«Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου πίνακες ζωγραφικής;» με ρώτησε η "Φ.". Της απάντησα με ύφος πιο στοχαστικό από όσο θα ήθελα: «Eκείνοι που καταλαβαίνω». Με κοίταξε με απορία και με μία ίσως μικρή απογοήτευση στα μάτια της, ζητώντας μου ταυτόχρονα περισσότερες διευκρινίσεις για την δήλωσή μου αυτή.
Της εξήγησα λοιπόν πως μπορώ να αγαπήσω έναν πίνακα, μονάχα όταν καταφέρω να ταυτιστώ με την πνευματική κατάσταση του ζωγράφου την στιγμή (ή μάλλον την περίοδο) που τον ζωγράφιζε και να ανακαλύψω τις πιθανές αλληγορίες και προεκτάσεις που κρύβονται πίσω από την τελική εικόνα.
Παράλληλα, επιδιώκω να κατανοήσω και την τεχνική του, όσο αυτό είναι εφικτό και στον βαθμό μου το επιτρέπουν οι περιορισμένες γνώσεις μου. Οι παχιές στρώσεις μπογιάς του Μονέ ή οι στροβιλιζόμενες πινελιές του Βαν Γκογκ για παράδειγμα, καταδεικνύουν τον τρόπο που δούλεψε ο δημιουργός επάνω στον καμβά του και με βοηθούν να ακολουθήσω με το βλέμμα μου το πινέλο του και να φανταστώ ακόμα και την κίνηση του χεριού του. Οι μάλλον τεχνοκρατικές εξηγήσεις μου όμως, δεν φάνηκε να πείθουν την συνομιλήτριά μου. Της επέστρεψα λοιπόν την ερώτηση για να πάρω την εξής αποστομωτική απάντηση: "Eκείνοι που μου φέρνουν δάκρυα στα μάτια"
Πέρασε ο καιρός και έχω την τύχη να βρίσκομαι στην Νέα Υόρκη και να ανεβαίνω τα διάσημα σκαλιά του Μητροπολιτικού Μουσείου. Η επίσκεψη στο Met, μία εμπειρία, που όσο περισσότερο προσπαθείς να την βιώσεις καθολικά, τόσο πιο ανεπαρκείς σου φαίνονται οι αισθήσεις σου. Όπως συμβαίνει με όλες σχεδόν τις σημαντικές εμπειρίες στη ζωή, όταν βρίσκεσαι μέσα σε αυτές, τις ζεις λιγάκι αποστασιοποιημένα, σαν όνειρο ή φαντασίωση, σαν να κρυφοκοιτάζεις, ίσως, τον εαυτό σου από μία γωνία.
Περιηγούμαι από αίθουσα σε αίθουσα με ενθουσιασμό. Πάρα πολλοί άνθρωποι γύρω μου αλλά μόνο ένας από αυτούς μπόρεσε να με κάνει να σηκώσω το βλέμμα μου από τους ανεκτίμητους θησαυρούς του μουσείου.
Μία κυρία, μεγάλη σε ηλικία, πάνω από 60 ετών - μπορεί και πάνω από 70 - περιφέρεται στους διαδρόμους φορώντας ένα ασυνήθιστα έντονο για την ηλικία της μπλε φόρεμα, έχει κοντά κάτασπρα μαλλιά και μεγάλα μπλε, ίδια με το φόρεμά της, μάτια. Σε όποια αίθουσα μπαίνω την βλέπω μπροστά μου. Κινείται αέρινα αποπνέοντας μία ακαταμάχητη ευγένεια αλλά ταυτόχρονα και μία αυθάδη αυτοπεποίθηση σαν να της ανήκουν όλα αυτά τα σπουδαία έργα τέχνης που βρίσκονται τριγύρω. Την παρατηρώ, αναρωτιέμαι για λίγο αν είναι Γαλλίδα (έτσι έμοιαζε) και συνεχίζω την περιπλάνησή μου.
Πρέπει σε αυτό το σημείο, να εξομολογηθώ την ένοχη μουσειακή μου απόλαυση. Όταν πετυχαίνω μία ξενάγηση, παρεισφρέω κρυφά στο γκρουπ, σαν να είμαι μέλος του εξ αρχής και παρακολουθώ τον οδηγό. Κανείς δεν θα μπορούσε να είναι τόσο αγενής ώστε να με διώξει. Τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα, τα έχω ακούσει και τα έχω μάθει ως "λαθρεπιβάτης" σε τέτοιες ξεναγήσεις.
Πίσω πάλι στο Μet και σε μία ακόμη αίθουσα του όπου κοιτάζω έναν πίνακα, δεν θυμάμαι πλέον ποιον. Από την διπλανή αίθουσα ακούγεται μία γυναικεία φωνή από τον τόνο της οποίας αντιλαμβάνομαι ότι πρόκειται για κάποια ξεναγό, επομένως τρέχω να χωθώ στο μπουλούκι και να καπηλευτώ τις γνώσεις της. Όταν μπαίνω στην αίθουσα, βλέπω την κυρία με το μπλε φόρεμα μπροστά σε έναν πίνακα του Πωλ Γκωγκέν να μιλά για την ζωή του Γάλλου ζωγράφου, απευθυνόμενη σε μία ολιγομελή ομάδα τουριστών μιλώντας άπταιστα αγγλικά με γαλλική όμως προφορά. "Φυσικά και είναι Γαλλίδα", σκέφτομαι. "Φυσικά εργάζεται στο μουσείο και μάλιστα πολλά χρόνια", τολμώ να υποθέσω. Μπορείς να εισπράξεις (δεν ξέρω πώς - αλλά μπορείς!) ότι το μουσείο είναι κάτι παραπάνω από σπίτι της. Είναι ο φυσικός της χώρος. Είναι πολύ όμορφη, μας κοιτάζει όλους με αυτά τα τεράστια μπλε μάτια της κι εγώ έχοντας ομογενοποιηθεί πια με τους υπόλοιπους προσπαθώ να εκμεταλλευτώ στο μέγιστο τα προϊόντα της υποκλοπής μου.
Ο Γκωγκέν... Σκέφτομαι οτι δεν γνωρίζω πολλά για τον Γκωγκέν. Ξέρω οτι ήταν μετα-ιμπρεσιονιστής και δεν του άρεσε, γνωρίζω για την στενή σχέση του και την συγκατοίκησή του με τον Βαν Γκογκ που ούτε αυτή του άρεσε, ότι ήταν ο λόγος που ο τελευταίος έκοψε το αυτί του, ότι έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην Πολυνησία υποφέροντας από σύφιλη, ότι μας δίδαξε τον πριμιτιβισμό και ότι ο Πικάσσο είχε ουκ ολίγες φορές παραδεχτεί ότι επηρεάστηκε από το έργο του όσο κανείς.
Η κυρία με τα μπλε μάτια, μας μιλάει για τον πίνακα που έχουμε μπροστά μας.
Είναι ένας πίνακας νεκρής φύσης. Mία τσαγιέρα και κάποια φρούτα πάνω σε ένα τραπέζι.
Μας μιλάει για την προοπτική του, για τα χρώματα που χρησιμοποιεί ο Γκωγκέν σε αυτόν, για το φως και την σκιά, για τις διαφορές του πίνακα αυτού με τον αντίστοιχο του Σεζάν (ο Σεζάν χρησιμοποίησε μήλα ενώ ο Γκωγκέν μάνγκο) κι εγώ την παρατηρώ, με το φόρεμά της ,την ζακέτα της και το χαμόγελό της, να μιλά με την γαλλική της προφορά κουνώντας τα χέρια της με αρμονία, σαν να διευθύνει κάποια αόρατη ορχήστρα.
Και τότε, μου συμβαίνει κάτι τρομερό. Νιώθω, για πρώτη φορά ίσως, μία ζήλια τόσο έντονη, τόσο πνιγηρή που είναι αδύνατον να την ελέγξω. Ζηλεύω την κυρία με τα μπλε μάτια και το μπλε φόρεμα. Την ζηλεύω που στα 70 της, δεν έχει πάρει σύνταξη γιατί της αρέσει να διασχίζει σχεδόν κάθημερινά τους γυαλιστερούς διαδρόμους του Met, να καλημερίζει με το ευγενικό της χαμόγελο τους φίλους της, τον Μανέ, τον Ντεγκά, τον Ρούμπενς και άλλους, και όποτε εκείνη το επιθυμεί, να μιλά για εκείνους σε περαστικούς ταξιδιώτες, όπως ήμουν εγώ. Ζηλέυω πάρα πολύ, τόσο πολύ, που δεν μπορώ να συγκρατήσω τα δάκρυά μου. Η κυρία με τα μπλε μάτια, μας μιλά παράλληλα για την άκρη του τραπεζιού που στον πίνακα φαίνεται να είναι πιο ψηλά από την μία πλευρά και χαμηλότερα από την άλλη κι εγώ αρχίζω να κλαίω. Kλαίω απο ζήλεια.
Είμαι σίγουρη, ότι οι διπλανοί μου μέχρι σήμερα θα αναρωτιούνται πόσο συγκινητικός μπορεί να είναι ένας πίνακας νεκρής φύσης ώστε να προκαλέσει δάκρυα στον οποιονδήποτε. Παρ'όλα αυτά , συνέχισα να κλαίω για την νεκρή φύση του Πωλ Γκωγκέν και την κυρία με το μπλε φόρεμα, η οποία σε λίγο τελειώνει τη ξενάγηση της, μας ευχαριστεί και απομακρύνεται.
Έπειτα η αίθουσα αδειάζει κι εγώ σκέφτομαι οτι δεν θυμάμαι τι είδα πριν και προφανώς δεν θα θυμάμαι μετά από καιρό και τι άλλο θα δω εκείνη την ημέρα, μετά από αυτόν τον πίνακα. Σίγουρα όμως, θα θυμάμαι για πάντα τον πίνακα με το στραβό τραπέζι, το κουτάλι και τα φρούτα κι ας μην ξέρω πώς ένιωθε ο Γκωγκέν όταν πόζαρε για χάρη του η τσαγιέρα, κι ας μην έχω συγκρατήσει ποια τεχνική χρησιμοποίησε για την φωτοσκίαση του τραπεζομάντιλου.
Θα θυμάμαι εκείνον τον Γκωγκέν, κυρίως εξαιτίας την κυρίας με το γαλάζιο φόρεμα.
Ένας πίνακας ζωγραφικής και η ίδια, μάλλον ιμπρεσιονιστικός, με έντονα χρώματα. Ένας πίνακας από αυτούς που δεν μπορείς αλλά και δεν θες να κατανοήσεις, από αυτούς που δεν θα ανακαλύψεις ποτέ ίσως την ιστορία που κρύβουν, αλλά είναι αγαπημένος σου ακριβώς για τον λόγο που μου είχε πει λίγο καιρό πριν, εκείνη η φίλη. Γιατί σε έκανε να δακρύσεις.
Η ξενάγηση της συμπαθητικής κυρίας είχε τελειώσει νωρίτερα με ένα απόφθεγμα του Γκωγκέν. Μας μετέφερε η ίδια τα λόγια του: "Αν βλέπεις το δέντρο μπλε, ζωγράφισέ το μπλε".
''Σαν τα μάτια της'', σκέφτηκα.
Άλλα αποφθέγματα του Πωλ Γκωγκέν
- Θα υπάρχει πάντοτε μεγάλη ζήτηση για μετριότητες. Σε κάθε γενιά, τα λιγότερο καλλιεργημένα γούστα, έχουν πάντα την μεγαλύτερη όρεξη.
- Ω ναι! Αγαπούσε το κίτρινο ο Βίνσεντ. Όταν ήμασταν και οι δύο στην Αρλ, και οι δυο μας τρελοί, είχαμε μία μόνιμη διαμάχη για τα όμορφα χρώματα. Εγώ λάτρευα το κόκκινο. (για τον Βαν Γκοκγκ)
- Ποτέ δεν ξέρουμε τι είναι πραγματικά η βλακεία, μέχρι να πειραματιστούμε εμείς οι ίδιοι μαζί της.
σχόλια