Ξέρετε πώς λέγεται η φανταστική πραγματικότητα; Γνωρίζετε πως μπορεί να συνυπάρχουν αόρατα σωματίδια και ορατοί άνθρωποι; Φαντάζεστε τι μπορεί να συμβεί όταν ζωντανεύει η ανυπαρξία;
Η παράσταση Φανταστικότητα του Βαγγέλη Λεμπέση δεν απαντάει σε κάποιο από αυτά τα ερωτήματα, αλλά τα θέτει... Κι όχι μόνο αυτά αλλά και πολλά ακόμα που για να βρουν απόκριση πρέπει να βουτήξουμε στα άδυτα του σουρρεαλισμού και να ξεχάσουμε τον κόσμο όπως τον ξέρουμε μέχρι σήμερα.
Ο Βαγγέλης Λεμπέσης δημιουργεί το σκηνικό, αφηγείται τις ιστορίες και μας καλεί να εμπλακούμε σε μια θεατρική αλήθεια (;) αφιερωμένη σε εκείνους που παλεύουν για τον δικό τους φανταστικό κόσμο.
Ο ίδιος είναι ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας αναζητώντας μέσα και από τις δυο ιδιότητες τη χαρά της αφήγησης. Εκτός αυτού θα μας συνέφερε να μπορουσε να φτιάξει στα αλήθεια έναν φανταστικό κόσμο (!) γιατί θα τον γέμιζε με καταρράκτες σοκολάτας, θα εξαφάνιζε τις κατσαρίδες, και θα έδινε μαγικές δυνάμεις σε όλους!
Η παράσταση Φανταστικότητα είναι μια υπαρξιακή κομεντί όπου συνυπάρχουν μαγικός ρεαλισμός και χιούμορ αναδεικνύοντας την αξία της επιλογής απέναντι στη βία της κανονικότητας.
Ο Βαγγέλης Λεμπέσης μας μίλησε για την σχετικότητα της αλήθειας, την ψυχοθεραπεία και την συγγραφή αλλά και για τον σουρρεαλισμό απέναντι στον ορθολογισμό.
— Στην παράσταση Φανταστικότητα συνυπάρχουν αόρατα σωματίδια και ορατοί άνθρωποι, σ’ ένα φυσικό πρόβλημα που αναζητά λύση στην αλήθεια. Είναι λύση η αλήθεια; Εσείς τι λέτε; Η απάντησή σας ως συγγραφέας διαφέρει από εκείνη του ψυχολόγου;
Πιστεύω ότι η αλήθεια θα μπορούσε να είναι μια λύση, ή τουλάχιστον μια αξιοπρεπής απάντηση - αν μπορούσαμε ποτέ να τη φτάσουμε. Αλλά δε νομίζω ότι μπορούμε και αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα με την αλήθεια, κατά τη γνώμη μου: Ακόμα κι αν υπάρχει, μας διαφεύγει εξ ορισμού. Εγώ τουλάχιστον δεν ξέρω τίποτα που να είναι αναγκαστικά και τελεσίδικα «αληθινό». Μέχρι στιγμής τουλάχιστον, το μόνο για το οποίο μπορώ να είμαι σίγουρος είναι η σχετικότητα των πραγμάτων, ο αδυσώπητος υποκειμενισμός τους. Η αλήθεια δεν είναι παρά μια αφήγηση κι έτσι κάθε αφήγηση θα μπορούσε να είναι αλήθεια. Κατά την ταπεινή μου άποψη λοιπόν, η λύση δεν βρίσκεται στην αλήθεια, βρίσκεται στις ιστορίες που λέμε - ο ένας στον άλλο και ο καθένας στον εαυτό του. Αυτό το πιστεύω σαν Βαγγέλης, σαν συγγραφέας και σαν ψυχοθεραπευτής. Εξάλλου, όταν ένας ασθενής μου μιλάει για τον εαυτό του δεν έχω τρόπο να ξέρω αν αυτά που μου λέει είναι αληθινά ή όχι. Και τι μ’ αυτό; Δεν έχει τόση σημασία το τι συμβαίνει πραγματικά αλλά το πώς το ζούμε και το πώς το αφηγούμαστε.
— Ο σουρεαλισμός απορρέει από τη μελέτη των ανθρώπινων σχέσεων; Είναι πράγματι ένας τρόπος για να αντιμετωπίσουμε όλα τα περίεργα που συμβαίνουν στη σύγχρονη καθημερινότητα;
Θα έλεγα ότι ο σουρεαλισμός απορρέει από την ανάγκη μας να βάλουμε χάος στην τάξη. Γενικά τείνουμε πάντα να κάνουμε το αντίθετο – δηλαδή να βάζουμε τάξη στο χάος. Έτσι είμαστε προγραμματισμένοι: ακόμα και το πιο παράξενο πράγμα μπορούμε, με λίγη προσπάθεια, να το μετατρέψουμε σε λογικό και αναμενόμενο. Ο ορθολογισμός μας, που πολύ τον αγαπάμε τους τελευταίους αιώνες, μας έχει προικίσει με αυτή την ικανότητα. Ο «σουρεαλσιμός» προκύπτει όταν αρνούμαστε συνειδητά να κάνουμε χρήση της. Τον βλέπω λοιπόν σαν ένα τρόπο να αντιμετωπίσουμε όχι τον παραλογισμό, αλλά τον ορθολογισμό. Όχι το μόνο τρόπο, βέβαια. Η πίστη εξυπηρετεί τον ίδιο σκοπό, ο έρωτας, η φιλοσοφία, το θέατρο, ακόμα και η ψυχοθεραπεία – οτιδήποτε μας οδηγεί πίσω σε μια πιο βαθιά, αυθόρμητη σχέση με την πραγματικότητα.
— Αν μπορούσατε πραγματικά να φτιάξετε έναν φανταστικό κόσμο, τι στοιχεία θα είχε αυτός; Τι θα τον χαρακτήριζε;
Εννοείτε, εκτός από αστείρευτους καταρράκτες σοκολάτας, παντελή έλλειψη κατσαρίδων, μαγικές δυνάμεις για όλους και απόλυτα δίκαιη κατανομή του πλούτου; Τι να σας πω, δεν ξέρω. Μάλλον θα επέλεγα ένα κόσμο με περισσότερες πιθανότητες και λιγότερη πληροφορία. Έναν κόσμο όπου πράγματι κάτω από τη γέφυρα μπορεί να υπάρχει ένα στοιχειό, μακριά στη δύση τα καράβια μπορεί να χάνονται στο τέλος του κόσμου και ο βασιλιάς μας μπορεί να είναι γενναίος και δυνατός. Θα επέλεγα περισσότερα άγνωστα πράγματα και θα έδινα σε όλους το διακαή πόθο να τα εξερευνήσουν. Και μετά θα τα ξεχνούσαν και πάλι από την αρχή.
— Η δική σας άποψη είναι ότι οι άνθρωποι προσαρμόζονται στον κόσμο ή ο κόσμος προσαρμόζεται στους ανθρώπους;
Δεν πιστεύω ότι ο κόσμος και οι άνθρωποι είναι δυο πράγματα διαφορετικά, ώστε να πρέπει να προσαρμοστεί το ένα στο άλλο. Είμαστε ο κόσμος μας και κάθε πτυχή του κόσμου εμπεριέχεται μέσα μας. Νομίζω ότι είμαστε σαν ένα σύμπλεγμα νησιών: επιφανειακά καθένας μας είναι εντελώς ξεχωριστός από τον άλλο, όμως τελικά δεν είμαστε παρά οι κορυφές ενός και μόνο ενιαίου σχηματισμού, της ανθρωπότητας – του κόσμου. Έτσι, οι αλλαγές μας αλλάζουν τον κόσμο και οι αλλαγές του κόσμου αλλάζουν εμάς. Συμφωνώ βαθειά με τον αφορισμό του Γκάντι «γίνε η αλλαγή που θες να δεις στον κόσμο». Στη θεωρία τουλάχιστον. Γιατί η πραγματικότητα είναι μια εντελώς διαφορετική ιστορία και για να είμαι ειλικρινής, δεν έχω προσαρμοστεί ακόμα σ’ αυτήν.
— Ψυχολόγος και συγγραφέας. Πόσο σχετικές είναι αυτές οι δύο πλευρές;
Ψυχολόγος έγινα γιατί ήθελα να ακούω τις ιστορίες των ανθρώπων. Οπότε για μένα, το πρώτο κοινό στοιχείο των δύο είναι η αφήγηση (με την ηδονοβλεπτική της έννοια). Αυτό που συνήθως υποθέτουν οι άλλοι βέβαια, είναι πως σαν ψυχολόγος θα πρέπει να κατανοώ την ανθρώπινη φύση και αυτό με τη σειρά του θα πρέπει να με βοηθάει στο γράψιμο. Αυτό δε συμβαίνει καθόλου. Αφενός, δεν κατανοώ την ανθρώπινη φύση περισσότερο ή λιγότερο από οποιονδήποτε άλλο. Αφετέρου, όσο περισσότερο την κατανοώ τόσο πιο δύσκολο μου είναι να γράψω. Όταν γράφω δε με βοηθάει να γνωρίζω τον ήρωα μου από την αρχή. Αυτό που βρίσκω πιο ενδιαφέρον είναι να βουτάω μαζί του στην ιστορία και να τον ανακαλύπτω όσο ανακαλύπτει κι αυτός τον εαυτό του. Εδώ που τα λέμε, αυτό ακριβώς συμβαίνει και στην ψυχοθεραπεία: βουτάς με τον Άλλο σε μια ιστορία και προχωράς σ’ αυτή τυφλά αλλά με εμπιστοσύνη.
— Θα λέγατε ότι η συγγραφή είναι η δική σας ψυχοθεραπεία;
Όχι. Η δική μου ψυχοθεραπεία γίνεται στον καναπέ της θεραπεύτριάς μου κάθε Τετάρτη πρωί. Το γράψιμο είναι βέβαια μια διαδικασία θεραπευτική και αν δεν το έκανα μια στις τόσες θα έσκαγα. Όμως η ψυχοθεραπεία είναι ένας δρόμος που με συνδέει με τον εαυτό μου, ενώ το γράψιμο ένας δρόμος που με απομακρύνει απ’ αυτόν. Γι’ αυτό εξακολουθώ, όταν μπορώ, να το κάνω.
— Το θέατρο θα μπορούσε να υποκαταστήσει σε κάποιο βαθμό την ψυχοθεραπεία;
Ναι, αλλά μην πείτε ότι το ακούσατε από μένα γιατί θα θεωρηθεί ότι χαλάω την πιάτσα! Αστειεύομαι, φυσικά. Πιστεύω πράγματι ότι το θέατρο μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά, τόσο για τον καλλιτέχνη όσο και για το θεατή. Το ίδιο όμως ισχύει και για πολλά άλλα πράγματα, ανάλογα με το υποκείμενο. Ο αθλητισμός, η ποίηση, οι βόλτες στην εξοχή, το σεξ, η μαγειρική, η φιλοσοφία, οτιδήποτε μας φέρνει σε επαφή με τον εσωτερικό μας κόσμο ή μας αποφορτίζει, μπορεί να λειτουργεί θεραπευτικά. Βέβαια, στο θέατρο λειτουργούν με μοναδικό τρόπο ψυχολογικοί μηχανισμοί όπως η προβολή ή η μετουσίωση, καθιστώντας το ίσως την πιο θεραπευτική από τις τέχνες.
— Η παράσταση Φανταστικότητα έχει αρκετά στοιχεία κωμωδίας. Πιστεύετε ότι το χιούμορ είναι ο τρόπος για να αφηγηθούμε τα πιο σημαντικά ζητήματα;
Δε θα έλεγα ότι είναι ο τρόπος, σίγουρα όμως είναι ένας τρόπος και προσωπικά ο αγαπημένος μου. Είναι επίσης μια στάση ζωής και ως τέτοια αποτελεί σε μεγάλο βαθμό επιλογή. Μου αρέσει όταν μπορώ να βρίσκω ακόμα και στις πιο δύσκολες περιστάσεις ένα αστείο στοιχείο, όταν μπορώ να υπονομεύω μια σοβαρή περίσταση ή (πολύ περισσότερο) τον εαυτό μου. Δεν εκτιμώ κανένα έργο και κανέναν άνθρωπο που δεν έχει αίσθηση του χιούμορ. Εκτός κι αν είναι ψυχωτικός. Ή αλιγάτορας.
Κι επειδή πίσω από κάθε ξεχωριστή παράσταση υπάρχει η διοργανώτρια εταιρία που κάνει τις επιλογές για να μπορούμε εμείς να απολαμβάνουμε πολιτισμό, ο Βασίλης Μεντζελόπουλος, managing partner της Amuse, μας απαντά σε δυο βασικές ερωτήσεις για το σήμερα και το αύριο της θεατρικής καλλιτεχνικής δημιουργίας.
— Event Management, θέατρο. Τι κάνει τελικά η Amuse;
Τα τελευταία 15 χρόνια η amuse είναι γνωστή για κάποια από τα πιο ενδιαφέροντα events που έχουν γίνει στην Ελλάδα. Ανεξαρτήτως από το αν είναι μικρά ή μεγάλα, για το προσωπικό μιας εταιρείας, για τα media ή για το ευρύ κοινό, στην amuse η προσπάθεια είναι να δημιουργούμε εμπειρίες, ενδιαφέρον περιεχόμενο και ιδέες που μπορούν να μιλήσουν στη καρδιά και το μυαλό του κοινού που απευθυνόμαστε κάθε φορά.
Γι’ αυτό έχουμε χτίσει μία ομάδα από top επαγγελματίες παραγωγούς, συγγραφείς, σκηνοθέτες, με πολυετή πείρα που όλοι τους ασχολούνται συχνά και με προσωπικά projects. Πάντα κάπου βοηθάμε σε αυτά, αλλά είναι η πρώτη φορά που κάναμε την παραγωγή από το Α έως το Ω για την Φανταστικότητα. Ο Βαγγέλης Λεμπέσης είναι μέλος της δημιουργικής μας ομάδας εδώ και χρόνια και – όπως και οι μισοί χαρακτήρες στο νέο του έργο - ο άνθρωπος δεν υπάρχει! Η φαντασία και η δημιουργικότητα του είναι μοναδικές, όπως και του Γρηγόρη Χατζάκη που που με τη μοναδική του οπτική έδωσε πνοή στο κείμενο.
— Ποιο είναι το επόμενο βήμα;
Δεν προβλέπεται να ανοίξουμε θέατρο ούτε να αφιερωθούμε στην θεατρική παραγωγή, αλλά η amuse θα συνεχίσει να υποστηρίζει τη δημιουργικότητα και τις ενδιαφέρουσες ιδέες. H τέχνη του θεάματος είναι μαγευτική δουλειά! Είναι ένα επάγγελμα στο όποιο μπορείς να δεις τα αποτελέσματα της δημιουργικότητά και της φαντασίας σου να παίρνουν σάρκα και οστά. Σε αυτή τη δουλειά καμία μέρα δεν είναι ίδια με την προηγούμενη και πάντα ψάχνουμε να κάνουμε παράλληλα πράγματα. Άλλο ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το amuse school of events - μιας σειράς σεμιναρίων σε κύκλους που δίνουν τη δυνατότητα απόκτησης γνώσεων που αφορούν όλο το φάσμα του event management: από την ιδέα, το σχεδιασμό, την οργάνωση και την παραγωγή ενός event, που ξεκινάει άμεσα τον δεύτερο κύκλο του.
INFO
ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ
του Βαγγέλη Λεμπέση
Σκηνοθεσία: Γρηγόρης Χατζάκης
15 Φεβρουαρίου - 23 Μαρτίου
Θέατρο ΠΟΛΗ
Η παράσταση συνεχίζεται κάθε Τετάρτη και Πέμπτη έως τις 23 Μαρτίου.
