Τι αλλάζει στην αμερικανική ζωή; Τι αλλάζει στον τρόπο που ο κόσμος αντιμετωπίζει τη ζωή και όσα συμβαίνουν γύρω του; Από το πρωί τα media «μουδιασμένα» όσο και οι πολιτικοί αναλυτές και δημοσκόποι, εκτός από το ρεπορτάζ και την αδιάκοπη ροή ειδήσεων, απευθύνουν με ένταση περίπου τις ίδιες ερωτήσεις, απολύτως σημαντικές, ωστόσο, για όσα έρχονται μετά την ανάδειξη του Ντόναλντ Τραμπ στο κορυφαίο πολιτικό και πολιτειακό αξίωμα των ΗΠΑ.
Το περίμεναν; Τι πιστεύουν ότι έφταιξε για την παταγώδη αποτυχία της Κλίντον; Πώς αντικρίζουν την επόμενη μέρα; Πόσο θα επηρεάσει τη δική μας ζωή αυτή η εκλογή;
Έλληνες δημοσιογράφοι, ακαδημαϊκοί και διανοούμενοι δίνουν την δική τους εκτίμηση για το τι ήταν αυτό που τελικά οδήγησε την Αμερική στα πόδια του Ντόναλντ Τραμπ.
Άντζελα Δημητρακάκη
Aκαδημαϊκός - συγγραφέας
Η νίκη του Τραμπ −της προσωπικότητας Τραμπ, αλλά κυρίως των αξιών που εκπροσωπεί− δεν ήταν μη αναμενόμενη. Απλώς, υπήρξε κάποια «άρνηση» από την πλευρά πολλών να κατανοήσουν την πολιτική πραγματικότητα του δικομματισμού και το πώς λειτουργεί στις ΗΠΑ. Για παράδειγμα, υπήρξε μια μερίδα της Aριστεράς που δεν ψήφισε Κλίντον (και δεν ψήφισε γενικά), λόγω της σύνδεσής της με το Ιράκ. Όπως και να 'χει, αυτήν τη στιγμή η κατάσταση μπορεί να περιγραφεί με κάτι που είπε, προ λίγων ημερών, ο γνωστός Αμερικανός θεωρητικός Fredric Jameson: «Πολλοί λένε ότι αυτός είναι ένας "νέος φασισμός". Η απάντησή μου θα ήταν "όχι ακόμα". Αν ο Ντόναλντ Τραμπ έρθει στην εξουσία, τότε ναι, αυτό θα είναι μια άλλη περίπτωση». (Διαβάστε τη συνέντευξη εδώ).
Λοιπόν, ο Τραμπ ήρθε στην εξουσία την 9η Νοεμβίου 2016. Και θα χρειαστούμε νέου τύπου, παγκόσμιες πλέον, αντιφασιστικές συμμαχίες ενάντια στην κατάσταση που διαμορφώνεται με τα φαινόμενα Τραμπ, Ερντογάν κ.ο.κ. Γίνεται σαφές πλέον ότι η οικονομική καταστροφή από τον νεοφιλελευθερισμό ολόκληρων κοινωνικών ομάδων (οι οποίες, ας σημειωθεί, δεν έχουν πρόσβαση στις ωραίες, προοδευτικές ιδέες που θεωρούνται ταξικό προνόμιο των «μορφωμένων») οδηγεί σε αυτό το φαινόμενο, στην άνοδο στην εξουσία της «εύκολης και άμεσης λύσης» που εκπροσωπεί ο Τραμπ. Στις ΗΠΑ επίσης υπήρχε ένα μίσος προς τον Ομπάμα, τον «μαύρο Πρόεδρο» που, ο μη γένοιτο, θα ακολουθούσε μια «γυναίκα Πρόεδρος». Οι δημοσκοπήσεις, όπως είπε μια Αμερικανίδα συνάδελφος στο γραφείο, ήταν λάθος γιατί πολλοί ντρέπονταν να πουν δημόσια ότι θα ψήφιζαν Τραμπ. Υπάρχει μια επίφαση, ένα βερνίκι φιλελευθερισμού, κάτω απ' το οποίο ο μισογυνισμός, ο ρατσισμός, είναι η μασίφ πραγματικότητα. Με την εκλογή Τραμπ γίνεται σαφές τι πέτυχαν και τι όχι τα προοδευτικά κινήματα στις ΗΠΑ και στη Δύση γενικότερα. Είναι ένας απολογισμός.
Βλέπουμε ότι τελικά η οικονομία, ναι, είναι το κέντρο ελέγχου και οι όποιες προοδευτικές ιδέες, αργά ή γρήγορα, βρίσκονται αντιμέτωπες με την πραγματικότητα του «θα κλείσω τα ορυχεία στη Βιρτζίνια», υπόσχεση της Κλίντον. Αλλά, επίσης, βλέπουμε παγκόσμια ότι η πατριαρχία παλεύει με όλες της τις δυνάμεις ενάντια σε ό,τι την υπονομεύει. Γιατί όχι; Αφού μπορεί, με την υποστήριξη πολλών γυναικών, όπως για παράδειγμα των γυναικών −θρήσκων ή χειραφετημένων− που ψήφισαν έναν άντρα, ο οποίος είπε «αρπάζω τις γυναίκες απ' το μουνί».
Μαρία Χούκλη
Δημοσιογράφος
Το φοβόμουν ότι θα επικρατούσε. Φαινόταν από την αξιοσημείωτη αντοχή του παρόλο που τον αποκήρυξαν επιφανή στελέχη του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, παρά τις αποκαλύψεις για τον βίο και την πολιτεία του, παρά τη ρατσιστική, σεξιστική και ακροδεξιά ρητορική του, παρά τις αφελείς προσεγγίσεις του στα μεγάλα ζητήματα του καιρού μας. Ο Τραμπ, ως κινούμενη ύβρις, μπορεί να σκανδάλιζε τους «πολιτικά ορθούς» −εντός και εκτός ΗΠΑ− αλλά ενθουσίαζε όσους ήθελαν από καιρό να τιμωρήσουν τις ελίτ. Και η Χίλαρι είναι μέρος των ηγετικών δωμάτων του αμερικανικού κατεστημένου. Έχασε και εξαιτίας των μειονεκτημάτων και των λαθών της. Διαφωνώ, ωστόσο, ότι ο κόσμος ψήφισε αντισυστημικά, όπως λέγεται. Τιμώρησε όσους θεωρεί ότι τον έβγαλαν από το σύστημα, κομμάτι του οποίου θα ήθελε να είναι, αλλά πλέον αδυνατεί. Αντισυστημική θα ήταν η ψήφος στον Μπέρνι Σάντερς. Εκτιμώ, πάντως, ότι ο Τράμπ θα κινηθεί μετριοπαθέστερα απ' ό,τι έδειξε προεκλογικά, γιατί ο Λευκός Οίκος δεν δρα μόνος του.
Ευτύχης Βαρδουλάκης
Επικοινωνιολόγος
Ήταν μια αναμέτρηση με πάρα πολλά σκαμπανεβάσματα και υψηλό ποσοστό αβεβαιότητας ψήφου μέχρι την τελευταία στιγμή. Το εκλογικό momentum άλλαζε συνεχώς από τον περασμένο Μάιο και μετά. Τις τελευταίες 2 εβδομάδες το ρεύμα υπέρ Τραμπ ήταν πολύ ισχυρό και αυτό φαινόταν από το κλείσιμο της ψαλίδας. Ωστόσο, τις τελευταίες δυο-τρεις μέρες φάνηκε ότι το προβάδισμα της Κλίντον είχε σταθεροποιηθεί και σημαντικά ινστιτούτα πρόβλεψης αποτελεσμάτων (όπως π.χ αυτό του Πρίνστον, ο «γκουρού» Νέιτ Σίλβερ κ.ά.) θεωρούσαν σαφώς πιθανότερη την επικράτηση της Κλίντον. Οπότε μπορούμε να πούμε ότι για τους περισσότερους που ασχολούνται με τον χώρο των μετρήσεων και των προβλέψεων, ναι, ήταν έκπληξη. Η Χίλαρι Κλίντον ήταν εξαρχής προβληματική επιλογή. Είχε υψηλό ποσοστό αρνητικών γνωμών. Είχε συσσωρευμένη φθορά από μια πολυετή παρουσία στα δημόσια πράγματα. Είχε έλλειμμα επικοινωνιακού χαρίσματος. Και είχε ένα κεντρικό μήνυμα το οποίο εστίαζε στις δικές τις ικανότητες και εμπειρίες. Αντιθέτως, το μήνυμα του Τραμπ ήταν πιο κατανοητό. Έλεγε «let's make America great again», εξιδανικεύοντας το παρελθόν και επιτρέποντας στον καθένα να κάνει την προβολή που ήθελε σε αυτό που ο καθένας θεωρούσε «great», ενώ επίσης μιλούσε για το πολύ πιο κατανοητό αίτημα για «αλλαγή» απέναντι στο κατεστημένο. Και στην πολιτική τίποτα δεν είναι πιο ισχυρό από μια υπόσχεση αλλαγής. Πέραν αυτών, η Κλίντον επλήγη σε μια συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα, τους λευκούς άντρες της εργατικής τάξης, οι οποίοι της στέρησαν μερικές κρίσιμες γι' αυτήν πολιτείες, όπως το Mίσιγκαν, το Oυισκόνσιν και η Πενσυλβάνια, που ήταν παραδοσιακά ο κορμός της αμερικανικής βιομηχανίας. Είναι πρόωρο να συζητάμε πώς θα μας επηρεάσει αυτή εξέλιξη. Σε πρώτη φάση φαίνεται ότι ο Τραμπ θα είναι λιγότερο παρεμβατικός σε ζητήματα που δεν αφορούν άμεσα τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όμως, από το επίπεδο των προθέσεων μέχρι του πώς υλοποιείται μια τέτοια στρατηγική υπάρχουν πολλά που πρέπει να δούμε. Και ο Μπους το 2000 ως απομονωτιστής είχε ξεκινήσει και μετά ήρθε η 11η Σεπτεμβρίου και τα άλλαξε όλα. Η πολιτική των ΗΠΑ έναντι της Ελλάδας θα εξαρτηθεί από τις εξελίξεις στην περιοχή μας, τη σημασία που θα έχουμε, τα στρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή και, φυσικά, από τις δικές μας επιλογές.
Ξένια Κουναλάκη
Δημοσιογράφος
Όχι απλώς δεν το περίμενα αλλά έπαθα σοκ, κατάθλιψη και μετά θυμό. Ήμουν στην εφημερίδα ως τις πέντε τα ξημερώματα κολλημένη στην οθόνη, ελπίζοντας σε ένα θαύμα. Η χώρα που εξέλεξε τον Ομπάμα πριν από οκτώ χρόνια και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τις ευρωπαϊκές φιλελεύθερες δημοκρατίες να επιδείξει μια τόσο αυτοκαταστροφική συμπεριφορά; Sad (λυπηρό), που θα έλεγε και ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ. Η Κλίντον ήταν η χειρότερη δυνατή αντίπαλος του Τραμπ. Με έναν συμβατικό Ρεπουμπλικάνο, εκπρόσωπο του κομματικού κατεστημένου, ίσως μπορούσε να τα βγάλει πέρα. Για τον Τραμπ, όμως, και τους ψηφοφόρους του ήταν ο λόγος ύπαρξής τους. Ο Τραμπ και οι υποστηρικτές του γεννήθηκαν ως αντίδραση σε ό,τι ακριβώς εξέφραζε η Κλίντον. Η Μισέλ Ομπάμα θα τον είχε κάνει με τα κρεμμυδάκια και πιστεύω ότι θα το κάνει το 2020.
Οι αγορές κλονίζονται, ο Πολ Κρούγκμαν προβλέπει ύφεση κι εγώ δεν αισθάνομαι και πολύ καλά τελευταία. Το χειρότερο είναι ότι εκείνοι που θα πληγούν περισσότερο οικονομικά είναι οι ψηφοφόροι του Τραμπ, οι εργάτες του Rust Belt, της πάλαι ποτέ βιομηχανικής καρδιάς των ΗΠΑ κατά τον περασμένο αιώνα, που τώρα παραπαίει. Ο βαθύς διχασμός που προκάλεσε με τη μισαλλόδοξη εκστρατεία του ο Τραμπ, στοχοποιώντας μουσουλμάνους, γυναίκες, ισπανόφωνους, δύσκολα μπορεί να γεφυρωθεί. Ακόμη κι αν ο ίδιος αποφασίσει να κάνει στροφή 180 μοιρών, το εκλογικό σώμα έχει γαλουχηθεί και εθιστεί σε αυτού του είδους τη ρητορική. Θα πρέπει, λοιπόν, να αναμένεται υποχώρηση στον τομέα των κοινωνικών δικαιωμάτων, συντηρητικότερη σύνθεση του Ανώτατου Δικαστηρίου και απομονωτισμός των ΗΠΑ σε διπλωματικό επίπεδο. Το μόνο θετικό που βλέπω είναι ότι θα δούμε μια έντονη κινητοποίηση και εγρήγορση θεσμών, όπως το Κογκρέσο και τα ΜΜΕ, που θα κληθούν να διαφυλάξουν τις θεμελιώδεις αρχές πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε αυτή η υπέροχη, αλλά αντιφατική χώρα. Και να την ξανακάνουν σπουδαία, για να κλέψω το σύνθημα του Τραμπ.
Μιχάλης Μητσός
Δημοσιογράφος
Φυσικά και δεν το περίμενα – αν και μόλις έγινε γνωστό το μοιραίο, ήξερα ότι διάφοροι περισπούδαστοι αναλυτές θα έλεγαν πως το περίμεναν. Εγώ πάλι όχι − ίσως επειδή δεν είμαι περισπούδαστος αλλά απλώς αφελής. Βαθιά μέσα μου υπάρχει μια φωνή που λέει ότι οι άνθρωποι είναι στην πραγματικότητα καλοί και ότι η ανθρωπότητα είναι «καταδικασμένη» να προοδεύσει. Κάθε φορά προσπαθώ να μην ακούω αυτήν τη φωνή και κάθε φορά την πατάω. Κι όμως, ο Τζορτζ Όργουελ το είχε πει (και μας το θύμισε σήμερα ο διευθυντής του «New Yorker» σε ένα παθιασμένο κείμενό του): «Η κοινή γνώμη δεν είναι έμφυτα πιο έξυπνη απ' όσο οι άνθρωποι είναι έμφυτα καλοί».
Όλοι ρίχνουν την ευθύνη στη Χίλαρι. Ότι είναι διεφθαρμένη, ότι είναι γκρίζα, ότι είναι φίλη με τους τραπεζίτες, ότι είναι μια Κλίντον. Εγώ πάλι τη θεωρούσα μια καλή υποψήφια και ήμουν ήσυχος ότι θα ήταν μια καλή Πρόεδρος. Αλλά έπεσε θύμα μιας παγκόσμιας εξέγερσης κατά των «ελίτ». Δεν ήταν το πρώτο θύμα και δεν θα είναι το τελευταίο. Επιπλέον, ο Τραμπ αποδείχθηκε πολύ πιο ικανός, πολύ πιο κυνικός και πολύ πιο αδίστακτος του αναμενομένου. Τα μέσα ενημέρωσης δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι το ψέμα και το μίσος θα «πουλούσαν» τόσο. Ε, έκαναν λάθος.
Για την Αμερική είμαι πολύ απαισιόδοξος. Και το μυαλό μου είναι στους μαύρους, στις γυναίκες, στους διανοούμενους. Για την Ευρώπη υπάρχουν δύο σενάρια. Η εκλογή του Τραμπ θα δείξει ότι όλα γίνονται, άρα μπορεί αύριο να γίνει Πρόεδρος της Γαλλίας ακόμη και η Λεπέν. Ή θα υπάρξει «διόρθωση», οι πολίτες θα κατανοήσουν τον κίνδυνο και θα στραφούν προς συστημικές λύσεις. Φοβάμαι ότι κλίνω προς το πρώτο. Η ελληνική κυβέρνηση είχε επενδύσει πολλά στην Αμερική για το θέμα του χρέους. Ο Ομπάμα υποτίθεται ότι θα υποστηρίξει θερμά τις ελληνικές θέσεις την επόμενη εβδομάδα στην Αθήνα. Το κακό είναι ότι η Αμερική την οποία εκπροσωπεί δεν έχει σχέση με την Αμερική που κέρδισε στις εκλογές. Τα λεγόμενά του έτσι δεν θα έχουν μεγάλη σημασία. Η ελληνική κυβέρνηση, και πρώτος ο υπουργός Εξωτερικών, μπορεί πάντως να παρηγορηθεί από το γεγονός ότι ο μόνος πολιτικός τον οποίο σέβεται ο Τραμπ είναι ο Πούτιν. Τι περίεργο! Οι αριστεροί που μας κυβερνούν νόμιζαν κάποτε ότι θα συμμαχούσαν με τη Μόσχα κατά της Ουάσινγκτον και τώρα βλέπουν ότι η Ουάσινγκτον θα συμμαχήσει με τη Μόσχα κατά της Ευρώπης. Μυστήρια πράγματα, εντελώς τραμπικά.
Βίβιαν Ευθυμιοπούλου
Σύμβουλος Επικοινωνίας
Το αποτέλεσμα ομολογώ πως δεν το περίμενα. Είχα πολύ μεγάλη εμπιστοσύνη στα στατιστικά μοντέλα κάποιων πολύ σοβαρών ειδικών, όπως ο Nate Silver, και σε μια σειρά από πολύ σοφιστικέ μεθόδους, όπως η προσομοίωση αποτελεσμάτων με τη χρήση των βάσεων δεδομένων του Δημοκρατικού Κόμματος με ταυτόχρονη επιβεβαίωση με τα data των χρηστών στα social media. Μπορεί, λοιπόν, να μην περίμενα το αποτέλεσμα, αλλά την ίδια στιγμή δεν σοκαρίστηκα κιόλας από αυτό. Τον τελευταίο χρόνο ο Τραμπ έδειχνε να εκφράζει ένα μεγάλο πλήθος (που το αποτελούν συγκεκριμένες δημογραφικές ομάδες), απροσδιόριστο στα «θέλω» και τις επιδιώξεις του, με μόνη κοινή συνισταμένη έναν μεγάλο θυμό απέναντι σε ό,τι θεωρούσε ότι άλλαξε τη ζωή του προς το χειρότερο: το κατεστημένο, την παγκοσμιοποίηση, τη μετανάστευση, το ελεύθερο εμπόριο και τις ελίτ. Παρ' όλες τις προσπάθειες που κατέβαλαν προοδευτικοί, αντιλαϊκιστές, αλλά και οι παραδοσιακοί συντηρητικοί του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, δεν κατάφεραν, τελικά, να το ανακόψουν. Η Χίλαρι Κλίντον μπορεί να ήταν η καταλληλότερη για τη δουλειά του Προέδρου, με ουσιαστική γνώση των θεμάτων, πολύ μεγάλη εμπειρία στον σχεδιασμό και την εφαρμογή εθνικών πολιτικών, αλλά αποδείχτηκε ακατάλληλη να αρθρώσει και βέβαια να εκφράσει την πειστική αντιπρόταση στο ρεύμα που ονομάσαμε «αντισυστημικό» − χρησιμοποιώ συμβατικά τη λέξη για να συνεννοηθούμε. Η Χίλαρι ήταν κατάλληλη για τη δουλειά, αλλά οι πολίτες αναζητούσαν κάποιον κατάλληλο να τους δώσει συγκεκριμένες απαντήσεις και ο Τραμπ έδωσε συγκεκριμένες απαντήσεις, όσο αποκρουστικές ή ανορθολογικές και αν ακούγονται σ' εμάς. Είναι πολύ νωρίς για να γνωρίζουμε τις συνέπειες της εκλογής Τραμπ για τη χώρα μας κυρίως. Σίγουρα βλέπω να «νομιμοποιείται» ένας συγκεκριμένος τρόπος του πολιτεύεσθαι, ένας συγκεκριμένος τρόπος εκφοράς δημόσιου λόγου, όπου όλα θα είναι ανεκτά και η μεγαλύτερη χυδαιότητα θα εκστομίζεται χωρίς συνέπειες. Η εποχή των post-truth politics που καταγράψαμε για πρώτη φορά το 2010 στην πραγματικότητα μόλις ξεκίνησε.
Γιώργος - Ίκαρος Μπαμπασάκης
Μεταφραστής / συγγραφέας
«On s' en souviendra de cette planète» (Θα τον θυμόμαστε αυτό τον πλανήτη) ήταν τα τελευταία λόγια του Villiers de l'Isle-Adam που δεν έπαυε να επαναλαμβάνει ο Γκι Ντεμπόρ.
Στο μεταξύ, εμείς θα θυμόμαστε την Αμερική του Γκίνσμπεργκ και του Ντίλαν, του Πίντσον και του Fariña, του Τζάκσον Πόλοκ και του Φίλιπ Ροθ, του Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας και του Ουίλιαμ Σιούαρντ Μπάροουζ, του Ρόμπερτ Φρανκ και της Νταϊάν Άρμπους, του Τζον Κασσαβέτη και της Τζίνα Ρόουλαντς. Και θα λέμε πάντα: το κιτς είναι ο προθάλαμος του φασισμού και η παράνοια είναι το προάγγελμα της χειρότερης καταδυνάστευσης. Ήδη ζούμε το τέλος της πολιτικής, της λογικής, της ευαισθησία. Σώζουμε ό,τι μπορούμε απ' όσα αγαπήσαμε μες στα ερείπια μιας εποχής. Ναι, η
Νοσταλγία δεν είναι πια αυτό που ήταν. Η Νοσταλγία είναι η επιστημονική φαντασία της τσακισμένης ευαισθησίας μας. Είναι ό,τι έχουμε και δεν έχουμε. Αντίο, Ηνωμένες Πολιτείες. Κάποτε ήσασταν καλή παρέα. Τώρα είστε ένας χυδαίος εφιάλτης.
Γλυκερία Μπασδέκη
Φιλόλογος / ποιήτρια
Είναι σαν αυτές τις b-movies όπου τα ολόξανθα παιδάκια με τις ολόξανθες μανούλες τους γελάνε με τον κλόουν (με ολόξανθη περούκα ο κλόουν) κι ετοιμάζονται να σβήσουν τα κεράκια στην τούρτα του πιο ολόξανθου που γιορτάζει. Τότε ο κλόουν βγάζει ένα μαχαίρι (κρυμμένο κάτω από το περουκίνι) και τους καθαρίζει όλους, συν τους ολόξανθους γείτονες που ακούν το σύστριγγλο. Αυτός είναι ο ολόξανθος Ντόναλντ Τραμπ. Τον καλέσανε για κλόουν, αλλά θα χυθεί πολύ αίμα στο πάρτι.
Νίκος Σαραντάκος
Συγγραφέας
Πριν από έναν μήνα περίπου είχα γράψει πως θεωρoύσα πιθανότερη τη νίκη της Κλίντον, αλλά ότι «δεν αποκλείω ένα κομμάτι του εκλογικού σώματος να αντιδράσει με πείσμα και να ψηφίσει Τραμπ, ακριβώς επειδή τον χτυπάνε όλοι».
Τελικά, ο Τραμπ νίκησε (δηλαδή συγκέντρωσε περισσότερες εκλεκτορικές ψήφους, διότι δεν αποκλείεται στη λαϊκή ψήφο να ήρθε δεύτερος) και σ' αυτό φαίνεται πως έπαιξε ρόλο (ακριβώς όπως και στο Brexit) η αντίδραση των λευκών ανδρών στην αλαζονεία των ελίτ και το αίσθημα ματαίωσης που νιώθουν, βλέποντας ότι ελάχιστα καρπώνονται από την ιλιγγιώδη αύξηση του πλούτου και της παραγωγικότητας, με αποτέλεσμα να δέχονται τη ρητορεία ενός ακροδεξιού δημαγωγού που φόρεσε αντισυστημική λεοντή και βρήκε βολικούς αποδιοπομπαίους τράγους. Τέλος, αν και δεν μπορώ να το αποδείξω, δεν μου φεύγει από τον νου η σκέψη ότι η Χίλαρι Κλίντον ηττήθηκε όχι επειδή ήταν η υποψήφια του κατεστημένου και του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος που θα μας έφερνε πιο κοντά στον πόλεμο, αλλά, ανάμεσα στ' άλλα, επειδή είναι γυναίκα.
Η νίκη του Τραμπ επιβεβαιώνει μια γενικότερη συντηρητική στροφή που την παρατηρούμε παντού στον λεγόμενο δυτικό κόσμο. Τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, η επίδρασή της θα είναι πολύ αρνητική στην Ευρώπη –καταρχάς με αποχαλίνωση της αντιπροσφυγικής δημαγωγίας.
Παναγής Παναγιωτόπουλος
Ακαδημαϊκός
Βάσει των δημοσκοπήσεων, ήταν ένα απολύτως πιθανό αποτέλεσμα η εκλογή του Τραμπ. Ακόμα και βάσει ενός άτυπου κανόνα εναλλαγής και μοιρασιάς των δεκαετιών ή των δεκαπενταετιών σε ό,τι αφορά τα κόμματα των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικανών στις ΗΠΑ, από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά. Σπανιότατα μπορεί να κάνει τρεις θητείες το ίδιο κόμμα. Θα έπρεπε να κάνει κατορθώματα για να κερδίσει το κόμμα των Δημοκρατικών. Από την άλλη, και ο Τραμπ θα έπρεπε να κάνει κατορθώματα. Ε, και τα έκανε. Αυτή η πεποίθηση που είχαμε ότι είναι αδιανόητο να βγει ο Τραμπ είναι μια δική μας εντύπωση με βάση κάποιες πολιτισμικές ορίζουσες, οι οποίες δεν αντιστοιχούν στους Αμερικανούς ψηφοφόρους. Οι ψηφοφόροι του Τραμπ δεν το θεωρούσαν σκανδαλώδες και περίεργο να ψηφίσουν τον Τραμπ, όπως νομίζαμε όλοι.
Βέβαια, αν ήταν κάποιος άλλος ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών, θα ήταν πολύ πιο εύκολο να κερδίσει τη Χίλαρι. Ήταν επειδή ο Τραμπ είχε ειδικά χαρακτηριστικά, γι' αυτό και δυσκολεύτηκε. Δηλαδή, τώρα αναρωτιόμαστε πώς τα κατάφερε, αλλά μπορούμε να το δούμε και από την άλλη πλευρά, δηλαδή γιατί δυσκολεύτηκε. Διότι ένας συντηρητικός υποψήφιος και όχι τόσο αλλόκοτος, εξτρεμιστής και πέραν των ορίων της άκρας Δεξιάς όσο ο Τραμπ, μπορεί να τα κατάφερνε πολύ πιο εύκολα.
Ναταλί Χατζηαντωνίου
Δημοσιογράφος
Τις τελευταίες ώρες μού φαίνεται αδιανόητη αυτή η «όπισθεν» ολοταχώς που έκανε η αμερικανική κοινωνία, ομνύοντας στα πιο συντηρητικά, ξενοφοβικά και σκοτεινά εσωστρεφή της αντανακλαστικά, και μάλιστα οκτώ χρόνια αφότου είχε επιδείξει την αξιοσημείωτη για τα δεδομένα της τόλμη να εκλέξει τον πρώτο Αφροαμερικανό Πρόεδρο, ο οποίος στην πορεία θα αποδεικνυόταν πολύ προοδευτικός, τουλάχιστον στην εξωτερική του πολιτική. Ωστόσο δεν μπορώ να πω ότι δεν το περίμενα και δεν το φοβόμουν. Λίγο η θριαμβευτική καταρχάς πορεία του Μπέρνι Σάντερς στις νεότερες ηλικίες (εν αντιθέσει με τη συνυποψήφιά του στους Δημοκρατικούς, Χίλαρι Κλίντον) και το άδοξο τέλος της∙ λίγο το βεβαρυμένο παρελθόν της Χίλαρι και οι φήμες διαφθοράς που πύκνωναν∙ λίγο η αντίδραση της «διανοούμενης» Αμερικής, με σημείο εκκίνησης την επισήμανση του Όλιβερ Στόουν ότι οι Αμερικανοί καλούνται να επιλέξουν τον επόμενο Πρόεδρό τους μεταξύ «ενός τρελού και μιας πολεμοχαρούς»∙ λίγο οι πληροφορίες από φίλους που ζουν στην Αμερική (ανάμεσά τους και δημοσιογράφοι), οι οποίοι αντιμετώπιζαν με ιδιαίτερο σκεπτικισμό τις δημοσκοπήσεις που έδιναν προβάδισμα στη Χίλαρι και με επιφύλαξη την τελική αποτελεσματικότητα του, εντός και εκτός Αμερικής, επίμονου Χορού εκκλήσεων και πιέσεων υπέρ ψήφου στη Χίλαρι, και να που αυτό αποδεικνύεται πως ήταν το χρονικό ενός προαναγγελθέντος εφιάλτη!
Σαφώς, για την αποτυχία της Χίλαρι Κλίντον αλλά και, ξεχωριστά, για τη νίκη του Τραμπ έπαιξε συντριπτικό ρόλο η προσωπικότητα και ο, όχι και τόσο έντιμος κατά τις φήμες, πρότερος βίος της πρώτης: υπέρμαχος του πολέμου στο Ιράκ, αντιπαθής ειδικά στους νέους (σε ποσοστό70%), εμπλεκόμενη σε διάφορες σκοτεινές ιστορίες (από τον χρηματισμό της από την Goldman Sachs κατά τα WikiLeaks μέχρι την έρευνα του FBI στα e-mails της, τις φήμες για στημένες ερωτήσεις στο debate, τις άλλες φήμες για οικονομική «κακοδιαχείριση» στο Ίδρυμα Κλίντον κ.λπ.). Στην Αμερική υπήρχαν μάλιστα κύκλοι (και όχι συντηρητικοί) που φοβόντουσαν ότι σε περίπτωση εκλογής της, η χώρα θα ζούσε ένα νέο «Watergate». Με όλα αυτά η Χίλαρι Κλίντον έμοιαζε κάθε άλλο παρά ιδανική υποψήφια των Δημοκρατικών, ενώ ήταν βέβαιο πως το μόνο που λειτουργούσε υπέρ της ήταν το ρητό «το μη χείρον βέλτιστον» − δυστυχώς, όχι όσο χρειαζόταν ώστε να εκλεγεί. Και βέβαια η νίκη του Τραμπ συνδέεται με μια παγκόσμια τάση εθνικού απομονωτισμού, που τροφοδοτούμενος από την οικονομική κρίση, τον τρόμο για το ISIS, την έλλειψη κοινωνικής πολιτικής και το προσφυγικό κύμα, είναι νερό στον μύλο της λαϊκίστικης ρητορικής. Ασφαλώς δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί (από αριστερούς Ευρωπαίους αναλυτές μέχρι ακροδεξιούς «κομματάρχες») συνέδεσαν τη νίκη του Τραμπ με το Brexit.
Η επόμενη ημέρα δεν νομίζω ότι επιτρέπει σε οποιονδήποτε υγιώς σκεπτόμενο πολίτη του πλανήτη να αισθάνεται ένα μίνιμουμ έστω αισθήματος ασφάλειας, γνωρίζοντας πως ο Τραμπ κρατά τα ηνία της Αμερικής. Έστω κι αν αρκετοί ψύχραιμοι πολιτικοί αναλυτές επιμένουν πως η διακυβέρνησή του θα είναι τελικώς λιγότερο τρομακτική από τις προεκλογικές εξαγγελίες που έκανε (μια που κατά τις εκτιμήσεις τους υπάρχει ένα όριο αποφασισμένο από άλλα κέντρα, πέραν του οποίου ουδείς, ούτε ο εκάστοτε Πρόεδρος, μπορεί να κινηθεί), το γεγονός ότι το κέντρο βάρους της προεκλογικής του εκστρατείας παρέπεμπε στον απόλυτο σκοταδισμό, απομονωτισμό και οπισθοδρόμηση δεν επιτρέπει εφησυχασμό. Οι πολιτικοί αναλυτές, και πάλι κρίνοντας από το παρελθόν της ρεπουμπλικανικής διακυβέρνησης στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, επιμένουν επίσης ότι εκ μέρους της Αμερικής θα υπάρχει πολύ μικρότερη διάθεση εξωτερικής «παρεμβατικότητας», εν αντιθέσει προς τον εσωτερικό «αυταρχισμό» και τη συντηρητικοποίηση.
Σε μια ούτως ή άλλως σκοτεινή ιστορική περίοδο σε διεθνή κλίμακα, οι μεσαιωνικοί «όροι» που θέτει ο 21ος αιώνας βρίσκουν μάλλον έναν κατάλληλο εκπρόσωπο στην προσωπικότητα του Τραμπ. Εξάλλου, η χώρα μας ήταν αντιστοίχως η χαρακτηριστικότερη εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής τραγωδίας και της μεγάλης ευρωπαϊκής θλίψης. Δεν ήταν καθόλου βέβαιο ότι η παρουσία ενός Δημοκρατικού Αμερικανού Προέδρου θα της εξασφάλιζε κάποια ανακούφιση. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι ο μύθος περί της ανιδιοτελούς αμερικανικής «συμπόνοιας» (και π.χ. της παρέμβασης για ελάφρυνση του χρέους) θα κατέρρεε οριστικά. Είτε με Τραμπ, είτε με Κλίντον, η Αμερική θα ενδιαφερόταν για τη χώρα μας μόνο στο μέτρο και στον βαθμό που η γεωπολιτική μας θέση θα αποδεικνυόταν και πάλι καίρια σε ό,τι αφορά τη Συρία, το προσφυγικό, της αμερικανορωσικές σχέσεις, το «κουρδικό», το μέλλον του Ερντογάν... Εν ολίγοις, «όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν»...
Θοδωρής Αντωνόπουλος
Δημοσιογράφος
Πράγματι, δεν περίμενα να εκλεγεί ο Τραμπ ή, μάλλον, δεν ήθελα να το περιμένω, κι αυτό ακριβώς το λάθος έκαναν και οι αντίπαλοί του − δεν τον πήραν τόσο σοβαρά, όσο όφειλαν. Η Χίλαρι «αυτοκτόνησε» τόσο λόγω της υπερβολικής αισιοδοξίας και της αλαζονείας που επέδειξε, όσο και λόγω της αδυναμίας της να εμπνεύσει κάτι καινούργιο, να «μιλήσει» στη νεολαία και τους πραγματικά μη προνομιούχους, να δείξει ότι, παρ' ότι «διαπλεκόμενη», δεν είναι στην πραγματικότητα εκείνη που εκφράζει το «κατεστημένο» −ήτοι τη «σκουριασμένη» Αμερική− αλλά ο τάχα αντισυστημικός αντίπαλός της. Θα γίνει, άραγε, το πάθημα, μάθημα για τους Δημοκρατικούς και την Αριστερά εν γένει, «συστημική» και μη; Η επόμενη μέρα τώρα... άγνωστες οι βουλές της. Είναι γεγονός ότι το αμερικανικό status quo παραμένει γενικά σταθερό, ανεξαρτήτως του ποιος εκλέγεται Πρόεδρος κάθε φορά, και ότι υπάρχουν δυνάμεις των οποίων τα συμφέροντα «μετράνε» περισσότερο από τα ιδεολογήματα οποιουδήποτε πολιτικού. Υπάρχει έπειτα μια ισχυρή φιλελεύθερη παράδοση που λειτουργεί ως αντίρροπη δύναμη στις σκοταδιστικές εξάρσεις. Επομένως, η «δεξιά στροφή» είναι αναπόφευκτη, το πιθανότερο όμως είναι ότι ο Ντόναλντ, ως Πρόεδρος, θα βάλει αρκετό νερό στο κρασί του − αν όχι, με δεδομένο το «ρεύμα» που έχει και τη διεθνή αρνητική συγκυρία, ας προετοιμαστούμε για το χειρότερο! Βρίσκω, ωστόσο, αισιόδοξο το ρεύμα αντίστασης και αμφισβήτησης που ήδη ξεσπά στις ΗΠΑ εναντίον του − επιπλέον, μοιάζει απίθανο να καταφέρει να τηρήσει τις βαρύγδουπες υποσχέσεις του. Τώρα, όσον αφορά τα καθ' ημάς, είναι αναμενόμενο ότι ο Τραμπ δεν πρόκειται είναι τόσο «φιλικά διακείμενος» προς το ελληνικό ζήτημα όσο ο Ομπάμα, εκτός κι αν κάποιες αλλαγές γεωπολιτικών συμφερόντων φέρουν τα πάνω-κάτω. Ωστόσο, στη δική μας περίπτωση, ο αμερικανικός παράγοντας είναι δευτερεύων − το μεγάλο «ματς» παίζεται στο γήπεδο της Ε.Ε. και το αποτέλεσμα εκείνου μετράει περισσότερο.
