Τον Ιούλιο, ο αρχηγός της Πολεμικής Αεροπορίας του Ιράν χρησιμοποίησε μια σειρά από δημόσιες δηλώσεις για να επαινέσει την δύναμη ελικοπτέρων της Τεχεράνης. «Σήμερα, η ιρανική αεροπορία στρατού λειτουργεί ως ο μεγαλύτερος και ισχυρότερος στόλος ελικοπτέρων στη Δυτική Ασία», δήλωσε ο ταξίαρχος Γιούσεφ Γκορμπάνι σε συνέντευξη Τύπου.
Η συντριβή που σκότωσε τον Ιρανό πρόεδρο Εμπραχίμ Ραΐσι και τον υπουργό Εξωτερικών του το περασμένο Σαββατοκύριακο λέει μια διαφορετική ιστορία: πέθαναν σε ένα ελικόπτερο παλαιάς σχεδίασης, κατασκευής ΗΠΑ, μέρος ενός γηρασμένου στόλου που έχει «λιμοκτονήσει» για ανταλλακτικά, εξαιτίας των κυρώσεων από τη Δύση. Οι ιρανικές αρχές λένε ότι εξακολουθούν να ερευνούν το τι προκάλεσε τη συντριβή. Μέχρι στιγμής, το αποδίδουν σε τεχνική βλάβη καθώς πετούσε πάνω από ορεινό έδαφος και εν μέσω ομίχλης, σύμφωνα με τα κρατικά μέσα ενημέρωσης του Ιράν. Ορισμένες εξέχουσες φωνές εντός και εκτός της χώρας επέρριψαν ευθύνη στις αμερικανικές κυρώσεις που στοχεύουν το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, το οποίο η Τεχεράνη λέει ότι είναι ειρηνικό. Οι περιορισμοί της Ουάσιγκτον στο Ιράν όχι μόνο απαγορεύουν την αγορά αμερικανικών αεροσκαφών και ανταλλακτικών, αλλά απειλούν επίσης να αποκόψουν τις εταιρείες από το αμερικανικό τραπεζικό σύστημα εάν πραγματοποιούν συναλλαγές με το Ιράν.
Για το τελευταίο του ταξίδι, ο Ραΐσι επιβιβάστηκε σε ελικόπτερο Bell, σύμφωνα με αναφορές των κρατικών μέσων ενημέρωσης και επίσημα πλάνα από την επίσκεψή του στα βορειοδυτικά σύνορα του Ιράν με το Αζερμπαϊτζάν. Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης του Ιράν κατονόμασαν το μοντέλο που συνετρίβη ως Bell 212 με δύο κινητήρες, που πρωτοπαρήχθη το 1968 και αναπτύχθηκε από τον αμερικανικό στρατό κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ. Το τελευταίο Bell 212 κατασκευάστηκε το 1998.
Το ελικόπτερο στο οποίο επιβιβάστηκε ο Ραΐσι κατασκευάστηκε το 1994 από την καναδική μονάδα της τότε γνωστής ως Bell Helicopter Textron, και στη συνέχεια παραδόθηκε στην πολεμική αεροπορία του Ιράν, σύμφωνα με την Cirium Ascend, μια εταιρεία ανάλυσης αερομεταφορών με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο. Το μοντέλο που ενεπλάκη στο ατύχημα είναι το πιο πρόσφατα αποκτηθέν από το Ιράν ελικόπτερο αμερικανικής κατασκευής. Αλλά το Ιράν χρησιμοποιεί επίσης ευρέως το Bell 214, ένα παρόμοιο μοντέλο, παλαιότερο, επίσης με δύο κινητήρες που αγοράστηκε τη δεκαετία του 1970, πριν ο Σάχης ανατραπεί από την Ισλαμική Επανάσταση.
Μέχρι το ταξίδι της Κυριακής στα σύνορα Ιράν-Αζερμπαϊτζάν, το ελικόπτερο βρισκόταν σε υπηρεσία για περίπου τρεις δεκαετίες.
Ενώ αυτά τα μοντέλα Bell με δύο κινητήρες μπορούν να μεταφέρουν 15 άτομα, περισσότερους από τον αριθμό που μετέφερε το ελικόπτερο κατά τη μοιραία πτήση της Κυριακής, ορισμένοι ειδικοί της αεροπορίας λένε ότι δεν θα ήταν το καταλληλότερο αεροσκάφος για τις δύσκολες συνθήκες εκείνης της ημέρας. Ο κινητήρας μπορεί να δυσκολεύτηκε να τροφοδοτήσει με ασφάλεια το ελικόπτερο, δεδομένου του μεγάλου φορτίου και του ορεινού εδάφους, δήλωσε ο Πάτρικ Χάντσον, ομότιμος καθηγητής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Ντελφτ στην Ολλανδία. «Θα μπορούσε να έχει πάθει βλάβη», είπε ο Χάντσον, ο οποίος έχει συμβουλεύσει την Boeing και την British Airways για την ασφάλεια των αεροπορικών εταιρειών.
Οι περιορισμένες δυνατότητες πλοήγησης του μοντέλου το έκαναν επίσης λιγότερο από ιδανικό για χρήση στον ομιχλώδη καιρό που πετούσαν ο Ραΐσι και οι σύντροφοί του, δήλωσαν νυν και πρώην αξιωματούχοι της ιρανικής αεροπορίας. Στο Ιράν, οι πιλότοι που εκπαιδεύονται για να πετάξουν το μοντέλο Bell 212 πρέπει να βασίζονται στην παρατήρηση του εδάφους από τις θέσεις τους, δήλωσε ένας πρώην αξιωματούχος της υπηρεσίας πολιτικής αεροπορίας του Ιράν. Άλλωστε με τις συνθήκες που επικρατούσαν την ημέρα της συντριβής είναι δεδομένο ότι οι χειριστές εκτελούσαν πτήση όψεως.
Η Bell Textron, όπως είναι γνωστή σήμερα η εταιρεία κατασκευής ελικοπτέρων, είπε ότι δεν ασκεί καμία δραστηριότητα στο Ιράν ούτε υποστηρίζει τον στόλο ελικοπτέρων της εκεί. «Δεν έχουμε γνώση για την ενεργή κατάσταση του ελικοπτέρου που εμπλέκεται σε αυτό το ατύχημα», δήλωσε εκπρόσωπος της Bell. Το Bell 212 δεν είναι το νεότερο μοντέλο στον στόλο του Ιράν. Ο Ιρανός πρόεδρος είχε πετάξει προηγουμένως με ελικόπτερα Mi-17 ρωσικής κατασκευής, σύμφωνα με φωτογραφίες από τα ταξίδια του που δημοσιεύτηκαν από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης του Ιράν.
Το Mi-17, το οποίο έκανε το ντεμπούτο του στα τέλη της δεκαετίας του 1970, περίπου μια δεκαετία μετά το Bell 212, είναι μεταξύ των πιο πρόσφατων αγορών ελικοπτέρων που έγιναν από το Ιράν, αφού το Ιράν το προμηθεύτηκε από τη Ρωσία πριν από δύο δεκαετίες, σύμφωνα με το Cirium Ascend. Τα περισσότερα ελικόπτερα και αεροσκάφη που πετούν αυτή τη στιγμή στο Ιράν αγοράστηκαν τη δεκαετία του 1970, όταν το προηγούμενο καθεστώς που υποστηριζόταν από τις ΗΠΑ κυβερνούσε το Ιράν. Σήμερα, ο μέσος όρος ηλικίας των 290 ελικοπτέρων της χώρας είναι περίπου 38 χρόνια, σε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο περίπου 23 ετών, δήλωσε ο Rob Morris, παγκόσμιος επικεφαλής συμβουλευτικής στη Cirium Ascend.
Φταίνε οι κυρώσεις για τη συντριβή του ελικοπτέρου του Ραΐσι;
Οι περιορισμοί στα αεροσκάφη του Ιράν έχουν πλέον επιληφθεί από την Τεχεράνη και τους υποστηρικτές της ως αιτία της συντριβής της Κυριακής. «Ένας από τους ενόχους πίσω από τη χθεσινή τραγωδία είναι οι ΗΠΑ, λόγω των κυρώσεων που εμποδίζουν το Ιράν να προμηθεύεται βασικά αεροπορικά εξαρτήματα», δήλωσε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Τζαβάντ Ζαρίφ στην ιρανική κρατική τηλεόραση τη Δευτέρα, την ημέρα που επιβεβαιώθηκαν οι θάνατοι. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ επέρριψε την ευθύνη για τη συντριβή στους περιορισμούς που στοχεύουν τις αεροπορικές εταιρείες του Ιράν.
Δυτικοί αξιωματούχοι απορρίπτουν τους ισχυρισμούς αυτούς. Ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος είπε ότι οι Ιρανοί συνήθως δεν χρησιμοποιούν το πιο πρόσφατο αεροσκάφος τους για ταξίδια στο εξωτερικό, όπως το ταξίδι του Ραΐσι στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν, ακριβώς για να τονίσουν αυτό σχετικά με τον αντίκτυπο των κυρώσεων. Ο Μάθιου Μίλερ, εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, δήλωσε ότι το Ιράν είναι τελικά υπεύθυνο για την πτήση ενός παλαιού ελικοπτέρου υπό κακές καιρικές συνθήκες. Οι κυρώσεις, πρόσθεσε, θα συνεχιστούν όσο το Ιράν «χρησιμοποιεί τα αεροπλάνα του για τη μεταφορά εξοπλισμού και την υποστήριξη της τρομοκρατίας». Το Ιράν έχει υποστεί 19 μεγάλα αεροπορικά ατυχήματα την τελευταία δεκαετία, πολλά από αυτά θανατηφόρα, σύμφωνα με το Flight Safety Foundation, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό. Ενώ ορισμένα από τα περιστατικά οφείλονταν σε ελαττωματικό εξοπλισμό, άλλα προκλήθηκαν από κακή ορατότητα, συμπεριλαμβανομένης μιας συντριβής το 2018 που σκότωσε 66 άτομα στα νοτιοδυτικά βουνά του Ιράν.
Ακόμη και με νεότερα ελικόπτερα στη διάθεσή του, πρώην και νυν Ιρανοί αξιωματούχοι της αεροπορίας λένε ότι η έλλειψη ανταλλακτικών μπορεί να έχει περιορίσει τις επιλογές που έχει στη διάθεσή του ο Ραΐσι. «Αν δεν αφήσετε τους ανθρώπους να έχουν τον κατάλληλο εξοπλισμό και συντήρηση, μπορείτε να περιμένετε ατυχήματα», είπε ο ειδικός σε θέματα ασφάλειας αεροπορικών εταιρειών Χάντσον, ο οποίος θυμάται ότι πετούσε με ένα Bell 212 κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980.
Ιρανοί επιχειρηματίες που επιδιώκουν να προμηθευτούν ανταλλακτικά από μεταχειρισμένα αεροσκάφη Boeing ή Airbus στη διεθνή αγορά είπαν σε συνεντεύξεις τους ότι δυσκολεύτηκαν να βρουν κάποιον πρόθυμο να τους πουλήσει λόγω των τραπεζικών περιορισμών των ΗΠΑ. Πολλοί δεν έχουν άλλη επιλογή από το να βασίζονται σε μεσολαβητές, οι οποίοι χρεώνουν βαριές προμήθειες.
Έρευνα του 2015 από τη Wall Street Journal έδειξε την πολυπλοκότητα του εγχειρήματος που απαιτείται για την εξασφάλιση έστω και μιας μικρής κρύπτης μεταχειρισμένων ανταλλακτικών δυτικών αεροσκαφών αξίας περίπου 500.000 δολαρίων, βασιζόμενη σε έναν Τούρκο μεσάζοντα που χρέωνε προμήθεια 7% για πρόσβαση σε κινεζικό τραπεζικό λογαριασμό.
Την ίδια χρονιά, οι αεροπορικές εταιρείες του Ιράν παραλίγο να πάρουν μια αναβολή, αφού οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους υπό τον τότε πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα συμφώνησαν να άρουν τις κυρώσεις στην Τεχεράνη με αντάλλαγμα τον περιορισμό του πυρηνικού της προγράμματος. Το Ιράν ξεκίνησε συνομιλίες για την αγορά νέων ελικοπτέρων Bell καθώς και νέων αεροσκαφών από την Airbus, σύμφωνα με άτομα που συμμετείχαν στις συνομιλίες. Όμως οι διαπραγματεύσεις σταμάτησαν μετά την αποχώρηση του τότε προέδρου Ντόναλντ Τραμπ από την πυρηνική συμφωνία και την αποκατάσταση των περιορισμών στην Τεχεράνη. Οι προσπάθειες του Ιράν να αγοράσει από φιλικά κράτη, εν τω μεταξύ, δεν απέδωσαν καρπούς, εν μέρει λόγω της επιφυλακτικότητας σχετικά με τις αμερικανικές τραπεζικές κυρώσεις. Πριν από μια δεκαετία, η Κίνα, κορυφαίος αγοραστής ιρανικού πετρελαίου, συμμετείχε σε συνομιλίες για να πουλήσει 150 από τα μαχητικά της J-10 στην Τεχεράνη, αν και τα σχέδια δεν υλοποιήθηκαν ποτέ, κυρίως λόγω των κινεζικών ανησυχιών για τα αντίποινα των ΗΠΑ.
Η Ρωσία, την οποία η Τεχεράνη προμηθεύει με επιθετικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη που αναπτύσσονται στην Ουκρανία, συζητούσε εδώ και χρόνια την πώληση είκοσι μαχητικών αεροσκαφών Sukhoi Su-35 στο Ιράν. Αλλά οι επαναλαμβανόμενοι ισχυρισμοί του Ιράν ότι επίκειται παράδοση δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ.
Με πληροφορίες από Wall Street Journal
