Όλα μοιάζουν ανησυχητικά περίεργα απ' την αρχή του ντοκιμαντέρ Under the Sun, ιδίως αν δεν ξέρεις πώς ακριβώς έχει γυριστεί. Σε μια πλατεία ξαφνικά ακούγονται μεγάφωνα κι ο κόσμος σταματά, μπαίνει στη σειρά και κάνει ασκήσεις γυμναστικής. Μαθήτριες προσφωνούν ξανά και ξανά η μία την άλλη «συντρόφισσα». Περαστικοί παγώνουν με το που βλέπουν γιγάντιες τοιχογραφίες του Μεγάλου Ηγέτη και τις προσκυνούν. Τα μεγάφωνα επαναλαμβάνουν με στόμφο: «Είμαστε η καλύτερη κομμουνιστική χώρα του κόσμου!». Παιδάκια τραγουδούν ένα χαρωπό τραγούδι που λέει «Πού θα βρεις ομορφότερη χώρα στον κόσμο;», λες και θα τους άφηνε κανείς να ταξιδέψουν για να ψάξουν.
Όλοι είναι χαρούμενοι και ενθουσιασμένοι. Κάπου εκεί αναρωτιέσαι αν πρόκειται για ένα προπαγανδιστικό ντοκιμαντέρ που σκοπό έχει να δείξει πως όλα στην Β. Κορέα είναι υπέροχα. Στο κάτω-κάτω ο Ρώσος σκηνοθέτης Vitaly Mansky πήρε την επίσημη άδεια του Κόμματος και του Μεγάλου Ηγέτη, που είναι βέβαιο πως δεν θα άφηναν να φανεί κάτι στραβό.
Η πρώτη όμως ένδειξη πως κάτι πάει λάθος φαίνεται όταν ξεκινούν οι σκηνές από μια σχολική τάξη. Το μάθημα της Ιστορίας τους, απ' ό,τι βλέπουμε, αποτελείται από μάλλον γελοία παραμυθάκια για την παιδική ζωή του Κιμ, τα οποία η δασκάλα διαβάζει με μελοδραματική φωνή. Όπως όλες οι χώρες, η Β. Κορέα διδάσκει στα παιδιά της ότι η ίδια είναι η καλύτερη κι ότι οι εχθροί της ήταν πάντοτε απαίσιοι. Τίποτα περίεργο μέχρι εδώ. Όμως γιατί βλέπουμε επί ένα ολόκληρο δεκάλεπτο το μάθημα για τον Αξιαγάπητο Αρχιστράτηγο και Μεγάλο Ηγέτη να επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά; Η δασκάλα κάνει ερωτήσεις, οι μαθητές απαντούν με ενθουσιασμό, και πάλι απ' την αρχή, με μικρές διαφορές, και πάλι και πάλι. Οι συνεχείς επαναλήψεις που θυμίζουν τους βλακώδεις διαλόγους της Βίρνας και του Γιάγκου αποδεικνύουν την πλύση εγκεφάλου. Αυτή όμως είναι μόνο η μισή αλήθεια.
Η άλλη μισή αποκαλύπτεται όταν το κοριτσάκι που παρακολουθούσαμε στο σχολείο πηγαίνει στο σπίτι της και τρώει με τους γονείς της. Η τριμελής οικογένεια κάθεται σ' ένα τραπέζι με πολλά πιάτα και οι γονείς αστειεύονται με την κόρη τους που λέει πως το όνειρό της είναι να μπει στην Ένωση των Παιδιών του Κόμματος.
Ξαφνικά, στο πλάνο μπαίνει ένας Βορειοκορεάτης άντρας. Κάτι λέει. Φεύγει πάλι απ' το πλάνο, και η χαρούμενη οικογένεια αρχίζει να ξαναλέει τα ίδια λόγια. Το γύρισμα συνεχίζεται, μέχρι ο άντρας να το ξαναδιακόψει, ζητώντας απ' το κοριτσάκι να μιλάει με περισσότερο ενθουσιασμό.
Η ψευδαίσθηση έχει ξαφνικά θρυμματιστεί. Ο άντρας είναι ο Υπεύθυνος του Κόμματος που όχι απλά επιτηρεί τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ, αλλά γράφει, κατευθύνει και τελικά σκηνοθετεί κιόλας το φιλμ. Ή τουλάχιστον έτσι πιστεύει, μιας και υπολόγισαν χωρίς τον ξενοδόχο.
Ο σκηνοθέτης Vitaly Mansky είχε δεχτεί να γυρίσει ένα προπαγανδιστικό φιλμ και πήρε όλες τις άδειες, χωρίς όμως να αποκαλύψει στο Κόμμα ότι είχε στα κρυφά δύο σκληρούς δίσκους στην κάμερα. Κάθε βράδυ έδινε τον έναν για έλεγχο στους Βορειοκορεάτες, και τον άλλον (στον οποίο κατέγραφε όσα είχαν συμβεί ανάμεσα στα τελικά γυρίσματα) τον έκρυβε στο δωμάτιό του. Φεύγοντας απ' τη χώρα είχε εκατοντάδες ώρες ακατέργαστου υλικού για να το μοντάρει χωρίς λογοκριτή από πάνω του.
(Δείτε το κλιπ της αποκάλυψης)
Αυτή ήταν η σατανική ιδέα: Αντί να βάλει στην ταινία μόνο τις τελικές σκηνές, έβαλε και πολλές που απορρίφθηκαν. (Μόλις συνειδητοποιείς αυτό, καταλαβαίνεις γιατί το πρώτο κομμάτι του φιλμ ήταν τόσο περίεργο, με τη δασκάλα να κάνει ξανά και ξανά τους ίδιους διαλόγους: ήταν οι κομμένες σκηνές.) Στο σπίτι βλέπουμε τους γονείς να διαβάζουν το σενάριο που τους έχει δοθεί, κι όταν στο τέλος τα πουν καλά, το τραπεζάκι με το ανέγγιχτο πλουσιοπάροχο γεύμα φεύγει σηκωτό απ' το σπίτι τους. Εννοείται πως δεν τους άφησαν να φάνε τίποτα - επρόκειτο για ντεκόρ... Στην πορεία μάλιστα θα μάθουμε, απ' τις κομμένες σκηνές πάλι, ότι το παιδί δε ζει καν στο ίδιο σπίτι με τους γονείς, αλλά γι' αυτό θα πω σε λίγο.
Καθώς περνά η ώρα, όλο και περισσότερο βλέπουμε παρασκήνια και μόνο παρασκήνια. Όλοι είναι αγχωμένοι μην κάνουν λάθη μπροστά στον Υπεύθυνο και στους δρόμους έξω πάντα γίνεται κάποια παρέλαση. Πάντα υπάρχει μια γιορτή που σχετίζεται με τον Μεγάλο Ηγέτη, με τον πατέρα του ή με τον παππού του. Η μέρα του Λαμπερού Αστεριού -στην πραγματικότητα τα γενέθλια του μακαρίτη πατέρα του Κιμ- γιορτάζεται με έναν πύρινο λόγο στο σχολείο. Τα παιδάκια είναι προσοχή κι η κάμερα εστιάζει σε ένα που χασμουριέται. Ένα «Ω!» ακούγεται στην αίθουσα του κινηματογράφου καθώς βλέπουμε το φιλμ, «πάει αυτό» σκεφτόμαστε καθώς ένας βετεράνος αφηγείται στα παιδιά ασυνάρτητες ανοησίες επί ώρες. Το κοριτσάκι-πρωταγωνίστρια, κουρασμένο απ' τα υποχρεωτικά πολύωρα γυρίσματα νυστάζει και κλαίει. Η δασκάλα της σκουπίζει τα δάκρυα και τη μύτη και τη βάζει να συνεχίσει. Ξεκουράσου, της λέει λίγο αργότερα ξανασκουπίζοντας τα δάκρυά της, όμως σχεδόν αμέσως την ξαναβάζει να χορέψει. Κάποτε τα παιδιά ορκίζονται μπροστά σε βλοσυρούς ηλικιωμένους και μη στρατηγούς να συνεχίσουν την λαμπρή οικοδόμηση του Κομμουνισμού...
Οι άνθρωποι μοιάζουν μελαγχολικοί, όμως δεν επιτρέπεται να το δείξουν. Η άποψη του Κόμματος για την ευτυχία; Ψεύτικα χαμόγελα, ενθουσιώδη λόγια, βεβιασμένα χειροκροτήματα, πρόβες για το κάθετι, υποκλίσεις, προκαθορισμένη διασκέδαση. Όλη την ώρα μια ψευδαίσθηση επιτυχίας (αλληλοσυγχαίρονται, αλληλοχειροκροτούνται). Θεωρούν πως ευτυχία είναι το να δείχνουν συνέχεια χαρούμενοι, κι ας μην είναι.
Οι αγαπημένες μου σκηνές είναι σε ένα εργοστάσιο ύφανσης, όπου βλέπουμε, αν θυμάμαι καλά, τον πατέρα της μικρής πρωταγωνίστριας που έχει έρθει για έλεγχο του εργοστασίου. Μόνο που (απ' τις πρόβες) συνειδητοποιούμε πως στην πραγματικότητα δεν είναι ελεγκτής αλλά υποδύεται τον ελεγκτή, με τον ίδιο τρόπο που αργότερα βλέπουμε τη σύζυγό του ντυμένη καθαρίστρια παρότι η κανονική δουλειά της ήταν άλλη. Ο «Ελεγκτής» μιλάει με δύο εργάτριες, που του μεταφέρουν το υπέροχο κλίμα που υπάρχει εκεί. Μιλάνε με σλόγκαν όπως «αν ενωθούμε θα πετύχουμε σπουδαία αποτελέσματα», όμως ο Υπεύθυνος του Κόμματος πετάγεται κάθε τόσο και κάνει αλλαγές στο σενάριο. «Αντί να πείτε σπουδαία αποτελέσματα» τους διορθώνει, «να πείτε εξαιρετικά σπουδαία αποτελέσματα!». Όταν αυτές λένε πως υπάρχει έλλειψη σε βελόνες των 6 χιλιοστών, πετάγεται έντρομος και απαιτεί να πουν ότι «αν έχουμε κι άλλες βελόνες, θα έχουμε ακόμα καλύτερα αποτελέσματα!». Εξαιρετικής σημασίας και η διόρθωσή του όταν ανέφεραν οι εργάτριες το εργοστάσιο ως εργοστάσιο. «Στοπ», είπε, «δεν θα το λέτε εργοστάσιο, αλλά εργαστήριο».
Με τίποτα δεν θα μπορούσε να φανταστεί το κόμμα ότι όλες αυτές οι μεγαλομανείς αλλαγές και οι ψευτοκομμουνιστικές παρεμβάσεις θα έβγαιναν στον αέρα, κι έτσι σε κάθε πρόβα βλέπουμε να προσθέτουν και μια υπερβολή και να απαιτούν όλο και περισσότερα απ' τους υφάντρες που παίζουν «τους εαυτούς τους» στο ντοκιμαντέρ. Σταδιακά τους ζητούν να χειροκροτούν περισσότερο, να δείχνουν περισσότερο ενθουσιασμό και να τα παραλένε ακόμα πιο πολύ. Μια εκπρόσωπός εργατριών λέει: «Έχουμε την τιμή να σας αναφέραμε πως σήμερα δουλέψαμε πολύ και καλά και εκπληρώσαμε και ξεπεράσαμε κατά 150% το σχέδιο της κυβέρνησης για την παραγωγή της ημέρας», όμως στην επόμενη σκηνή το 150% έχει αυξηθεί σε 200%!
Μαθαίνουμε πως στην πραγματικότητα τα παιδιά συνήθως διαμένουν στα σχολεία και οι εργάτες κοιμούνται σε στρατώνες, δίπλα στο εργοστάσιο. «Έτσι τα παιδιά μπορούν να διαβάζουν περισσότερα, και οι μεγάλοι να αφοσιώνονται στην αγαπημένη τους δουλειά», μαθαίνουμε και γελάμε πικρά. Τότε συνειδητοποιούμε πως οι σκηνές φαγητού της μικρής πρωταγωνίστριας με τους γονείς της που είδαμε στην αρχή ήταν ίσως η πρώτη φορά που βρέθηκαν οι τρεις τους στο τραπέζι του σπιτιού τους (;) μετά καιρό.
Το ντοκιμαντέρ συνεχίζεται με ατελείωτες πρόβες, μ' ένα ψεύτικο στραμπούληγμα ποδιού (με σκοπό να χρειαστεί να χρησιμοποιήσουν το νέο νοσοκομείο και να το επιδείξουν στην κάμερα), συνεχείς τελετές με "Δώρα" από τον Μεγάλο Ηγέτη. Η Μέρα Του Ήλιου γιορτάζεται με μεγαλοπρέπεια, με ακρίβεια, με στήσιμο, χωρίς χαρά. Χωρίς κάνεις να αφήνεται, ποτέ. Βλέπουμε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους που χαμογελούν όταν πρέπει, χειροκροτούν όταν πρέπει, χορεύουν κατά παραγγελία, κι όταν δίνεται το σύνθημα... όλα κόβονται μαχαίρι.
Όλοι ζουν μια στρατιωτική ζωή, - ακόμα κι όσοι δεν είναι στρατιώτες. «Κάντε το με περισσότερο χαμόγελο» τους λένε σε κάποια στιγμή, «και με περισσότερα πατριωτισμό!». Κι αν αυτή ήταν η καθημερινή ζωή μπροστά στις κάμερες ξένων κινηματογραφιστών, δεν τολμάς να μαντέψεις τι συμβαίνει όταν είναι μόνοι τους...
Το τρέιλερ
