπ Τάουν, είπε ότι αφιερώνει τη ζωή της στην Κοινοπολιτεία και πρόσθεσε ότι ένιωθε στη Νότιο Αφρική σαν να ήταν το σπίτι της, σα να είχε ζήσει όλη της τη ζωή εκεί.
Διάσημη σε όλο τον κόσμο για την ικανότητά της να παραμένει εκτός πολιτικών συζητήσεων και παρεμβάσεων, η βασίλισσα Ελισάβετ έκανε μια ισχυρή δήλωση το 1995, όταν επισκέφθηκε τη Νότια Αφρική μόλις ένα χρόνο μετά το τέλος δεκαετιών κυριαρχίας της λευκής μειονότητας στη χώρα.
Επαίνεσε τη χώρα για την πρόοδό της λέγοντας πως «Έχετε γίνει ένα έθνος του οποίου το πνεύμα συμφιλίωσης είναι ένα φωτεινό παράδειγμα για τον κόσμο, και επέστρεψα για να δω μόνη μου αυτό το μικρό θαύμα».
Η βασίλισσα είχε μια ζεστή προσωπική σχέση με τον Νέλσον Μαντέλα. Το ίδρυμά του εξέφρασε τη λύπη του αναφέροντας πως «Μιλούσαν επίσης στο τηλέφωνο συχνά, χρησιμοποιώντας τα μικρά τους ονόματα ως ένδειξη αμοιβαίου σεβασμού αλλά και στοργής».
Ανέφερε δε ότι ο Μαντέλα είχε ένα ειδικό όνομα για τη βασίλισσα: «Motlalepula, που κυριολεκτικά σημαίνει να έρχεσαι με βροχή», επειδή η επίσκεψή της το 1995 συνέπεσε με μία ευπρόσδεκτη αν και απροσδόκητη βροχή.
Υπενθυμίζεται ωστόσο ότι δύο από τις σημαντικότερες θηριωδίες που διαπράχθηκαν επί βρετανική κυριαρχίας ήταν στην Αφρική.
Η πρώτη έγινε κατά τον Δεύτερο Πόλεμο των Μπόερς στη Νότια Αφρική (1899 – 1902), όταν οι Βρετανοί συγκέντρωσαν περίπου το ένα έκτο των Μπόερ, κυρίως γυναίκες και παιδιά και τους έστειλε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Σε αυτά εστάλησαν περίπου 107.000 άνθρωποι. Οι συνθήκες ήταν τόσο άθλιες ώστε 27.927 Μπόερ έχασαν τη ζωή τους ενώ άγνωστος παραμένει ο αριθμός των Αφρικανών που πέθαναν.
Η δεύτερη θηριωδία έγινε επί βασιλείας της Ελισάβετ. Η εξέγερση των Μάου Μάου, που ξέσπασε το 1952, ήταν η αντίδραση των Κικούγιου, της μεγαλύτερης εθνότητας της Κένυας, εναντίον των βρετανικών αρχών και των λευκών εποίκων.
Πολλοί από αυτούς στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης όπου βασανίστηκαν άγρια και κακοποιήθηκαν σεξουαλικά. Εκτιμάται, σύμφωνα με τον ιστορικό David Anderson ότι 20.000 έχασαν τη ζωή τους, ενώ η Caroline Elkins ανεβάζει τον αριθμό στις 100.000.
Το 2012 χιλιάδες Κενυάτες πανηγύρισαν όταν το Ανώτατο Δικαστήριο της Βρετανίας έδωσε σε τέσσερις ηλικιωμένους Κενυάτες το δικαίωμα να προσφύγουν κατά της βρετανικής κυβέρνησης υποστηρίζοντας ότι οι βρετανικές αποικιοκρατικές δυνάμεις τους κακοποίησαν, βίασαν και βασάνισαν κατά τη διάρκεια της εξέγερσης των Μάου Μάου (1951 – 1956).
Οι τέσσερις θηριωδίες της βρετανικής κυριαρχίας εκτός Αφρικής
Υπενθυμίζεται ότι μέχρι το 1922 η Βρετανία κυβερνούσε το ένα πέμπτο του παγκόσμιου πληθυσμού και ήλεγχε το ένα τέταρτο περίπου της συνολικής έκτασης της ξηράς της Γης.
Στον απόηχο όμως της βρετανικής κυριαρχίας υπάρχουν 4 ακόμη θηριωδίες: Η σφαγή του Άμριτσαρ, η ανεξαρτησία της Ινδίας το καλοκαίρι του 1947( ο διαχωρισμός των συνόρων Ινδίας - Πακιστάν οδήγησε σε 10 εκατ. εκπατρισμένους σε μία νύχτα και σχεδόν 1 εκατ. νεκρούς), ο λιμός της Βεγγάλης, όπου περίπου 12 με 29 εκατομμύρια Ινδοί πέθαναν από την πείνα ενώ η χώρα ήταν υπό την βρετανική κυριαρχία καθώς εκατομμύρια τόνοι σιταριού εξάγονταν στη Βρετανία.
Μία από τις αξιομνημόνευτες θηριωδίες, επί βασιλείας Ελισάβετ, έλαβε χώρα στην Κύπρο. Μεταξύ 1955 και 1959 οι Βρετανοί βασάνισαν τουλάχιστον 3.000 Κύπριους που αντετίθεντο στο βρετανικό ζυγό. Υπάρχουν καταγγελίες για βασανισμούς 15χρονων που μεταξύ άλλων τους έτριβαν τα μάτια με καυτερή κόκκινη πιπεριά, άλλα τα μαστίγωναν ενώ πολλοί παρέμειναν κρατούμενοι για χρόνια χωρίς δίκη σε συνθήκες βασανισμών και εικονικών πνιγμών.
