Η ΚΟΑ ξεκινά τη χρονιά με ευφάνταστες μουσικές μεταμορφώσεις

Αύριο στο Μέγαρο Μουσικής παρουσιάζει ένα πρόγραμμα με παραλλαγές γνωστών θεμάτων

ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ/ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ-SHOWTIME 3.10.2013 | 11:37

Με ευφάνταστες μουσικές μεταμορφώσεις ανοίγει η νέα καλλιτεχνική περίοδος (2013-2014) για την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, υπό την μουσική διεύθυνση του Βασίλη Χριστόπουλου, αύριο Παρασκευή 4 Οκτωβρίου, στις 20.30, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Το πρόγραμμα της συναυλίας, αφιερωμένο στην μορφή του θέματος και των παραλλαγών του, παρουσιάζει τρία αριστουργήματα: Τις Παραλλαγές σ΄ένα θέμα του Χάυντν του Γιοχάνες Μπραμς, τη Ραψωδία σ' ένα θέμα του Παγκανίνι για πιάνο και ορχήστρα του Σεργκέι Ραχμάνινοφ και τις Παραλλαγές «Αίνιγμα» του Έντουαρντ Έλγκαρ. Σολίστ ο εκλεκτός πιανίστας Τίτος Γουβέλης.

Βασίλης Χριστόπουλος

Βασικό στοιχείο της δραματουργικής συνοχής του προγράμματος είναι η αντανάκλαση του τρόπου με τον οποίο μία μελωδία διαρκώς μετασχηματίζεται, συστέλλεται ή διαστέλλεται, οδηγώντας την φαντασία ενός δημιουργού προς πρωτότυπες και συναρπαστικές κατευθύνσεις και τελικώς επιβεβαιώνοντας την γοητεία του μουσικού «διαλόγου» ενός συνθέτη μ' έναν ομότεχνό του (εν προκειμένω του Μπραμς με τον Χάυντν και του Ραχμάνινοφ με τον Παγκανίνι) ή και με τον ίδιο του τον εαυτό-όπως συμβαίνει στην περίπτωση των Παραλλαγών «Αίνιγμα» του Έλγκαρ.

Ένα ανέκδοτο ντιβερτιμέντο για οκτέτο πνευστών του Χάυντν και πιο συγκεκριμένα ένα μέρος του έργου, το «Χορικό του Αγίου Αντωνίου» που βασιζόταν σε μία-παραδοσιακή κατά τα φαινόμενα-μελωδία, γοήτευσε τον Γιοχάνες Μπραμς τόσο ώστε να αποφασίσει να αξιοποιήσει μουσικά το θέμα. Το 1872 συνέθεσε μία σειρά παραλλαγών σε δύο εκδοχές, μία για δύο πιάνα και μία για ορχήστρα. Ο ίδιος ο Μπραμς διηύθυνε για πρώτη φορά την παραλλαγή για ορχήστρα τον Νοέμβριο του 1873 στη Βιέννη, με ιδιαίτερη επιτυχία.

Γιοχάνες Μπραμς

Λιστ, Σούμαν και Μπραμς είχαν ήδη γράψει έξοχες παραλλαγές για πιάνο του περίφημου θέματος από το 24ο Καπρίτσιο για σόλο βιολί του Παγκανίνι, όταν το καλοκαίρι του 1934, ο Σεργκέι Ραχμάνινοφ συνέθεσε μία σειρά 24 παραλλαγών για πιάνο και ορχήστρα. Ο όρος Ραψωδία που επέλεξε για το έργο υποδηλώνει ίσως μία υπερβολικά ελεύθερη χρήση του υλικού του Παγκανίνι, αν και στην πραγματικότητα όλες οι παραλλαγές του Ραχμάνινοφ έχουν ευδιάκριτη σχέση με το θέμα. Η Ραψωδία, ήδη από την πρεμιέρα της, τον Νοέμβριο του 1934, στην Βαλτιμόρη, με την Ορχήστρα της Φιλαδέλφειας υπό τον Λέοπολντ Στοκόφσκι και με σολίστ τον ίδιο τον Ραχμάνινοφ, αναγνωρίστηκε ως ένα από τα γοητευτικότερα έργα του μεγάλου Ρώσου συνθέτη.

'Ενα θέμα που έπαιξε συμπτωματικά ο Έντουαρντ Έλγκαρ αυτοσχεδιάζοντας στο πιάνο κάποιο βράδυ του 1898 αποτέλεσε την πρώτη ύλη για την σύνθεση των Παραλλαγών «Αίνιγμα»-κάθε μία εκ των οποίων συσχετιζόταν με πρόσωπα του οικογενειακού ή φιλικού περιβάλλοντος του συνθέτη. Η πρώτη εκτέλεση του έργου έγινε τον Ιούνιο της επόμενης χρονιάς, στο Λονδίνο, υπό την διεύθυνση του Χανς Ρίχτερ. Στο πρόγραμμα της πρεμιέρας ο συνθέτης εξηγούσε ποιό είναι το αινιγματικό στοιχείο του έργου του: «Πέραν, μέσα και πάνω απ' όλο το έργο ένα άλλο θέμα κινείται, αλλά δεν παίζεται... Έτσι το βασικό Θέμα δεν εμφανίζεται ποτέ». Η επιτυχία των Παραλλαγών «Αίνιγμα» ήταν εξαρχής τεράστια και έφερε στον 'Ελγκαρ μία απρόσμενα μεγάλη αναγνώριση σε διεθνές επίπεδο.