Όλοι έχουμε να θυμηθούμε ιστορίες από τα μαθητικά μας χρόνια. Συνήθως είναι ευχάριστες, μερικές φορές όμως όχι και τόσο. Τα Θρησκευτικά ίσως είναι το πιο βαρετό μάθημα και σίγουρα όχι πρώτο στις προτιμήσεις. Είναι από αυτά τα μαθήματα που δίνουν αφορμές στα παιδιά να κάνουν φασαρία. Προσωπικά, μία από τις πιο τραυματικές εμπειρίες της ζωής μου συνέβη κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος Θρησκευτικών στην Α' Γυμνασίου. Δεν αφορούσε εμένα προσωπικά, ήμουν απλώς ένας σιωπηλός και άβουλος θεατής.
Δεν ξέρω αν έφταιγε ο θεολόγος μας, ένας αδύναμος άνθρωπος που δεν μπορούσε να διαχειριστεί τη φασαρία στην τάξη. Τη δεκαετία του '90 δεν ξέρω πώς μπορούσες να αντιμετωπίσεις ένα παιδί με ψυχολογικά προβλήματα, τη στιγμή που δεν υπήρχε ευαισθητοποίηση σε τέτοια θέματα όπως σήμερα, ούτε Ίντερνετ. Όχι, δεν είναι κάποια φρικιαστική ιστορία. Δεν έπεσε ξύλο ούτε πέθανε κανείς. Ήταν από τις πιο άβολες σκηνές που έχω δει ποτέ να συμβαίνουν μπροστά μου. Δεν θέλω να μπω σε λεπτομέρειες, επειδή καμιά φορά η μνήμη κάνει νερά, το μόνο που θα πω είναι ότι δεν ξαναείδαμε τον συμμαθητή μας ούτε μάθαμε ποτέ τι απέγινε.
Θυμάμαι ακόμη που μας πήγαιναν στην εκκλησία και μας έβαζαν με το ζόρι να γονατίζουμε και να προσευχόμαστε, σαν να γινόταν διαγωνισμός πίστης. Αν μίλαγες στον διπλανό σου μέσα στον «Οίκο του Θεού, μπορεί να έτρωγες και καμιά φάπα (τα αγόρια) ή αποβολή (τα κορίτσια) από τον διευθυντή του σχολείου (φιλόλογος). Λες και υπάρχει ζυγαριά για να ζυγίσεις την πίστη.
Τέλος πάντων, το σχολείο είχε και τις καλές του στιγμές και μπορεί το '90 να φαίνεται πολύ μακρινό σήμερα, όμως δεν είναι και τόσο. Δεν θα μου έκανε εντύπωση, πάντως, αν κάποια στιγμή γινόταν μια έρευνα για τον αγνωστικισμό και έβγαινε ότι ο κύριος λόγος που κυκλοφορούν τόσοι άθεοι ανάμεσά μας είναι το υποχρεωτικό μάθημα Θρησκευτικών.
Υπάρχει ο σχετικός νόμος που λέει ότι στο μάθημα των Θρησκευτικών η Εκκλησία εποπτεύει το πνευματικό κομμάτι και εκεί γίνεται και η παρέμβαση, δηλαδή δεν υπαγορεύει η Εκκλησία κάτι. Γι' αυτό τελικά η άμοιρη «Συννεφούλα» παρέμεινε στη διδακτέα ύλη.
Το να βάζεις τη Rihanna στη διδακτέα ύλη των Θρησκευτικών ακούγεται σαν επαναστατική πράξη, ασχέτως του αν έχουμε 2017. Εύλογα θα αναρωτηθεί κάποιος τι δουλειά έχει η Rihanna και τα «ella, ella» της «Umbrella» της στο συγκεκριμένο μάθημα, ή ο Άσιμος και ο Σαββόπουλος.
Η συζήτηση αυτή δεν είναι καινούργια. Οι νέες μεταρρυθμίσεις στον τρόπο που διδάσκονται τα μαθήματα εφαρμόζονται ήδη από πέρσι. Το πρώτο πράγμα που μου λένε από τηλεφώνου στο ΙΕΠ (Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής) είναι να μπω και να τσεκάρω το site τους. Είναι όλα εκεί, για να αποφευχθούν τυχόν παρανοήσεις και να λυθούν όλες οι απορίες. Όχι ότι θα διεξέλθει κανείς το υπέρογκο αυτό υλικό, αλλά μπορεί να πάρει μια ιδέα και να καταλάβει γιατί εμμένουν τόσο πολύ στο να σχηματίσεις τη δική σου άποψη.
Εκ πρώτης όψεως, είναι μια πολύ εντυπωσιακή προσπάθεια στο χαρτί/στην οθόνη και ένας εντελώς σύγχρονος τρόπος εκπαίδευσης, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, που στηρίζεται σε έργα τέχνης και στόχο έχει να ανοίξει διάλογο σε σχέση με θέματα πίστης και θρησκείας και να σε κάνει να σκεφτείς. Έρχεται σε πλήρη αντίθεση με όσα βιώναμε πριν από δεκαετίες. Βέβαια, η Εκκλησία βγήκε πάλι να πει τα δικά της – ετεροχρονισμένα, αλλά το έκανε. Σε μια έκτακτη Σύνοδο της Ιεραρχίας, όπως διαβάσαμε προχτές, «ο Μητροπολίτης Ύδρας Εφραίμ, ο οποίος συμμετείχε στην επιτροπή διαλόγου της Εκκλησίας με την Πολιτεία, ζήτησε και έγινε δεκτό να καταργηθούν από το εκπαιδευτικό υλικό των θρησκευτικών της Α' Λυκείου οι στίχοι από το τραγούδι της Ριάνα "Umbrella", οι στίχοι του τραγουδιού του Νικόλα Άσιμου "Ο Μπαγάσας" και η "Συννεφούλα" του Διονύση Σαββόπουλου».
Κι αν γράφουν 2-3 πράγματα, αιτιολογώντας γιατί δεν θέλουν τους Έλληνες τραγουδοποιούς, για τη Rihanna γράφουν ξερά, δίπλα στο όνομά της, τη λέξη "καταργήθηκε", με κεφαλαία, χωρίς αιτιολογία.
Αργότερα, όταν μιλάω με κάποιον από το Γραφείο Τύπου του υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, πριν βγει η επίσημη δήλωσή τους για το θέμα, η στάση του είναι αρνητική, σχεδόν επιθετική και προτιμάει να μου μιλήσει off the record. Με πληροφορεί ότι παρά τις ενστάσεις των ιερέων η «Συννεφούλα» παραμένει στην ύλη. Δεν έχει βγει.
Το ίδιο συνέβη και με τη γιόγκα, που οι θεολόγοι απλώς αποφάσισαν ότι δεν έπρεπε να διδάσκεται από το δημοτικό, μια και ανήκει στη φιλοσοφία της ινδουιστικής θρησκείας, η οποία ανήκει στην ύλη του γυμνασίου ή του λυκείου, κι έτσι μετατέθηκε στις μεγαλύτερες τάξεις. Βέβαια, κανείς δεν γνώριζε να μου πει πώς ακριβώς βρέθηκε η Rihanna στο μάτι του κυκλώνα ή ποιανού ιδέα ήταν.
Η Rihanna και ο Άσιμος έχουν βγει από τον περασμένο Οκτώβριο από την ίδια την επιτροπή του ΙΕΠ και όχι λόγω του Εφραίμ. Βγήκαν επειδή τα τραγούδια θεωρήθηκαν κάπως άσχετα με το πλαίσιο της θεματικής του μαθήματος. (Τα είχαν διαλέξει για να γίνει συζήτηση για τη φιλία και λογικά τα έβγαλαν γιατί πρόκειται για ερωτικά τραγούδια).
«Άρα, γιατί ο μητροπολίτης Εφραίμ το έκανε θέμα μετά από τόσους μήνες;», τους ρωτάω.
«Όποιος παρακολουθεί τι συμβαίνει από την αρχή με το συγκεκριμένο θέμα, ξέρει τι έχει γίνει. Τώρα, γιατί το χρησιμοποίησε ο μητροπολίτης στην εισήγησή του, δεν ξέρω, μάλλον για δικούς του καθαρά λόγους», ήταν η απάντηση που πήρα και ο νοών νοείτω. Δεν προλαβαίνω να ρωτήσω αν πρόκειται για λογοκρισία επειδή μου κλείνουν το τηλέφωνο στα μούτρα σχεδόν, με ένα γρήγορο «ευχαριστώ».
Περιμένοντας την επίσημη ανακοίνωση του ΙΕΠ, σύμφωνα με πηγές του φορέα, δεν περίμεναν τον σάλο που ξεσηκώθηκε, αφού ήταν μια υπόθεση που πίστευαν ότι είχε λυθεί. Υπάρχει ο σχετικός νόμος που λέει ότι στο μάθημα των Θρησκευτικών η Εκκλησία εποπτεύει το πνευματικό κομμάτι και εκεί γίνεται και η παρέμβαση, δηλαδή δεν υπαγορεύει η Εκκλησία κάτι. Γι' αυτό τελικά η άμοιρη «Συννεφούλα» παρέμεινε στη διδακτέα ύλη. Υπάρχει μια συγκεκριμένη φιλοσοφία που αναφέρεται στα καινούργια προγράμματα σπουδών, τα οποία δεν ακυρώνουν τον ορθόδοξο χαρακτήρα του μαθήματος, απλώς θέλουν να ανοίξει ο ορίζοντας της διδασκαλίας. Πέρσι φτιάχτηκαν φάκελοι που δίνουν υποστηρικτικό υλικό για τα μαθήματα του γυμνασίου και του λυκείου. Οι φάκελοι διευρύνονται και εμπλουτίζονται από οπτικοακουστικό υλικό, όπως ταινίες, έργα τέχνης και μουσική, για να προκαλέσουν το ενδιαφέρον του μαθητή και να γίνει συζήτηση. Έχει μαζευτεί πλούσιο υλικό, έτσι ώστε ο εκπαιδευτικός να μπορεί να έχει άμεσα στη διάθεσή του πηγές, όταν κάνει παράδοση.
Οι αλλαγές που έγιναν ήταν ασήμαντες, αλλά δεν είναι κάτι καινούργιο. Παράπονα υπήρχαν από τότε, κυρίως από ορισμένους θεολόγους που δεν είδαν με καλό μάτι την προσθήκη ροκ τραγουδιών στην ύλη για δικούς τους λόγους. Τελικά, όμως, δεν πέρασαν γενικά ως άποψη και συνεχίζουν να διδάσκονται. Από φέτος έχουν επιμορφωθεί όλοι οι εκπαιδευτικοί από τους συμβούλους τους σύμφωνα με τα νέα προγράμματα σπουδών.
Το ίδιο συνέβη και με τη γιόγκα, που οι θεολόγοι απλώς αποφάσισαν ότι δεν έπρεπε να διδάσκεται από το δημοτικό, μια και ανήκει στη φιλοσοφία της ινδουιστικής θρησκείας, η οποία ανήκει στην ύλη του γυμνασίου ή του λυκείου, κι έτσι μετατέθηκε στις μεγαλύτερες τάξεις. Βέβαια, κανείς δεν γνώριζε να μου πει πώς ακριβώς βρέθηκε η Rihanna στο μάτι του κυκλώνα ή ποιανού ιδέα ήταν.
Η παιδεία πάντοτε ήταν ένα ευαίσθητο θέμα στην Ελλάδα. Κάθε προσπάθεια εκσυγχρονισμού του εκπαιδευτικού συστήματος συναντάει πάντα αντίδραση, ακόμη κι αν πρόκειται για τη Φυσική ή τα Μαθηματικά – πόσο μάλλον όταν αφορά τα Θρησκευτικά ή την Ιστορία. Η οπτική μας, όπως μου σχολιάζουν άτυπα από το ΙΕΠ, πρέπει κάποια στιγμή να αλλάξει, κυρίως επειδή έχει αλλάξει η κοινωνία και ο κόσμος που ζούμε τριγύρω μας. Είναι κάτι που χρειάζεται να γίνει, έστω και με τραγούδια ή, καλύτερα, με μουσική. Δεν ζούμε πια την εποχή του Μεσαίωνα.
