Η λέξη Νοσταλγία δεν είναι ελληνική
Η λέξη που εκφράζει μία από τις πιο σπαραχτικές ανθρώπινες επιθυμίες, η νοσταλγία, φαίνεται ότι είναι ελληνικής προέλευσης, κι όμως δεν είναι.
Ναι μεν η λέξη νοσταλγία σχηματίζεται από τις ελληνικές λέξεις νόστος, «επιστροφή», και άλγος, «πόνος, θλίψη», και εκφράζει τη μελαγχολική επιθυμία της επιστροφής στο σπίτι, στους τόπους όπου περάσαμε τα παιδικά μας χρόνια κι όπου υπάρχουν τα πιο αγαπημένα μας πρόσωπα και πράγματα, αλλά είναι εντελώς άγνωστη στον ελληνικό κόσμο
Η λέξη πρωτοεμφανίστηκε μόλις το 1688 από έναν Αλσατό φοιτητή της ιατρικής, τον Γιοχάννες Χόφερ, ο οποίος πήρε το πτυχίο του στο πανεπιστήμιο της Βασιλείας, με τη διπλωματική του εργασία «Ιατρική διατριβή πάνω στη νοσταλγία».
Ο νεαρός είχε αφοσιωθεί επί χρόνια στην ιατρική μελέτη της συναισθηματικής φόρτισης που ένιωθαν οι Ελβετοί μισθοφόροι στην υπηρεσία του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου ΙΔ', οι οποίοι ήταν υποχρεωμένοι να μένουν για πολλά χρόνια μακριά από τις κοιλάδες και τα βουνά της πατρίδας τους και συχνά προσβάλλονταν από μια ακαθόριστη ασθένεια που τους έσπρωχνε στον θάνατο, αν δεν επέστρεφαν στην πατρίδα.
Από τότε, ο ελληνικός νεολογισμός νοσταλγία διαδόθηκε στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες για να εκφράσει το συναίσθημα θλίψης και απομάκρυνσης από την αγαπημένη γη, μιας μελαγχολίας που αποκαλείται στα γαλλικά mal du pays και στα γερμανικά Heimweh.
Επιπροσθέτως, τα γερμανικά διαθέτουν μια υπέροχη λέξη που δεν υπάρχει στα ιταλικά· υπέροχη για όποιον μπορεί να νιώσει αυτή την παράξενη συντριβή. Είναι η λέξη Fernweh, που συντίθεται από τις λέξεις «πόνος» και τη λέξη «μακριά» και υποδηλώνει τη νοσταλγία για τόπους όπου δεν πήγαμε ποτέ, αλλά που πολύ θα θέλαμε να τους επισκεφτούμε
Νόστοι (Επιστροφές) είναι και ο τίτλος μιας ανθολογίας ελληνικών επικών ποιημάτων που είναι αφιερωμένα στην επιστροφή των Αχαιών ηρώων στην πατρίδα μετά τον Τρωικό πόλεμο.
Ο δημιουργός των ποιημάτων καλύπτεται από το μυστήριο του θρύλου: σύμφωνα με κάποιους επρόκειτο για κάποιον Εύμηλο από την Κόρινθο, κατ' άλλους για τον Αγία από την Τροιζήνα.
Συνεχίζοντας τα Κύπρια Έπη, την Αιθιοπίδα, τη Μικρά Ιλιάδα, την Ιλίου Πέρσιν και προαναγγέλλοντας την Τηλεγόνεια ή Τηλεγονία, οι Νόστοι αποτελούν μέρος του λεγάμενου Τρωικού Κύκλου: μιας επικής συλλογής που εξιστορούσε όλα τα γεγονότα του Τρωικού πολέμου, ανεξάρτητα από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, τα οποία ποτέ δεν είχαν μνημονευτεί σ' αυτή τη σάγκα και για τον λόγο αυτόν αντιπροσώπευαν μια εκδοχή της ιστορίας εναλλακτική αυτής που μας παραδόθηκε από τον Όμηρο.
______
Μια σελίδα από το βιβλίο της Andrea Marcolongo «Η υπέροχη γλώσσα» που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδ. Πατάκη, σε μετάφραση Άννας Παπασταύρου.
Πολύ ενδιαφέρον πάνω στο θέμα είναι το βιβλίο της Μπαρμπαρά Κασσέν «Η νοσταλγία – Πότε λοιπόν είναι κανείς σπίτι του;», σε Εισαγωγή / Μετάφραση / Σημειώσεις Σεσίλ Ιγγλέση-Μαργέλλου, εκδόσεις Μελάνι
