«Ιδού οι ονειροπόλοι»: Γράφοντας για το γκρεμισμένο αμερικανικό όνειρο

«Ιδού οι ονειροπόλοι»: Γράφοντας για το γκρεμισμένο αμερικανικό όνειρο Facebook Twitter
Περιμένω με ανυπομονησία το επόμενο βιβλίο αυτής της νεαρής Αμερικανοκαμερουνέζας, που η ίδια ζει το δικό της American dream, και δείχνει να το απολαμβάνει — το δικαιούται εκατό τοις εκατό.
0

Ήδη από το οπισθόφυλλο του βιβλίου, μαθαίνουμε πως ο Jonathan Franzen έγραψε ότι η Mbue «θα ήταν μία αξιοθαύμαστη συγγραφέας όπου και αν ζούσε, σε όποια γλώσσα και να έγραφε — είμαστε πολύ τυχεροί που η ίδια και οι ιστορίες της ανήκουν στην Αμερική». Και δεν έχει μιλήσει μόνο ο Franzen για αυτό το βιβλίο. Το αγκάλιασαν πολλοί Αμερικανοί ομότεχνοί της, και όχι βέβαια μόνο Αφροαμερικανοί, ενώ προ δύο εβδομάδων τιμήθηκε και με το Pen/Faulkner, ένα βραβείο που πολύ σπάνια δίνεται σε πρωτοεμφανιζόμενο. Ο συγγραφέας των «Διορθώσεων», της «Ελευθερίας» και της πρόσφατης «Αγνής» δεν έχει άδικο — προφανώς. Το «Ιδού οι ονειροπόλοι» είναι ένα αμερικανικό βιβλίο. Αλλά η γοητεία του είναι όλα όσα κομίζει από το Καμερούν. Από την Αφρική. Το πάντρεμα των δύο στοιχείων είναι συναρπαστικό, αν και με έναν τρόπο βαθύ, μουντό ίσως, έναν τρόπο που σχεδόν σκύβει το κεφάλι. Και που δεν φοβάται να μιλήσει ανοιχτά. Έχουμε να κάνουμε με ένα πολύ τίμιο και πολύ γενναίο μυθιστόρημα. Και απολύτως τραγικό. Όπως επίσης έχουμε να κάνουμε με ένα βιβλίο διπόλων.

Όλα είναι διπλά εδώ. Το ζευγάρι των πρωταγωνιστών, ο Γιέντε και η Νένι, που μεταναστεύουν στις ΗΠΑ — το μεγάλο τους όνειρο, η λαχτάρα τους, γίνεται επιτέλους πραγματικότητα, αν και δεν ξέρουν σε τι συνίσταται ακριβώς αυτή η λαχτάρα, όπως και δεν ξέρουν, δεν έχουν ιδέα, τι θα συναντήσουν εκεί που θα πάνε. Το ζευγάρι των αφεντικών τους, έπειτα, ο χρηματιστής Κλαρκ και η σύζυγός του, η Σίντι, που είναι ένας άλλος Γιέντε και μία άλλη Νένι, απλώς κοιταγμένοι από άλλη σκοπιά. Πολλά δίπολα: η Αμερική και το Καμερούν, η Δύση και η Αφρική, ο πλούτος και η φτώχεια, η Wall Street και το Χάρλεμ, η άνοδος και η πτώση, το όνειρο και η κατάρρευσή του — η πίσω θέση της λιμουζίνας, του Κλαρκ, και η θέση του σοφέρ, του Γιέντε. Παντού δίπολα. Και η Mbue τούς φέρεται πάντα με τρυφερότητα, με αγάπη, με φροντίδα, αφήνοντας συχνά να μιλούν μικροί ρόλοι για το καθένα από αυτά τα δίπολα, και για την προφανή σύγκρουσή τους, με γλώσσα απλή και, όπως λέγαμε παλιά, αφτιασίδωτη, μια γλώσσα ενός χορού αρχαίας κωμωδίας ή τραγωδίας — ανάλογα με το τι διακυβεύεται κάθε φορά.

Είναι ένα μυθιστόρημα για τα όνειρα και το πάθος, για τις σχέσεις (των ζευγαριών), για τον λόγο και την επικοινωνία, για τη θέση της γυναίκας σε όλες τις κοινωνίες, για τη διαφορετικότητα και για τις τρομερές, συχνά αγεφύρωτες δυσκολίες αυτού που λέμε «πολυπολιτισμική κοινωνία».

Η πλοκή του μυθιστορήματος είναι απλή, και ευθύγραμμη: O Γιέντε και η Νένι φτάνουν στην Αμερική, συμπτωματικά ένα χρόνο πριν την κατάρρευση της Lehman Brothers, και ο Γιέντε βρίσκει δουλειά οδηγού σε ένα από τα υψηλόβαθμα στελέχη της Lehman, ενώ παράλληλα δίνει έναν τεράστιο —και μάλλον εξαρχής καταδικασμένο— αγώνα για να πάρει πράσινη κάρτα, την οποία και καταφανώς δεν δικαιούται. Η Lehman Brothers, ο γίγαντας, θα παρασύρει τα πάντα στην πτώση της και θα αλλάξει το πεπρωμένο των πρωταγωνιστών του βιβλίου — και όλου του κόσμου, εν πολλοίς. Το περιβάλλον είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για να αναπτύξει η Mbue τον μύθο της: ύφεση, η αυγή της εποχής του Ομπάμα, ο κόσμος σε περιδίνηση. Αλλά στο μεταξύ αυτό, και μέχρι όλα να διαλυθούν και τα δίπολα να αποσυντεθούν και να διαχωριστούν, η Mbue θα έχει φτιάξει ένα γοητευτικό μικροσύμπαν που θα μυρίζει καμερουνέζικη κουζίνα, εξατμισμένη βενζίνη στους νεοϋορκέζικους δρόμους, δροσιά από το Σέντραλ Παρκ και αύρα από το χωριό του ζεύγους πέρα στην πατρίδα, το Λίμπε. Ένα μικροσύμπαν σκιαγραφημένο από μια άλλη ματιά, εντελώς φρέσκια — και απροσδόκητη:

Διαπίστωνε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στον δρόμο περπατούσαν με τους ομοίους τους: ένας λευκός άντρας κρατούσε το χέρι μιας λευκής γυναίκας· ένας μαύρος έφηβος χασκογελούσε με άλλους μαύρους (ή Λατίνους) εφήβους· μια λευκή μητέρα έσπρωχνε ένα καροτσάκι μαζί με μια άλλη λευκή μητέρα· μια μαύρη γυναίκα κουβέντιαζε με μια άλλη μαύρη γυναίκα. [...] Ακόμα και στη Νέα Υόρκη, σε ένα μέρος με τόσες εθνικότητες και κουλτούρες [οι περισσότεροι] προτιμούσαν το δικό τους είδος. [...] Και γιατί να μην το κάνουν; Ήταν πολύ ευκολότερο από το να ξοδέψεις την περιορισμένη ενέργειά σου και να αναμειχθείς με έναν κόσμο που δεν ήσουν προορισμένος να γίνεις κομμάτι του. Αυτό καθιστούσε τη Νέα Υόρκη υπέροχη. Υπήρχε ένας κόσμος για τον καθένα. Εκείνη είχε τον κόσμο της στο Χάρλεμ και δεν θα δοκίμαζε ξανά να χωθεί στον κόσμο του κέντρου της πόλης, ούτε για μία ώρα.

Ένα μικροσύμπαν που η νεαρή συγγραφέας θα χαρεί πολύ να τον τσακίσει μπροστά στα μάτια μας. Να τον κάνει κομματάκια. Για να το πω μάλιστα από τώρα: δεν έχουμε να κάνουμε με ένα (ακόμα) μυθιστόρημα κατά της κακής Δύσης, ή της κακιάς Αμερικής, που δεν προσφέρει ένα καλύτερο μέλλον σε όσους χτυπούν την πόρτα της. (Πάνω σε έναν τέτοιο παράλογο καμβά μπορούν βέβαια να χτιστούν άπειρες ηθογραφίες — και έχουν χτιστεί μπόλικες). Δεν είναι ένα μυθιστόρημα για τους μετανάστες καν (για να το πάω στα άκρα), ή «εναντίον τού Τραμπ», κατά των πλούσιων λευκών κλπ. κλπ., μολονότι είμαι σίγουρος πως υπάρχει και μία τέτοια (εσφαλμένη) ερμηνεία του έργου. Είναι ένα μυθιστόρημα για τα όνειρα και το πάθος, για τις σχέσεις (των ζευγαριών), για τον λόγο και την επικοινωνία, για τη θέση της γυναίκας σε όλες τις κοινωνίες, για τη διαφορετικότητα και για τις τρομερές, συχνά αγεφύρωτες δυσκολίες αυτού που λέμε «πολυπολιτισμική κοινωνία». Ούτε, προς Θεού, έχουμε να κάνουμε με ένα βιβλίο με καλούς και κακούς, και μάλιστα με καλούς μαύρους και κακούς λευκούς. Για την ακρίβεια, μια τέτοια ανάγνωση του βιβλίου δίνει σχεδόν τα αντίστροφα από τα «αναμενόμενα» αποτελέσματα: ο Γιέντε, ο φτωχός μαύρος μετανάστης, δεν είναι καθόλου «καλός», δεν είναι ένας βολταιρικός Καντίντ, ένας «ευγενής άγριος». Είναι ένα ανθρωπάκι, ένα τίποτα, ένας τύπος χωρίς περιεχόμενο — τα δε άδικα ξεσπάσματα της οργής του είναι αποτρόπαια σχεδόν όσο και οι τρομερές αποφάσεις που παίρνει κάθε φορά για τον ίδιο και για όλη την οικογένειά του.

Η Mbue κάνει θαύματα εδώ. Και, εν πάση περιπτώσει, δεν χαρίζεται σε κανέναν. Εκεί που διαβάζεις κάτι τέτοιο:

Καθώς [η Νένι] περιέφερε τα ορεκτικά στο δωμάτιο [...] χαμογελούσε και έγνεφε στις φίλες της Σίντι, που τις είχε συναντήσει όλες στα Χάμπτονς. Ήταν καλές και ευγενικές μαζί της: της είχαν δώσει συμβουλές για τα οφέλη της γιόγκα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της είχαν μιλήσει για τα καλύτερα κέντρα για γιόγκα στην πόλη (σας ευχαριστώ πολύ για τις πληροφορίες, κυρία, έλεγε πάντοτε)· της υπενθύμιζαν πάντα ότι δεν υπήρχε πρόβλημα να τις φωνάζει με το μικρό τους όνομα (κάτι που δεν μπορούσε ποτέ να κάνει, καθώς αυτό στο Λίμπε ήταν ένδειξη έλλειψης σεβασμού)· της έκαναν κομπλιμέντα για το απαλό της δέρμα και το υπέροχο χαμόγελό της (και το δικό σας δέρμα είναι όμορφο και απαλό, κυρία)· ρωτούσαν πόσο χρόνο χρειάστηκε για να φτιάξει τα πλεξιδάκια της (μόνο οκτώ ώρες, κυρία).

Εκεί λοιπόν που διαβάζεις κάτι τέτοιο, και είτε χαμογελάς είτε προβληματίζεσαι είτε και τα δυο, πέφτεις επάνω σε ανθρώπους εξαρτημένους από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, σε διαλυμένες οικογένειες, σε κλέφτες, εκβιαστές, κομπιναδόρους, ρατσιστές, αφερέγγυους, σε συζύγους που δέρνουν τις γυναίκες τους και αμέσως μετά παίζουν με τον γιο τους... σε σκηνές διόλου πολιτικώς ορθές, αλλά —τωόντι— βγαλμένες από τη ζωή. Που, εδώ που τα λέμε, είναι δύσκολη. Και που, εδώ που τα λέμε επίσης, αν είχαν γραφτεί από λευκό συγγραφέα θα σήκωναν θύελλα διαμαρτυριών — θύελλα.

Περιμένω με ανυπομονησία το επόμενο βιβλίο αυτής της νεαρής Αμερικανοκαμερουνέζας, που η ίδια ζει το δικό της American dream, και δείχνει να το απολαμβάνει — το δικαιούται εκατό τοις εκατό. Κάποιοι πάλι από τους ήρωές της δεν το έζησαν ποτέ. Γι' αυτό και είναι όνειρο, άλλωστε: επειδή δεν μπορεί να είναι για όλους.

Έπειτα από είκοσι έξι χρόνια η Φατού ήταν έτοιμη να σταματήσει να πλέκει μαλλιά για να βγάζει τα προς το ζην και να γυρίσει σπίτι, αλλά δεν μπορούσε να πάρει μόνη της μια τέτοια απόφαση. Ακόμα και αν ο Ουσμάν [ο σύζυγός της] ήθελε να γυρίσουν, τα παιδιά της ήταν πλέον Αμερικανοί πολίτες και δεν είχαν πάει ποτέ στη χώρα των γονιών τους. Και τα επτά παιδιά της, τα τρία λίγο μετά τα είκοσι και τα άλλα τέσσερα στην εφηβεία, δεν ήθελαν με τίποτα να ζήσουν στη δυτική Αφρική. Κάποια δεν θεωρούσαν καν τους εαυτούς τους Αφρικανούς. Όταν τους ρωτούσαν από πού ήταν, απαντούσαν συχνά από τη Νέα Υόρκη, από την Αμερική. Το έλεγαν με περηφάνια, το πίστευαν. Μόνο όταν τους πίεζαν παραδέχονταν απρόθυμα πως οι γονείς τους ήταν Αφρικανοί. Όμως εκείνοι ήταν Αμερικανοί, συμπλήρωναν πάντοτε. Κι αυτό πλήγωνε τη Φατού και την έκανε να αναρωτιέται μήπως εντέλει τα παιδιά της πίστευαν πως ήταν καλύτερα από εκείνη επειδή ήταν Αμερικανοί κι αυτή μια Αφρικανή.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μαριάννα Κορομηλά «Η Μαρία των Μογγόλων»

Το Πίσω Ράφι / Για όλες τις Μαρίες που «δωρίστηκαν» σε βαρβάρους και άξεστους

Ψάχνοντας και γράφοντας για τη Μαρία των Μογγόλων, η Μαριάννα Κορομηλά ήρθε αντιμέτωπη με όλες εκείνες τις παραγνωρισμένες γυναικείες μορφές της Ιστορίας. Το αποτέλεσμα ήταν ένα ανένταχτο και φεμινιστικό βιβλίο που συζητήθηκε έντονα μόλις κυκλοφόρησε.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
«O Γιάννης Χρήστου δεν είναι ο "αναρχικός" που νόμιζαν κάποιοι κάποτε»

Βιβλίο / «O Γιάννης Χρήστου δεν είναι ο "αναρχικός" που νόμιζαν κάποιοι κάποτε»

Ο ιδιοφυής μουσικός έφυγε αναπάντεχα στα 44 του, αφήνοντας πίσω του ανεκπλήρωτα σχέδια. Ο Αλέξανδρος Αδαμόπουλος, ο οποίος ουσιαστικά δεν τον γνώρισε ποτέ, αλλά η ζωή τα έφερε έτσι ώστε να παίξει καθοριστικό ρόλο στη διάσωση του έργου του, υπογράφει σήμερα το πιο ενημερωμένο βιβλίο για εκείνον.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η Ιωάννα Μπουραζοπούλου γράφει έργα του φανταστικού για τους ακραία ρεαλιστικούς καιρούς μας

Portraits 2025 / Η Ιωάννα Μπουραζοπούλου γράφει έργα του φανταστικού για τους ακραία ρεαλιστικούς καιρούς μας

Η ολοκλήρωση της περίφημης «Τριλογίας του Δράκου της Πρέσπας» αποδεικνύει ότι πρόκειται για μια από τις πιο απρόβλεπτες, ουσιαστικές και συνεπείς συγγραφείς μας.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
CHECK GIA 3/1 εκδόσεις δωμα

Portraits 2025 / Εκδόσεις Δώμα: «Θέλαμε να δούμε αν το κοινό μας θα ανταποκριθεί σε πιο βαριά πράγματα ή αν θα μας γυρίσει την πλάτη»

Μετά από εφτά χρόνια λειτουργίας και εξήντα προσεκτικά επιλεγμένους τίτλους, η Μαριλένα Καραμολέγκου και ο Θάνος Σαμαρτζής εξακολουθούν να πειραματίζονται, σαν να προτείνουν βιβλία σε φίλους.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Claude Pujade-Renaud

Το Πίσω Ράφι / «Οι γυναίκες του λαθροθήρα»: Μια εντελώς διαφορετική οπτική σε ένα θρυλικό ερωτικό τρίγωνο

Η Claude Pujade-Renaud ανατέμνει την ιστορία της σχέσης του Τεντ Χιουζ με τη Σίλβια Πλαθ και την Άσια Ουέβιλ δημιουργώντας ένα ερεθιστικό ψηφιδωτό από δεκάδες διαφορετικές αφηγήσεις.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Τζον Ρ. Ρ. Τόλκιν: Ο άρχοντας του δευτερεύοντος κόσμου

Βιβλίο / Τζον Ρ. Ρ. Τόλκιν: Ο άρχοντας του δευτερεύοντος κόσμου

Κι αν η Μέση Γη εξυψώθηκε στη φαντασμαγορία που όλοι γνωρίζουμε μέσα απ’ τις ταινίες του Πίτερ Τζάκσον, δεν ξεχνάμε ποτέ εκείνη τη στιγμή της πρώτης βραδινής ανάγνωσης, των απρόσμενων αράδων που σχημάτισαν αμέσως ένα σύμπαν αυτονόητο.
ΜΑΚΗΣ ΜΑΛΑΦΕΚΑΣ
Ο Ερρίκος Σοφράς μιλά για τα «Σονέτα» του Σαίξπηρ: «Θεωρώ το ποίημα έναν οργανισμό ζωντανό, αιμάτινο»

Βιβλίο / Ο Ερρίκος Σοφράς μιλά για τα «Σονέτα» του Σαίξπηρ: «Θεωρώ το ποίημα έναν οργανισμό ζωντανό, αιμάτινο»

Η νέα, εμπλουτισμένη και αναθεωρημένη έκδοση των «Σονέτων» από τους Αντίποδες, σε μετάφραση Ερρίκου Σοφρά, αναδεικνύει τη διαρκή ανάγκη του ποιητή για ελευθερία και καινοτομία, που φτάνει να καταργεί ακόμα και τις ποιητικές και κοινωνικές συμβάσεις.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Οι 10 συν 2 ξένοι τίτλοι της χρονιάς

Βιβλίο / 12 μεταφρασμένα βιβλία που ξεχώρισαν το 2024

Mια millennial συγραφέας και το μεταφεμινιστικό της μυθιστόρημα, η μεταφορά ενός κλασικού βιβλίου σε graphic novel, αυτοβιογραφίες, η επανασύνδεση της ανθρώπινης και της φυσικής ιστορίας σε 900 σελίδες: αυτοί είναι οι ξένοι τίτλοι που ξεχωρίσαμε τη χρονιά που πέρασε.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η ζωή και τα ήθη ενός λεσβιακού χωριού μέσα από το φαγητό

Βιβλίο / Η ζωή και τα ήθη ενός λεσβιακού χωριού μέσα από το φαγητό

Στον Μανταμάδο οι γυναίκες του Φυσιολατρικού–Ανθρωπιστικού Συλλόγου «Ηλιαχτίδα» δημιούργησαν ένα βιβλίο που συνδυάζει τη νοσταλγία της παράδοσης με τις γευστικές μνήμες της τοπικής κουζίνας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Γκάρι Ιντιάνα δεν μένει πια εδώ 

Απώλειες / Γκάρι Ιντιάνα (1950-2024): Ένας queer ήρωας του νεοϋορκέζικου underground

Συγγραφέας, ηθοποιός, πολυτάλαντος καλλιτέχνης, κριτικός τέχνης, ονομαστός και συχνά καυστικός ακόμα και με προσωπικούς του φίλους, o Γκάρι Ιντιάνα πέθανε τον περασμένο μήνα από καρκίνο σε ηλικία 74 ετών.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Τζούλια Τσιακίρη

Οι Αθηναίοι / Τζούλια Τσιακίρη: «Οι ταβερνιάρηδες είναι ευεργέτες του γένους»

Με διαλείμματα στο Παρίσι και τη Νέα Υόρκη, έχει περάσει όλη της τη ζωή στο κέντρο της Αθήνας - το ξέρει σαν την παλάμη της. Έχει συνομιλήσει και συνεργαστεί με την αθηναϊκη ιντελεγκέντσια, είναι άλλωστε κομμάτι της. Εδώ και 60 χρόνια, με τη χειροποίητη, λεπτολόγα δουλειά της στον χώρο του βιβλίου και με τις εκδόσεις «Το Ροδακιό» ήξερε ότι δεν πάει για τα πολλά. Αλλά δεν μετανιώνει για τίποτα απ’ όσα της επιφύλαξε η μοίρα «εις τον ρουν της τρικυμιώδους ζωής της».
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
«H woke ατζέντα του Μεσοπολέμου», μια έκδοση-ντοκουμέντο

Βιβλίο / Woke ατζέντα είχαμε ήδη από τον Μεσοπόλεμο

Μέσα από τις «12 queer ιστορίες που απασχόλησαν τις αθηναϊκές εφημερίδες πριν από έναν αιώνα», όπως αναφέρει ο υπότιτλος του εν λόγω βιβλίου που έχει τη μορφή ημερολογιακής ατζέντας, αποκαλύπτεται ένας ολόκληρος κόσμος βαμμένος στα χρώματα ενός πρώιμου ουράνιου τόξου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ