Είναι πολλοί αυτοί που αγαπάνε την Αθήνα, ειδικά η νέα γενιά των Αθηναίων που –τυχαίως;– είναι και περισσότερο ταξιδεμένοι από τους γονείς τους, οι οποίοι αναγκάστηκαν να έρθουν στην πρωτεύουσα για να βρουν δουλειά μεταπολεμικά. Όσο και να την αγαπάς όμως δεν μπορεί να μη δεχτείς ότι υπάρχουν πολλά θέματα στην πόλη που χρειάζονται βελτίωση. Έχουν εκπονηθεί μεγάλα και φιλόδοξα σχέδια στο παρελθόν (με πιο πρόσφατο την πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου), όμως για τον έναν ή τον άλλο λόγο δεν προχώρησαν ποτέ. Είναι καιρός πια να παραδεχτούμε ότι στο δεδομένο οικονομικό περιβάλλον οι δυνατότητες επεμβάσεων μεγάλης κλίμακας είναι περιορισμένες, γι' αυτό πρέπει να στραφούμε σε άλλες, μικρότερες, που όμως μπορούν να έχουν πολλαπλασιαστικές συνέπειες. Ζητήσαμε από κάποια αρχιτεκτονικά γραφεία που συμμετείχαν στο Arch Points, τη διοργάνωση-οδηγό της πόλης υπό το πρίσμα της αρχιτεκτονικής που φέτος το θέμα της είναι «Ψηφίδες του δημόσιου χώρου», να μοιραστούν μαζί μας κάποιες ιδέες τους για το πώς μπορούμε να κάνουμε λίγο καλύτερη την πόλη μας.
MoYstudio
Ένα audio walk με τίτλο «Δεξαμενή» είναι η πρόταση της ομάδας MoYstudio. Έχοντας κάνει ατέλειωτες συζητήσεις για την απαξίωση του δημόσιου χώρου, αποφασίσαμε να αντιμετωπίσουμε το θέμα στη ρίζα του, την παιδεία. Επικεντρωθήκαμε όχι στον χώρο αλλά στον χρήστη και στην ανάγκη να ευαισθητοποιηθεί σε σχέση με τα ερεθίσματα που κρύβει ο δημόσιος χώρος. Θέλαμε ένα αποτέλεσμα άμεσο και επικοινωνιακό. Έτσι, το audio walk είναι ένα μείγμα στοιχείων ξενάγησης, οδηγιών πλοήγησης, ιστορικής έρευνας και προσωπικών εξομολογήσεων. Μία ηχογραφημένη φωνή που από τη μια χαϊδεύει τ' αυτιά και από την άλλη δίνει συγκεκριμένες οδηγίες και καθοδηγεί τους ακροατές (με ακουστικά) σε μια σύντομη περιήγηση από το 25 της οδού Φωκυλίδου, που είναι και η εκκίνηση, ως την οδό Χάριτος, διαμέσου της πλατείας Δεξαμενής. Στο περπάτημα αυτό αποκαλύπτονται άγνωστες και συνάμα συναρπαστικές ιστορίες, μαρτυρίες, αφηγήσεις, σκέψεις και ήχοι από τη διαδρομή. Οι χρήστες κατεβάζουν ή ακούν με streaming το ηχητικό αρχείο στο τηλέφωνό τους, από την ιστοσελίδα μας.
En Route Architects
Όποιος κινείται με αυτοκίνητο στον περιφερειακό του Λυκαβηττού πρωί ή μετά τις 6 το απόγευμα γνωρίζει ότι πρέπει να κινείται με πολύ χαμηλή ταχύτητα για να μη χτυπήσει τους δρομείς που με τα χρόνια αυξάνουν συνεχώς και λόγω στενού πεζοδρομίου και παρκαρισμένων αυτοκινήτων αναγκάζονται να τρέχουν στον δρόμο. Σε μια εποχή που το τζόκινγκ είναι ένας φθηνός τρόπος εξάσκησης και οι οικονομικές λύσεις για τον δημόσιο χώρο είναι απαραίτητες, προτείνουμε τη μετατροπή του περιφερειακού του Λυκαβηττού (αυτό θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί και σε άλλες διαδρομές μέσα στην πόλη) σε υβριδική διαδρομή όπου κίνηση, σταθμευμένα αυτοκίνητα και αθλητές μπορούν να συνυπάρχουν με ασφάλεια. Η παρέμβαση αυτή προτείνεται να εφαρμοστεί σταδιακά ώστε να μπορεί να ελεγχθεί η δημόσια δαπάνη, αλλά το αποτέλεσμα είναι φανερό άμεσα με πολύ χαμηλό κόστος. Το τρέξιμο παρουσιάζει απότομα ανοδική πορεία στην Ελλάδα. Είναι ένας οικονομικός, ανεξάρτητος τρόπος άσκησης, με τεράστια οφέλη για την υγεία που αξιοποιεί τους δημόσιους χώρους και το κλίμα της Αθήνας.
Ο περιφερειακός του Λυκαβηττού είναι μια φυσική αρένα τριών περίπου χιλιομέτρων που ήδη χρησιμοποιείται από εκατοντάδες για την καθημερινή τους προπόνηση. Με το πεζοδρόμιο να είναι ιδιαίτερα στενό ή και ανύπαρκτο, οι αθλητές αναγκάζονται να τρέχουν πάνω σε έναν δρόμο διπλής κατεύθυνσης, κάτι που είναι επικίνδυνο για όλους. Προτείνουμε να περιοριστεί η κίνηση των αυτοκινήτων στον περιφερειακό προς μία κατεύθυνση, να διαπλατυνθεί το πεζοδρόμιο και να παραδοθεί ο χώρος στου πεζούς και στους αθλητές της πόλης. Πιστεύουμε πως το μέλλον των πόλεών μας βασίζεται στις παρεμβάσεις που δίνουν πιο «ορθολογικό» ρόλο στο αυτοκίνητο και σέβονται τους πεζούς και τις ανάγκες τους, κάνοντάς τους πρωταγωνιστές των δημόσιων χώρων. Η παρέμβαση χωρίζετε σε τρία στάδια: Στάδιο 1) Μετατροπή του περιφερειακού σε δρόμο κυκλοφορίας μονής κατεύθυνσης – μεταφορά του χώρου στάθμευσης αυτοκινήτων στην πρώην λωρίδα κυκλοφορίας. Σηματοδότηση χώρου για αθλητές. Στάδιο 2) Προέκταση πεζοδρομίου στον χώρο για τους αθλητές με μαλακό δάπεδο από ανακυκλωμένα λάστιχα αυτοκινήτων. Στάδιο 3) Προσθήκη δημόσιου φωτισμού, καθισμάτων και δημόσιων εργαλείων γυμναστικής σε όλο το μήκος της διαδρομής. Οι οικονομικές δυνατότητες της εποχής απαιτούν λύσεις με λιγότερο κόστος και μέγιστο αποτέλεσμα. Η πρότασή μας γεννήθηκε από το πλήθος των δρομέων που τρέχουν σε επικίνδυνες συνθήκες στον περιφερειακό, την παρατήρηση ότι κυκλοφοριακά δεν έχει καμία επίπτωση – ήδη μεγάλο τμήμα του περιφερειακού είναι μονής κατεύθυνσης. Έτσι πιστεύουμε ότι με μια απλή παρέμβαση στον δημόσιο χώρο προσφέρουμε στους πολίτες.
The Lodger Studio
Το «Secrets Exchange Shelter» είναι ένα εξομολογητήριο που τοποθετείται στην πλατεία Αγ. Ειρήνης ως μια «παύση» στη συνεχή ροή πληροφορίας και ανθρώπων, προσφέροντας στην πόλη ένα μικρό, προστατευμένο κέλυφος μέσα στο οποίο δύο μεταξύ τους άγνωστοι συναντιούνται και αποκαλύπτουν ο ένας στον άλλον κάποιο μυστικό τους. Σε αντίθεση με την παραδοσιακή εξομολόγηση, το σύγχρονο αυτό «εξομολογητήριο» τοποθετεί και τους δύο συμμετέχοντες σε ισότιμη θέση, δίνοντάς τους διπλό ρόλο: αφουγκράζονται το μυστικό του άλλου και μοιράζονται το δικό τους. Σχολιάζοντας τη σύγχρονη ψηφιακή αλληλεπίδραση μέσω κοινωνικών δικτύων, το κέλυφος αυτό δεν επιτρέπει την άμεση επικοινωνία των δύο συμμετεχόντων. Μπορούν μόνο να κοιταχτούν μέσα από ένα ηχομονωτικό τζάμι και καλούνται να πληκτρολογήσουν τις σκέψεις τους, οι οποίες στη συνέχεια προβάλλονται από τον έναν στον άλλον, αλλά και ανώνυμα στο εξωτερικό του κελύφους. Αποτελείται από δύο όμοια σκέλη αντεστραμμένα υπό μορφήν διπλής σπείρας σε σχήμα «s», δημιουργώντας δύο αντιδιαμετρικές εισόδους και ένα σημείο συνάντησης στο κέντρου του χώρου. Από την κάτοψη αυτή ορθώνεται η κατασκευή ως ένα υπερμέγεθες όστρακο από διάτρητη λαμαρίνα που ταυτόχρονα προστατεύει την εσωτερική συνδιαλλαγή, αλλά δημιουργεί μια ημιδιαφάνεια που επιτρέπει να φανούν οι φιγούρες των ανθρώπων που βρίσκονται στο εσωτερικό.
Ζ Level
Από τα έξι παράθυρα του γραφείου μας εστιάζουμε σε έξι χαρακτηριστικά δενδροφυτεμένα σημεία της Αθήνας, τα καταγράφουμε, τα σηματοδοτούμε και τα σχολιάζουμε. Τα σημεία αυτά γίνονται αφετηρία για έξι διαφορετικές προσεγγίσεις και συζητήσεις για τον ρόλο των δέντρων στο αστικό περιβάλλον. Ο επισκέπτης συνδέεται τοπογραφικά με το κάθε δέντρο μέσω ενός συγκεκριμένου σημείου στάσης στο δάπεδο του γραφείου.
Στον χώρο υπάρχουν οι «θροϊστές», που άλλοτε ψιθυρίζουν στίχους και ιστορίες με δέντρα άλλοτε θίγουν θέματα του δημόσιου χώρου της πόλης και συζητούν με τους επισκέπτες. Κάθε επισκέπτης επιλεγεί ένα από τα έξι σημεία, καθοδηγούμενος από βιωματικές ερωτήσεις, και τοποθετεί μια κουκκίδα γύρω από το σημείο, ώστε στο τέλος της δράσης να καταγραφεί το συναισθηματικό αποτύπωμα των επισκεπτών. Η δράση αυτή γίνεται αφετηρία για μια συστηματική καταγραφή των δέντρων του κέντρου της Αθήνας και τη δημιουργία ενός πιλοτικού site.Τα σημεία που παρουσιάζονται στον χώρο του γραφείου κατά τη διάρκεια του Αrch Ρoints αποτελούν την πρώτη μας καταγραφή. Η καταγραφή των δέντρων μιας πόλης είναι αδιαμφισβήτητη ανάγκη για την προστασία και διαχείρισή τους, καθώς και για την αποτίμηση της συμβολής τους στο συνολικό πράσινο αποτύπωμα της πόλης. Η καταγραφή πιστοποιεί την οντότητά τους, τα κατοχυρώνει στο συλλογικό υποσυνείδητο και δημιουργεί το υπόβαθρο για τον σωστό μελλοντικό προγραμματισμό. Ανοίγει, επίσης, τον διάλογο για την αντιμετώπιση ορισμένων ως φυσικών διατηρητέων μνημείων της πόλης. Όλες οι σύγχρονες πόλεις έχουν ιστοσελίδες προσβάσιμες στο κοινό, με συστηματική και λεπτομερή καταγραφή του κάθε δέντρου του αστικού χώρου. Δίνονται στοιχεία για το κάθε δέντρο ξεχωριστά, ενώ αντλούνται συνολικά μετρήσιμα συμπεράσματα για το οικολογικό αποτύπωμα και τα αντίστοιχα οικονομικά οφέλη. Αντικείμενο της καταγραφής μας θα είναι αποκλειστικά τα δέντρα του δημόσιου χώρου, τα δέντρα των δρόμων, των πεζοδρομίων και των πλατειών του εμπορικού τριγώνου. Η καταγραφή θα περιέχει τη θέση των δέντρων στον χάρτη, το είδος τους, τις διαστάσεις τους, καθώς και την οικολογική τους συνεισφορά. Η καταγραφή αυτή δεν θα παραμείνει μια συστηματική φυτική ταξινόμηση αλλά θα εμπεριέχει την αντίληψή μας για τον πολλαπλό ρόλο των δέντρων της πόλης και τη συνεισφορά τους. Θα καταγράφουν ιστορίες και αναφορές σε αυτά, θα δίνονται στοιχεία ιστορικά και εθνογραφικά και θα συσχετίζονται αρθρογραφήματα και καλλιτεχνικές δράσεις.
South
Η στοά της Αγίας Φιλοθέης είναι μια «κρυμμένη» περιοχή στην ευρύτερη αστική περιοχή της Πλάκας. Εμπεριέχει, εκτός και πέρα από το αρχιτεκτονικό κέλυφος, μια δυναμική που προκύπτει ακριβώς από την εφαρμογή της «καθημερινής πρακτικής», όπως αυτή διατυπώθηκε από τον Michel de Certeau στο βιβλίο του Επινοώντας την καθημερινή πρακτική: η πολύτροπη τέχνη του πράττειν (2010). Μικρά εργαστήρια παραγωγής, χώροι συνάθροισης, ημιδημόσιος χαρακτήρας της στοάς, διαβαθμίσεις ιδιωτικότητας, μεταβατικοί χώροι-περάσματα, αποτελούν συνθήκες που αφορούν τόπους συνάντησης διαφορετικών κόσμων και την αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Η πρότασή μας αφορά την ανάδειξη αυτών των στοιχείων που είναι «κρυμμένα» και έχουν πέσει στην αφάνεια. Επιλέγουμε, λοιπόν, ένα αντικείμενο από κάθε κατάστημα ή μικρό χώρο παραγωγής της στοάς, του αλλάζουμε θέση, βγάζοντάς το κατά κύριο λόγο έξω, στον δημόσιο χώρο της στοάς, ενώ σε πολλά από αυτά τα αντικείμενα δίνουμε νέα χρήση. Σκοπός της πρότασης, η ενεργοποίηση του μικρού δημοσίου χώρου της στοάς μέσω μικρών χειρονομιών που αναδιοργανώνουν τη συνήθη διάταξη και δημιουργούν εκείνες τις συνθήκες, υπό τις οποίες τα κρυμμένα πράγματα θα αναδυθούν στην επιφάνεια. Δημιουργούνται με αυτό τον τρόπο ευχάριστες εκπλήξεις και ασυνήθιστες συναντήσεις με κύριο όχημα την προσωπική εμπλοκή του περιπατητή, επισκέπτη, χρήστη, ατόμου και προσώπου. Το τελικό αποτέλεσμα είναι μια καινούργια συνθήκη, υποδοχέας όλων των διαφορετικών διεργασιών στις οποίες μπορεί κανείς να εμπλακεί. Όποιος μπαίνει μέσα στη στοά, καλείται να δοκιμάσει διαφορετικές εμπειρίες του συγκεκριμένου χώρου, να περιπλανηθεί και να ρωτήσει, να αντιληφθεί, να καθίσει.
Micromega
Αν μισοκλείσει κανείς τα μάτια κοιτάζοντας την Αθήνα από ψηλά, η εικόνα του πυκνοδομημένου Λεκανοπεδίου θολώνει και χάνονται οι πολλές λεπτομέρειες για να δώσουν τη θέση τους στη μικρότερη γενεσιουργό μονάδα της πόλης, την πολυκατοικία. Η πολυκατοικία έφτιαξε την Αθήνα όπως τα πίξελ συνθέτουν σιγά-σιγά μια εικόνα και συνέθεσε τη σύγχρονη Αθήνα όπως αυτή έχει προκύψει τα τελευταία 50 χρόνια τουλάχιστον. Όσο και να κατηγορεί κανείς την έλλειψη γενικότερου σχεδιασμού για την απουσία ανοιχτών δημόσιων χώρων, αν ανατρέξουμε στη μικρότερη αυτή δομική μονάδα της πολυκατοικίας, θα δούμε ότι στην καρδιά της έχει ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι ελεύθερου χώρου, αυτό του ακάλυπτου. Κατακερματισμένος στις διάφορες ιδιοκτησίες και συνήθως μικρός για την καθεμία από αυτές, ο ακάλυπτος είναι συχνά αφημένος, χωρίς χρήση και παρουσία ζωής. Ωστόσο, ο ακάλυπτος αποτελεί το κρυμμένο δυναμικό της Αθήνας, είναι μια ανάσα ανάμεσα στο χτισμένο, είναι ο κενός χώρος που τόσο λείπει στις γειτονιές. Πώς θα ήταν εάν κάθε οικοδομικό τετράγωνο ανακτούσε αυτόν το χώρο ως χώρο ζωής, δραστηριοτήτων και πρασίνου; Πώς θα άλλαζε η εικόνα της πόλης στη μικρότερή της κλίμακα εάν καταφέρναμε να ενοποιήσουμε τους ακάλυπτους του οικοδομικού τετράγωνου και καταλήγαμε με ένα μεγαλύτερο κομμάτι προς αξιοποίηση; Η πρόταση της ομάδας micromega στο 2ο Arch Ρoints πραγματεύεται αυτό το ζήτημα που έχει απασχολήσει εδώ και δεκαετίες αρχιτέκτονες, πολεοδόμους, πολιτικούς και νομοθέτες, ώστε να δώσει αφορμή στον καθένα μας να δει με άλλο μάτι την πίσω αυλή του σπιτιού του και σε ευρύτερη κλίμακα την πόλη του.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
