Τρία χρόνια πριν, όταν ο Εμπραχίμ Ραϊσί κέρδισε την προεδρία σε στημένες εκλογές, ορισμένοι Ιρανοί πίστευαν ότι αποτελεί βήμα για ένα πιο ευοίωνο μέλλον, σημειώνει ο Economist. Ο Αλί Χαμενεΐ, o ανώτατος ηγέτης της χώρας είχε φτάσει σε προχωρημένη ηλικία και ο Ραϊσί αναμενόταν να τον αντικαταστήσει. Ωστόσο, η μοίρα έπαιξε διαφορετικό παιχνίδι.
Στις 19 Μαΐου, ο Εμπραχίμ Ραϊσί επέστρεφε από μια επίσκεψη στο γειτονικό Αζερμπαϊτζάν, όπου εγκαινίασε ένα φράγμα στα σύνορα. Οι αρχές έχασαν την επαφή με το ελικόπτερό του σε μια ορεινή περιοχή περίπου 95 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Ταμπρίζ (βλ. χάρτη). Αρχικά επέμειναν ότι δεν υπήρχε λόγος ανησυχίας: το ελικόπτερο του προέδρου είχε κάνει «ανώμαλη προσγείωση», αν και, κατά περίεργο τρόπο, πολλά ιρανικά πρακτορεία ειδήσεων ανέφεραν ότι ταξίδεψε με αυτοκίνητο προς την Ταμπρίζ. Μέσα σε λίγες ώρες, όμως, οι αναφορές αυτές είχαν ανατραπεί και η κρατική τηλεόραση άρχισε να μεταδίδει προσευχές για τον πρόεδρο. Το πρωί της 20ής Μαΐου, τα κρατικά μέσα ενημέρωσης επιβεβαίωσαν ότι ο πρόεδρος ήταν νεκρός, μαζί με τον υπουργό Εξωτερικών, Hossein Amirabdollahian, ο οποίος ταξίδευε με το ίδιο ελικόπτερο.
Ο θάνατός του θα κλονίσει την ιρανική πολιτική σκηνή.Θα αναγκάσει το καθεστώς να βρει νέο πρόεδρο σε σύντομο χρονικό διάστημα σε μια δύσκολη συγκυρία, καθώς έχει εμπλακεί σε έναν περιφερειακό πόλεμο που περιλαμβάνει άμεση στρατιωτική δράση από το Ιράν και από το δίκτυο των περιφερειακών εντολοδόχων του.
Οι αντίπαλοι του Ιράν, συμπεριλαμβανομένης της Αμερικής, του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας, εξετάζουν το ενδεχόμενο να εμβαθύνουν τους δεσμούς ασφαλείας τους προκειμένου να αντιμετωπίσουν το Ιράν. Η οικονομία βυθίζεται και θα μπορούσε να πληγεί περαιτέρω από την αυστηροποίηση των αμερικανικών κυρώσεων.
Iran’s President Ebrahim Raisi and FM Amir Hossein Abdollahian have been killed in a helicopter crash in the country’s north.
— Al Jazeera English (@AJEnglish) May 20, 2024
The first image of the crash site in East Azerbaijan province shows the burned-out wreckage of part of the helicopter. pic.twitter.com/7nGFrSIUZl
Πώς συνετρίβη το ελικόπτερο του Ραϊσί
Πολλά είναι ακόμη ασαφή, αρχής γενομένης από το γιατί συνετρίβη το ελικόπτερο του κ. Raisi.
Μέχρι στιγμής, όπως επικαλείται και το περιοδικό Economist, η αιτία πτώσης του αεροπλάνου φαίνεται πως είναι η κακοκαιρία. Κατά τη διάρκεια της πτήσης επικρατούσε βροχή και ομίχλη, με την ορατότητα να λέγεται ότι ήταν μόλις λίγα μέτρα.Οι συνθήκες ήταν αρκετά άσχημες με αποτέλεσμα τα σωστικά συνεργεία να μην μπορούν να πετάξουν για να αναζητήσουν τον πρόεδρο, και ακόμη και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη δεν μπορούσαν να βρουν το σημείο της συντριβής.
Πλάνα από το σημείο που συνετρίβη το ελικόπτερο προκαλώντας τον θάνατο του Ραϊσί:
Η Ερυθρά Ημισέληνος κατέφυγε στην αποστολή ομάδας πεζοπόρων. «Η μητέρα φύση θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ο ένοχος» επισημαίνει το περιοδικό.Ωστόσο, τίποτα δεν είναι ποτέ όπως φαίνεται στην ιρανική πολιτική σκηνή, και πολλοί Ιρανοί έχουν αρχίσει να κάνουν εικασίες για πιο ύπουλες εξηγήσεις. Ο κ. Ραΐσι έχει έναν μακρύ κατάλογο εσωτερικών εχθρών, από τους σχετικά μετριοπαθείς που έχει περιθωριοποιήσει μέχρι τους συντηρητικούς συναδέλφους του που πιστεύουν ότι υπήρξε ένας ακατάλληλος πρόεδρος. Δεν είναι παράλογο να αναρωτιέται κανείς αν οι εσωτερικοί εχθροί συνωμότησαν για να τον σκοτώσουν.
Όπως ήταν φυσικό, ορισμένοι Ιρανοί αναρωτήθηκαν επίσης αν το Ισραήλ είχε ρόλο στη συντριβή. Οι δύο μακροχρόνιοι εχθροί ήρθαν στα χέρια τον περασμένο μήνα, αφού το Ισραήλ δολοφόνησε έναν Ιρανό στρατηγό στη Δαμασκό και το Ιράν ανταπέδωσε με περισσότερους από 300 πυραύλους και drones που στόχευαν το Ισραήλ.Η Μοσάντ, η υπηρεσία κατασκοπείας του Ισραήλ, έχει μακρά ιστορία δολοφονιών των εχθρών της, μεταξύ άλλων στο Ιράν, όπου έχει σκοτώσει εξέχοντες πυρηνικούς επιστήμονες.Υπάρχουν όμως σοβαροί λόγοι να αμφιβάλλουμε για την εμπλοκή του Ισραήλ.Ποτέ δεν έχει φτάσει τόσο μακριά ώστε να δολοφονήσει έναν αρχηγό κράτους, μια ξεκάθαρη πράξη πολέμου που θα προκαλούσε μια σφοδρή ιρανική απάντηση.Θα ήταν ανόητο να διακινδυνεύσει τη θέση του για τον Ραϊσί , έναν βαθιά αντιδημοφιλή πολιτικό που στην πραγματικότητα δεν έχει τον τελικό λόγο σε πολλές από τις πιο σημαντικές πολιτικές αποφάσεις του Ιράν.
Λίγοι Ιρανοί θα τον θρηνήσουν.Θα τον θυμούνται ως τον «δικαστή της κρεμάλας», έναν εισαγγελέα στην Τεχεράνη που βοήθησε να σταλούν στην αγχόνη χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι το 1988.Και θα θυμούνται τον ανίδεο χειρισμό της οικονομίας του - τον πρόεδρο που στελέχωσε το υπουργικό του συμβούλιο με στρατιωτικούς και κληρικούς, οι οποίοι παρακολουθούσαν το ριάλ να χάνει το 55% της αξίας του σε λιγότερο από τρία χρόνια.
Το σύνταγμα ορίζει μια σαφή διαδικασία διαδοχής.Πρέπει να διεξαχθούν νέες εκλογές εντός 50 ημερών, με τον αντιπρόεδρο Μοχάμεντ Μοχμπέρ να αναλαμβάνει την προεδρία μέχρι τότε.Είναι γνωστός ως μηχανικός παρά ως παίκτης εξουσίας. Το Συμβούλιο των Φρουρών, μια ομάδα κληρικών και δικηγόρων, αποφασίζει ποιοι επιτρέπεται να συμμετάσχουν στα ψηφοδέλτια. Πριν από τις τελευταίες προεδρικές εκλογές, το 2021, απέκλεισαν εκατοντάδες επίδοξους υποψηφίους- από τους επτά που τους επετράπη να θέσουν υποψηφιότητα, μόνο ο κ. Ραΐσι είχε πιθανότητες να κερδίσει. Ενώ το καθεστώς είναι αντιδημοφιλές σε πολλούς Ιρανούς, είναι πιθανό ότι μπορεί να καταστείλει τυχόν δημόσιες διαμαρτυρίες που θα ξεσπάσουν γύρω από τις εκλογές, όπως έχει κάνει και στο παρελθόν.
Οι θρησκευτικοί συντηρητικοί ήλπιζαν να τον χρησιμοποιήσουν για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους- το ίδιο και οι στρατιωτικοί του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (irgc). Δεν είναι σαφές ποιος άλλος θα μπορούσε να καλύψει αυτόν τον ρόλο.Το irgc φαίνεται να βρίσκεται σε πολιτική άνοδο: η πολεμική του επιρροή εξηγεί την πρόσφατη και πρωτοφανή επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ.Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα θέλει να φανεί ότι διορίζει τον πρόεδρο, εν μέρει επειδή ο κάτοχος της θέσης αυτής κατηγορείται από το κοινό για την άθλια οικονομική θέση του Ιράν.
Ποιος θα είναι ο διάδοχος του Χαμενεϊ
Ο κ. Χαμενεΐ έγινε 85 ετών τον περασμένο μήνα.Τα τελευταία χρόνια οι Ιρανοί πίστευαν ότι υπήρχαν μόνο δύο κορυφαίοι υποψήφιοι για να αναλάβουν τη θέση του μετά το θάνατό του.Ο ένας ήταν ο δεύτερος γιος του κ. Χαμενεΐ, ο Μοτζταμπά, ο οποίος τα τελευταία χρόνια αναβαθμίζει τα θρησκευτικά του διαπιστευτήρια και έχει δεσμευτεί για τη μακροημέρευση του καθεστώτος.Ο άλλος ήταν ο κ. Raisi.Αν και άλλοι κληρικοί αναφέρονται ως σκοτεινοί υποψήφιοι, είναι δύσκολο να τους φανταστεί κανείς να κερδίζουν αρκετή υποστήριξη.
Παρόλα αυτά, κανένας από τους επικρατέστερους δεν είχε προφανές προβάδισμα: Ο κ. Raisi ήταν αντιδημοφιλής και ο Mojtaba θα αντιπροσώπευε μια κληρονομική μεταβίβαση της εξουσίας σε ένα καθεστώς που ήρθε στην εξουσία ανατρέποντας μια κληρονομική μοναρχία. Με τον θάνατο του κ. Ραΐσι, ο Μοτζταμπά φαίνεται να έχει σαφή πορεία προς την κορυφή. Θα βασιστεί στην irgc για να αντέξει τις όποιες αντιδράσεις - και αυτό, με τη σειρά του, θα μπορούσε να ενισχύσει το ρόλο της irgc στο καθεστώς. Το Ιράν θα μπορούσε να εξελιχθεί από ένα υβριδικό στρατιωτικό και κληρικό καθεστώς σε ένα περισσότερο στρατιωτικό καθεστώς. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει λιγότερο θρησκευτικό συντηρητισμό στο εσωτερικό, αλλά ακόμη περισσότερο ανταγωνισμό στο εξωτερικό.
Για χρόνια, οι σκληροπυρηνικοί είχαν προσπαθήσει να διασφαλίσουν μια ομαλή διαδοχή: εγκατέστησαν τον κ. Ραΐσι ως πρόεδρο και μια ομάδα συντηρητικών στο κοινοβούλιο.
Τώρα θα πρέπει να βρουν έναν νέο πρόεδρο σε σύντομο χρονικό διάστημα και ορισμένοι πολιτικοί θα αναρωτηθούν αν άλλοι πολιτικοί ενορχήστρωσαν τη συντριβή του ελικοπτέρου για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους.Θα έρθουν νευρικές μέρες για το καθεστώς.
Πηγή: Economist
