Το ωκεανογραφικό σκάφος Ω/Κ ΑΙΓΑΙΟ, του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), αποτελεί το μοναδικό ερευνητικό σκάφος ανοιχτής θάλασσας της Ελλάδας εδώ και σχεδόν 40 χρόνια. Ναυπηγήθηκε το 1985 ως απάντηση στις τουρκικές έρευνες στο Αιγαίο και επιμηκύνθηκε το 1997, παραμένοντας σε λειτουργία με 180-200 ημέρες πλεύσης τον χρόνο σε αποστολές στο Αιγαίο, το Ιόνιο, τη Μεσόγειο, καθώς και στη Μαύρη και Ερυθρά Θάλασσα.
Παρά τις αξιόλογες αποστολές του, η ηλικία του σκάφους και τα αυξανόμενα τεχνικά προβλήματα αποτελούν σημαντική πρόκληση. Οι δυσκολίες εύρεσης ανταλλακτικών και η έλλειψη συστηματικής χρηματοδότησης για συντήρηση απειλούν την αξιοπλοΐα του. Η ανάγκη για αντικατάσταση του Ω/Κ ΑΙΓΑΙΟ είναι πλέον επιτακτική, καθώς η Ελλάδα κινδυνεύει να μείνει χωρίς ερευνητικό σκάφος ανοιχτής θάλασσας, σε μια εποχή που η Τουρκία διαθέτει τέσσερα νέα ερευνητικά πλοία, με πιο γνωστό το ORUC REIS.
Η πρόταση για νέο ερευνητικό σκάφος και τα προβλήματα χρηματοδότησης
Το 2018, μετά από πολύχρονες προσπάθειες του ΕΛΚΕΘΕ, εγκρίθηκε χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ) για την κατασκευή ενός νέου, σύγχρονου ερευνητικού σκάφους, με προϋπολογισμό 55 εκατομμυρίων ευρώ. Η ΕΤΕ συμφώνησε να καλύψει το 75% του προϋπολογισμού, ενώ το υπόλοιπο 25% επρόκειτο να καλυφθεί από το ελληνικό κράτος.
Η σύμβαση υπεγράφη τον Ιούλιο του 2020 από τον τότε Υπουργό Οικονομικών κ. Χρήστο Σταϊκούρα και τον Υφυπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων Δρ. Χρίστο Δήμα. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, η εθνική χρηματοδότηση των 15 εκατομμυρίων ευρώ δεν έχει εξασφαλιστεί, με αποτέλεσμα το έργο να παραμένει σε εκκρεμότητα. Η ένταξη στο Ταμείο Ανάκαμψης εγκαταλείφθηκε λόγω ασυμβατότητας του 5ετούς χρονοδιαγράμματος κατασκευής με τα χρηματοδοτικά ορόσημα.
Οι επιπτώσεις της καθυστέρησης και η ανάγκη για δράση
Η καθυστέρηση της ναυπήγησης του νέου σκάφους έχει σοβαρές επιπτώσεις. Η αύξηση των τιμών των πρώτων υλών παγκοσμίως καθιστά αμφίβολο το κατά πόσο ο υπάρχων προϋπολογισμός είναι επαρκής για την κατασκευή του νέου σκάφους, και απαιτείται επανεξέταση και ενδεχόμενη αύξηση του προϋπολογισμού στα 65-70 εκατομμύρια ευρώ.
Προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνέχεια της ερευνητικής δραστηριότητας της Ελλάδας, είναι απαραίτητη η άμεση εξεύρεση των 15 εκατομμυρίων ευρώ για την έναρξη υλοποίησης του σχεδιασμού του νέου σκάφους. Παράλληλα, χρειάζεται να ενισχυθεί και να διατηρηθεί το υπάρχον Ω/Κ ΑΙΓΑΙΟ, μέχρι την ολοκλήρωση του νέου σκάφους, με επιπλέον χρηματοδότηση 2,5 εκατομμυρίων ευρώ για την απαραίτητη συντήρηση.
Η επερχόμενη διοργάνωση του διεθνούς συνεδρίου «9th Our Ocean Conference», την οποία ανέλαβε η Ελλάδα με πρωτοβουλία του πρωθυπουργού, αποτελεί μια ιδανική ευκαιρία για την ανακοίνωση της έναρξης ναυπήγησης του νέου ωκεανογραφικού σκάφους. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να ενισχύσει τη διεθνή εικόνα της χώρας και να καταδείξει τη δέσμευση της Ελλάδας στην έρευνα και την προστασία των θαλάσσιων πόρων.
Η κατασκευή ενός νέου, σύγχρονου ερευνητικού σκάφους είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση των εθνικών συμφερόντων στην έρευνα των ελληνικών θαλασσών, της Μεσογείου, της Μαύρης και της Ερυθράς Θάλασσας. Ο χρόνος πιέζει και η ανάγκη για δράση είναι επιτακτική προκειμένου να διασφαλιστούν οι επιχειρησιακές δυνατότητες της χώρας σε μια στρατηγικά κρίσιμη περιοχή.
