ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΟ ΑΓΓΕΛΑΚΟ
Σάββατο, 19 Σεπτεμβρίου 2015, 8:00 π.μ.
Η προηγούμενη ημερολογιακή εγγραφή έκλεινε με τη φράση: «...πλάι σε μια θάλασσα που γι' απόψε το βράδυ δεν θα ξεβράσει άλλα πτώματα.» Η θάλασσα δεν μας έκανε το χατίρι· στις έντεκα το βράδυ βγήκε στην ακτή το πτώμα ενός τετράχρονου κοριτσιού. Η μητέρα του το αναγνώρισε το πρωί τoυ Σαββάτου στο νεκροτομείο. Το φουσκωτό στο οποίο επέβαιναν ανατράπηκε. Δεκατρία άτομα εγκλωβίστηκαν από κάτω του, καθώς αυτό κατέβαινε στο βυθό, στα 50 μέτρα. Μέχρι αυτή τη στιγμή δεν ξέρω αν κατάφεραν να βγάλουν τα πτώματά τους.
10:00 π.μ.
Πρέπει να διευκρινίσω ξανά πως δεν είμαι δημοσιογράφος. Δεν είμαι ρεπόρτερ. Ήρθα την Καλλονή της Μυτιλήνης ως εθελοντής. Το 90% του χρόνου μου το διαθέτω σε εθελοντική εργασία στην Αγκαλιά. Ό,τι περισσεύει το αφιερώνω στο γράψιμο αυτών των ημερολογίων. Μεταφέρω τις εμπειρίες μου: αυτά που βλέπω κι αυτά που ζω. Μεταδίδω κάποιες πληροφορίες που φτάνουν σε μένα, πολλές φορές αντικρουόμενες. Δεν τις τσεκάρω. Φροντίζω μόνο, μέσα σ' αυτό τον κυκεώνα από φήμες, να είμαι όσο γίνεται προσεκτικός.
Μέρες ψάχνω να βρω μια πρόταση για να ορίσω αυτό που συμβαίνει. Τη βρίσκω σ' ένα κείμενο του Δημήτρη Χριστόπουλου: «Το προσφυγικό δεν είναι πρόβλημα, είναι φαινόμενο.» Ένα φαινόμενο, που κάθε του άκρη αγγίζει κι ένα περίπλοκο πρόβλημα.
11:00 π.μ.
Έρχεται ο Δ. από την πόλη. Με πηγαίνει στο Μόλυβο όπου με περιμένει η Βάνια. Η Βάνια είναι η Βάνια Τέρνερ, ελληνο-αγγλίδα δημοσιογράφος που συνεργάζεται με ξένα τηλεοπτικά δίκτυα. Από το Μάιο στο νησί, έχει γνωρίσει πρόσωπα και πράγματα. Ξεκινάμε από το Sailor's Table, το εστιατόριο της Μελίντας στο λιμάνι.
Τη Μελίντα κάποιοι την αποκαλούν «βασίλισσα». Βασίλισσα του εθελοντισμού, των προσφύγων, του ακτιβισμού. Όπως κάθε βασίλισσα είναι κι αυτή αμφιλεγόμενη. Έχει έρθει από την Αυστραλία. Έστησε το μύθο της αριστοτεχνικά. Η ζωή και η δράση της έχουν προβληθεί από κάμποσα κανάλια του εξωτερικού. Η σταθερή της ομάδα αριθμεί 35 μέλη, από την Ευρώπη και την Αμερική. Σ' αυτά προστίθενται κατά καιρούς περαστικοί εθελοντές από την Αθήνα και δέκα ντόπιοι. Στην ταβέρνα της Μελίντας φτιάχνονται τα σάντουιτς που ταϊζουν τους πρόσφυγες. Παραδίπλα βρίσκεται το οικόπεδο με τις σκηνές, όπου διανυκτερεύουν όσοι χωράνε. Η Μελίντα είναι ειδική στο να συγκεντρώνει οικονομικές εισφορές απ' όλο τον κόσμο. Με ένα μέρος των χρημάτων ενοικιάζει καθημερινά πούλμαν για τη μεταφορά των προσφύγων από το Μόλυβο στη Μυτιλήνη.
Φτάνω στην ταβέρνα της προκατειλημμένος. Μια πληροφορία λέει πως η συμφόρηση των δύο προηγούμενων ημερών, αυτή που έκανε δυο χιλιάδες πρόσφυγες να περπατήσουν 70 χιλιόμετρα για τα κέντρα υποδοχής στη Μυτιλήνη, η ίδια που οδήγησε σε ασφυξία την Αγκαλιά, οφείλεται στον καβγά της Μελίντας με τις διεθνείς ΜΚΟ και στον καβγά όλων τους με τους ντόπιους. Σε μια επίδειξη εξουσίας ματαιώσανε τα δρομολόγια των πούλμαν. Τη βρίσκω στην κουζίνα της. Της ζητάω να μιλήσουμε. Η βασίλισσα δεν ευκαιρεί: μαγειρεύει σουπιές.
Μου στέλνει τη βοηθό της για να μου δώσει πληροφορίες. Έχω έρθει στο Μόλυβο με σκοπό να ενταχθώ στην εθελοντική τους ομάδα. Κάποιοι μιλάνε επαινετικά για την οργάνωσή τους. Παραμένω επιφυλακτικός. Αυτό που μου φταίει το βρίσκω σε δευτερόλεπτα: μου λείπει το πνεύμα της Αγκαλιάς. Το πνεύμα του παπα Στρατή. Μου λείπει το βλέμμα αυτού που συμπάσχει. Ο συμπονετικός λόγος. Δεν είναι ιδανική η Αγκαλιά, τίποτε δεν είναι ιδανικό: έχουμε εντάσεις, δυσλειτουργίες, έλλειψη συντονισμού, κόντρες, φωνές, καβγάδες. Αλλά μόλις φανεί ο πρώτος πρόσφυγας από την άκρη του δρόμου, γινόμαστε όλοι μια αγκαλιά. Ο παπα Στρατής μάλλον θα ήταν ευχαριστημένος.
Στο διπλανό μαγαζί μάς περιμένει ο Στρατής. Παλιός Εξαρχειώτης που λειτουργεί αυτόνομα. Του λέω ότι είναι ο Λούκι Λουκ της υπόθεσης. Το αποδέχεται, «και φτωχός είμαι και μόνος.» Ο Στρατής βγαίνει με τη βάρκα του καθημερινά. Εντοπίζει φουσκωτά, καλεί το λιμενικό, προσφέρει βοήθεια. Το μεγάλο του πρόβλημα είναι η οικολογική καταστροφή που υφίστανται οι ακτές. Χιλιόμετρα σκεπασμένα με σωσίβια και πλαστικά. Μαθαίνω πως μπορεί να διακρίνει κανείς την καταγωγή και την τάξη των προσφύγων από το χρώμα του σωσίβιου: τα πορτοκαλί που είναι και τα πιο ακριβά τα φοράνε κυρίως οι Σύριοι· οι μετανάστες από το Αφγανιστάν, το Ιράκ και τις άλλες χώρες φοράνε τα μπλε ή τα μαύρα, σαφώς φτηνότερα.
Ο Στρατής μας τσεκάρει. Μας λέει να μπούμε στη βάρκα του και να πάμε να καθαρίσουμε μια παραλία. Του λέμε πως φεύγουμε για την Εφταλού. Με τον τρόπο μας τον επιβεβαιώνουμε: κανείς δεν νοιάζεται για τις οικολογικές επιπτώσεις της εισροής των προσφύγων στο νησί. Έξω από την πόλη της Μυτιλήνης, στη χωματερή, οι τόνοι με τα σωσίβια σχηματίζουν βουνό. Του υπόσχομαι να τον επισκεφτούμε ένα βράδυ στο δεντρόσπιτο που μένει. Κάνω ότι το εννοώ, κάνει ότι το πιστεύει.
12:00 μ.μ.
Ψάχνουμε τον Έρικ Κέμπσον. Τον βρίσκουμε σ' έναν κόλπο ανάμεσα στην Εφταλού και στη Συκαμιά. Το νοικιασμένο KIA της Βάνιας ανεβοκατεβαίνει σαν κατσίκι το χωματόδρομο. Περνάμε μέσα από ομάδες προσφύγων που μόλις πάτησαν στη στεριά. Περνάμε δίπλα από μια πρόχειρα στημένη μονάδα με γιατρούς και εθελοντές. Βλέπουμε ένα φουσκωτό να βγαίνει στη στεριά. Σταματάμε το αυτοκίνητο και κατεβαίνουμε. Μπλεκόμαστε με τους πρόσφυγες. Μια ηλικιωμένη παραπατάει στις γλιστερές πέτρες, παραλίγο να πέσει. Τη βοηθάνε και την καθίζουν κατάχαμα. Οι πρόσφυγες με κοιτάζουν μ' ένα βλέμμα που δεν μπορώ να περιγράψω. Σαν να 'χουν σβηστεί οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στην ανακούφιση και την αγωνία. Είμαι κάποιος που ζει τη στιγμή και ταυτόχρονα είμαι έξω από τον εαυτό μου. Ένας νεαρός μου δίνει το χέρι. Το ίδιο και καμιά δεκαριά άλλοι. Τους λέω «καλωσήρθατε». Ίσως να λέω και «καλωσήρθατε στην Ελλάδα». Η φράση ηχεί κάπως γελοία στ' αυτιά μου. Τα χέρια τους είναι ακόμη βρεγμένα. Τα πιο ζεστά χέρια που έσφιξα ποτέ.
Υπάρχει κάτι που δεν το χωράει το μυαλό μου. Όλη αυτή η ατέλειωτη πορεία μέχρι να φτάσουνε εδώ. Κι εκείνη που έχουνε μπροστά τους: η Ειδομένη· τα γκλομπ της νεόκοπης Μακεδονίας· τα χημικά· οι χειροβομβίδες κρότου λάμψης· η Σερβία, η Κροατία, τα κλειστά σύνορα της Ουγγαρίας, οι πλαστικές της σφαίρες, το μίσος, η προκατάλειψη, η αδιαφορία, η επιλεκτικότητα της φράου Μέρκελ που ανοίγει τα σύνορά της μόνο στους πλούσιους Σύριους, η απόφαση των υπουργών εξωτερικών της Ε.Ε. να δεχτούν 150.000 πρόσφυγες, τη στιγμή που μόνο από τη Μυτιλήνη έχουν περάσει 120.000 από την αρχή του καλοκαιριού. Όλα αυτά πρέπει να συνδυαστούν με τα βρεγμένα ρούχα που βλέπω μπροστά μου, τα μωρά στις αγκαλιές, τις εξαντλημένες γυναίκες, το μαύρο φουσκωτό, τις κοπέλες της Islamic Relief, τον πρόσφυγα με το σπασμένο πόδι, τους έφηβους που έχουν ήδη πάρει το δρόμο και τα παιδιά. Κυρίως, τα παιδιά.
Ο Έρικ δίνει νερά. Του λέμε ότι θέλουμε να του μιλήσουμε. Φεύγουμε όλοι μαζί για το χτήμα του. Ζει εδώ πάνω από 15 χρόνια, με τη Φιλίππα, τη γυναίκα του και την κόρη τους την Ελένη. Τα κούρεμά του μου θυμίζει τον Ροντ Στίουαρτ, τη δεκαετία του '80. Είναι μαχητικός και θυμωμένος. Δε μασάει τα λόγια του. Από τον προηγούμενο Φεβρουάριο βρίσκεται καθημερινά, από τις 7:00 το ξημέρωμα, στο πόστο του με τα κυάλια. Παρακολουθεί τα φουσκωτά που φτάνουν στις ακτές, ειδοποιεί, δίνει νερά, ενημερώνει, βοηθάει στην αποβίβαση. Όλο το καλοκαίρι ξυπνούσε από τις 4:30΄ τη νύχτα. Δεν έλειψε ούτε μια μέρα. Σήμερα έχει σχηματίσει ένα δίκτυο από 60 εθελοντές. Το χτήμα του είναι γεμάτο με κούτες που φτάνουν απ' όλο τον κόσμο. Μιλάμε για τις διεθνείς ΜΚΟ. Του λέω ότι μου θυμίζουν πολυεθνικές εταιρείες. Συμφωνεί. Όποιος έχει περάσει από πολυεθνικές, ξέρει τι εννοώ.
Μου λέει και για μικρότερες ΜΚΟ. Έρχονται για ένα διήμερο στο νησί, τα μέλη τους φωτογραφίζονται πλάι σε φουσκωτά με πρόσφυγες, ετοιμάζουν φακέλους, τους υποβάλλουν στα χρηματοδοτικά κέντρα και εισπράττουν επιχορηγήσεις.
Στο νησί δραστηριοποιούνται ένα σωρό Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις από όλο τον πλαντήτη: Ιslamic Relief, Medecins Sans Frontieres, The Boat Refugee Relief, Drop in the Ocean· φυσικά, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, αλλά και πολλές άλλες. Τους αποκαλώ «εξέκιουτιβ της διάσωσης». Δεν υποβιβάζω το έργο τους: είναι παντού, με τις εταιρικές τους μπλούζες, έχουν εμπειρία από τους σεισμούς στο Νεπάλ, τα τσουνάμια, τις πολεμικές συρράξεις. Κάνουν τη δουλειά τους, πληρώνονται γι' αυτήν, αλλά αγνοούν τελείως (ίσως και προκλητικά κάποτε) τις ιδιαιτερότητες του τόπου στον οποίο δρουν. Μου έχουν μιλήσει για ένα χορό εκατομμυρίων ο οποίος στήνεται γίνεται γύρω από τις διεθνείς ΜΚΟ. Για κονδύλια ασύλληπτα. Για το σχέδιο μιας από αυτές να κατασκευάσει ένα τεράστιο κέντρο διαμονής προσφύγων έξω από τη Συκαμιά.
Ο Έρικ είναι εξοργισμένος με τους κατοίκους και τις τοπικές αρχές του Μόλυβου. Τους κατηγορεί για απάθεια και εχθρότητα απέναντι στους πρόσφυγες. Εναντίον του έχουν ήδη κατατεθεί δύο καταγγελίες στην Εισαγγελία της Μυτιλήνης. Μου λέει πως είχε έρθει σε συνεννόηση με το δημοτικό συμβούλιο. Τους πρότεινε να τους αγοράσει δύο χημικές τουαλέτες για τους πρόσφυγες. Το δέχτηκαν. Βρήκε τα χρήματα από εισφορές μέσω ίντερνετ. Τρεις χιλιάδες ευρώ. Τις παρήγγειλε στην Αμερική. Όταν ήρθαν, οι τοπικοί άρχοντες του μήνυσαν πως δεν υπάρχει μέρος να τις εγκαταστήσει. Τους πρότεινε την αφετηρία των λεωφορείων, απ' όπου φεύγουν οι πρόσφυγες. Αρνήθηκαν. Οι τουαλέτες σαπίζουν στον ήλιο και στη βροχή.
Η στάση των Μολυβιατών δεν με ξαφνιάζει. Αποτελεί τυπικό δείγμα αντίδρασης που συναντιέται σε όλες τις τουριστικά αναπτυγμένες περιοχές. Ξεκινάει από τους ιδιοκτήτες των ξενοδοχείων και κλιμακώνεται σε όλους εκείνους που διατηρούν τουριστικές επιχειρήσεις κάθε είδους. Γι' αυτούς, οι πρόσφυγες διώχνουν τους τουρίστες. Οι κρατήσεις των δωματίων πέφτουν. Οι πελάτες των εστιατορίων ενοχλούνται όταν βλέπουν πρόσφυγες στους δρόμους. Το θέαμα τους κάνει να δυσφορούν. Καλύτερα βομβαρδισμένοι παρά πλάνητες.
Ο Έρικ μεταφέρει τη στιχομυθία με μια πλούσια Σύρια, κοντά στα εξήντα.
-Πού θα κοιμηθώ το βράδυ;
-Σε σκηνή.
-Στο χώμα;
-Στο χώμα.
-Θα ήθελα σε ξενοδοχείο.
-Δεν επιτρέπεται.
-Ε, τότε να το αγοράσω.
Φτάνουμε στην καρδιά του προβλήματος. Είναι εκατοντάδες οι πρόσφυγες που φτάνουν με χρήματα στο νησί. Κυρίως Σύριοι. Ούτε μπορώ να θυμηθώ πόσες φορές μου έχουν ζητήσει ταξί και δωμάτιο σε ξενοδοχείο. Είναι πρόθυμοι να πληρώσουν, να φάνε σε εστιατόρια, να αγοράσουν ρούχα από μαγαζιά. Ένας πλούσιος Ιρανός ζήτησε να του φέρουμε ιδιωτικό πούλμαν γι' αυτόν και την οικογένειά του. Από την άλλη μεριά, οι ιδιοκτήτες ταξί που έχω γνωρίσει στην Καλλονή μου αναφέρουν την παράλογη απόφαση που τους απαγορεύει να μεταφέρουν πρόσφυγες στα κέντρα υποδοχής. Οι ταξιτζήδες με τους οποίους μίλησα είναι νοικοκυραίοι, όλοι τους πρόθυμοι να συμβάλλουν. Λένε πως θα χρεώνουν όσα γράφει το ταξίμετρο. Δυο από αυτούς προσπάθησαν να μεταφέρουν μετανάστες. Το αδίκημα είναι ποινικό. Τα οχήματά τους βγήκαν εκτός κυκλοφορίας εδώ κι ένα μήνα. Μου τα έδειξαν.
Κανείς δεν βοηθάει κανένα. Μου λένε για μια αυθαίρετη ανάγνωση του νόμου από ανώτατο δικαστικό λειτουργό, ο οποίος υπέγραψε την απαγόρευση της νόμιμης μεταφοράς των μεταναστών. Η υπογραφή του είχε ως αποτέλεσμα τη ραγδαία αύξηση της λαθρομετακίνησης. Ντόπιοι, Ρομά, Αλβανοί και Βούλγαροι φορτώνουν τις καρότσες των αγροτικών. Οι πρόσφυγες κρέμονται σαν τσαμπιά. Χρεώνουν από 100 έως 300 ευρώ το κεφάλι, ενώ η διαδρομή από Καλλονή προς Μυτιλήνη με ταξί κοστίζει γύρω στο πενηντάρικο. Νεοεκλεγείς βουλευτής μου λέει πως ο εν λόγω δικαστικός άρχων είναι εγκάθετος γνωστού πολιτικού παράγοντα στο νησί, από την παράταξη που έστησε τον φράχτη του Έβρου και έχτισε την Αμυγδαλέζα. Συνυπολογίζω τις πολιτικές διαφορές και μεταφέρω επακριβώς τα λόγια του.
4:00 π.μ.-11:30 μ.μ.
Πίσω στην Αγκαλιά. Στο μυαλό μου ένα ασταμάτητο βουητό: πληροφορίες, φήμες, διαδόσεις, αλήθειες και ψέματα, έριδες, ανταγωνισμοί, συμφέροντα. Το υψηλό συγκατοικεί με το χαμερπές, χωρίς μεσοτοιχία. Ο αλτρουισμός με τη μισανθρωπία. Η προσφορά με τη διαφθορά. Ο τρόπος για να εξισορροπήσω όλα τούτα είναι δεδομένος: νερό, σάντουιτς, γάλα, χυμός, κρουασάν, παπούτσια, πάνες, βρεφικά γάλατα, άδειασμα σκουπιδιών, σκούπισμα, καθάρισμα.
Ενδιαμέσως: ο δεκαοχτάχρονος που παραπονιέται για την πλάτη του· του σηκώνουμε την μπλούζα· τα ίχνη από τα χτυπήματα με τα γκλομπ των Τούρκων διακινητών μάς προξενούν φρίκη.
Ενδιαμέσως: ο Ιρακινός με τα προβλήματα δύσπνοιας. Έχει υποβληθεί σε εγχείριση ανοιχτής καρδιάς στη χώρα του και έχει 4 μέρες να πάρει τα χάπια του. Η Christine διαπιστώνει υποθερμία. Τον σκεπάζουμε με κουβέρτες. Τα πόδια του είναι πρησμένα και μαύρα. Τον φορτώνουμε στο αυτοκίνητο της Λιάνας και τον στέλνουμε στην κλινική.
Ενδιαμέσως, ο Αρίμ. Ιρανός, δεν μοιάζει περισσότερο από 25 χρονών. Κούρεμα της μόδας κι εκείνο το χαμόγελο που δεν είναι στα χείλη, αλλά στα μάτια. Σκέφτομαι πως μοιάζει με τα νέα παιδιά στα κλαμπ της Γλυφάδας και της Βουλιαγμένης. Ρωτάμε ποιοι θέλουν καινούργια παπούτσια. Ζητάμε ακριβώς τα νούμερά τους. Ο Αρίμ φοράει ένα ζευγάρι γκρίζα crocs, ζητάει αθλητικά για το δρόμο. Ο ίδιος ξέρει καλά αγγλικά, αλλά κρατάει κι ένα αγγλο-αραβικό λεξικό για βοήθεια. Τον φωνάζουμε 4-5 εθελοντές συγχρόνως, κι αυτός βρίσκει τον τρόπο να είναι παντού. Όταν φτάνουν τα παπούτσια από την αποθήκη, μας βοηθάει στη διανομή. Του δίνουμε τελευταίο το δικό του ζευγάρι. Το παίρνει και το δίνει σ' έναν άλλο. Δεν κάθεται ούτε στιγμή από το απόγευμα μέχρι αργά το βράδυ. Όταν μας βλέπει σα ψόφιους στις άσπρες καρέκλες, αυτός φοράει γάντια και μαζεύει τα σκουπίδια από γύρω. Το χαμόγελο μόνιμο στο πρόσωπό του. Στις 11:30 τον βλέπω κομμάτια. Είναι στο δρόμο από το πρωί. Του λέω πως μπορούμε να του βρούμε ένα δωμάτιο. Θα το πληρώσουμε τρεις τέσσερις μαζί, πέντε ευρώ ο καθένας μας, δεν είναι θέμα. Θα κάνει μπάνιο, θα κοιμηθεί σε κρεβάτι και θα τον γυρίσουμε στην Αγκαλιά μόλις ξημερώσει. Αρνείται ευγενικά. Οι φίλοι του είναι εκεί, δεν θέλει να τους αφήσει.
Ο Αρίμ είναι παντρεμένος. Πριν από ένα χρόνο έστειλε τη γυναίκα και την κόρη του στη Νορβηγία. Τώρα ξεκίνησε για να τις βρει. Άφησε πίσω του το σκυλί του, ένα θηλυκό χάσκι, μας το έδειξε στο κινητό. Θα ήθελα ο Αρίμ να επιβιώσει. Να φτάσει στο Όσλο, να ανταμώσει με τη γυναίκα του και τη μικρή του κόρη. Να πάρει ένα άλλο σκυλί, όμοιο μ' αυτό που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει. Και να του δώσει το ίδιο όνομα, που δεν ξέρω ποιο είναι.
σχόλια