Το υπέροχο κτίριο του Γαλλικού Ινστιτούτου, τα αμφιθέατρα, το ζεστό του αίθριο και, πλέον, η εντυπωσιακή του ταράτσα, μοιάζουν στο μυαλό μου με ένα ιδιότυπο καταφύγιο. Όποτε ανηφορίζω τη Σίνα, θυμάμαι τότε που, στα 14 μου, ταξίδεψα για πρώτη φορά μόνος μου στην Αθήνα, για τις εξετάσεις του διπλώματος Sorbonne. Η ίδια η φυσική θέση και η αρχιτεκτονική του κτιρίου προσδίδουν στο ινστιτούτο μια γοητεία που, σε συνδυασμό με το έργο και τις πάντα ενδιαφέρουσες δράσεις του, το αναγάγουν σε έναν από τους σημαντικότερους φορείς πολιτισμού στην Ελλάδα.
Μοιράζομαι αυτές τις μνήμες και τις σκέψεις μου με τον Patrick Comoy, που εδώ και έξι περίπου μήνες έχει αναλάβει τα ηνία του ιδρύματος, καθώς ανεβαίνουμε την κύρια εσωτερική σκάλα και με οδηγεί στο γραφείο του. Με μότο το φιλόδοξο «κάνε τη διαφορά», o νέος διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου το οδηγεί σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια, ποικίλες δράσεις για τον πολιτισμό και την κοινωνία, αλλά πρωτίστως ουσιαστική δουλειά γύρω από τον βασικό πυλώνα του: την ανάδειξη και την εκμάθηση της γαλλικής γλώσσας και κουλτούρας στην Ελλάδα.
— Έχουν περάσει έξι μήνες αφότου μετακομίσατε στην Αθήνα και αναλάβατε το ινστιτούτο. Μπορείτε να προβείτε σε έναν πρώτο απολογισμό;
Το Γαλλικό Ινστιτούτο μετρά πάνω από 110 χρόνια λειτουργίας, είναι ένα ίδρυμα σημαντικό για την Αθήνα. Αν πεις σε ένα ταξί «πήγαινέ με στο Γαλλικό Ινστιτούτο» (σ.σ. λέει τη φράση στα ελληνικά), το ξέρουν όλοι. Αυτό είναι τέλειο, γιατί σημαίνει ότι οι άνθρωποι μας ακούνε, ακούνε για εμάς, δοκιμάζουμε πράγματα, είμαστε γνωστοί και μας σέβονται. Είναι μια σημαντική θέση.
50 άνθρωποι δουλεύουν εδώ κι άλλοι τόσοι είναι οι καθηγητές γαλλικής γλώσσας σε μόνιμη βάση, οπότε μιλάμε για περίπου 100 άτομα που δουλεύουν μαζί στην Αθήνα, αλλά και στην Πάτρα και τη Λάρισα, όπου έχουμε επίσης ινστιτούτα – ενώ έχουμε και συναδέλφους στη Θεσσαλονίκη. Αυτό λοιπόν που βρήκα όταν ήρθα εδώ είναι ένα ινστιτούτο που λειτουργεί, έναν οργανισμό με σωστή δομή και εργαζόμενους δημιουργικούς, που γνωρίζουν και αγαπούν τη δουλειά τους.
Εδώ λοιπόν τίθεται το ερώτημα ποιες είναι οι προτεραιότητες στις αλλαγές και πού πρέπει να προσανατολιστούμε, αφού η λειτουργία του είναι ήδη αποδοτική.
Δέκα χρόνια μετά την έναρξη της κρίσης, περνάμε στο επόμενο στάδιο, οι νέοι άνθρωποι έχουν περισσότερες ευκαιρίες να κάνουν πράγματα, να ξεκινήσουν μια επιχείρηση, να καινοτομήσουν, να ασχοληθούν με την τέχνη, οπότε πρέπει να είμαστε δίπλα τους και να το γνωρίζουν. Και να ελπίζουμε ότι κάποιοι από όλους αυτούς που έφυγαν, θα επιστρέψουν στην Ελλάδα.
— Πώς αποφασίσατε λοιπόν να προχωρήσετε στις φετινές καινοτομίες που έχουν ήδη ανακοινωθεί;
Το σλόγκαν που χρησιμοποιήσαμε είναι το «κάνε τη διαφορά, fais la difference». Το πρώτο κομμάτι, που δεν είναι και το πιο ορατό στις δράσεις ενός πολιτιστικού οργανισμού, αλλά παραμένει η βάση, είναι ότι είμαστε ένα μέρος όπου οι άνθρωποι μαθαίνουν γαλλικά. Δίνουν εξετάσεις, όπως έδωσες κι εσύ πριν από μερικά χρόνια. Είναι η βασική μας δραστηριότητα αλλά όχι η πιο εμφανής. Διεξάγουμε εξετάσεις παντού στην Ελλάδα, δύο φορές τον χρόνο, για τα διπλώματα Sorbonne και DELF. Και βέβαια παραδίδονται μαθήματα σε Αθήνα, Πάτρα, Λάρισα και μέσω συναδέλφων μας στη Θεσσαλονίκη. Υποστηρίζουμε τους Έλληνες καθηγητές της γαλλικής γλώσσας στα σχολεία, επειδή η γαλλική γλώσσα είναι για εμάς ο πυρήνας της δραστηριότητάς μας. Η γαλλική γλώσσα είναι αγαπητή στην Ελλάδα, ομιλείται από μια ευρεία γκάμα ανθρώπων, διδάσκεται στα σχολεία.
— Είναι γεγονός ότι οι Έλληνες αγαπούν τα γαλλικά.
Και οφείλουμε να το διατηρήσουμε αυτό, οπότε πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Με το «κάνε τη διαφορά» λοιπόν θέλουμε να πούμε πως αν μάθεις γαλλικά σε εμάς ή στο σχολείο, με σωστές συνθήκες, θα διευρύνεις τους ορίζοντές σου, θα ανακαλύψεις την τέχνη, το σινεμά, τη μουσική, τη λογοτεχνία. Θα κάνεις τη διαφορά στη ζωή σου. Για να το πετύχουμε αυτό, οι συνάδελφοί μου κάνουν όλη αυτήν τη δουλειά που δεν φαίνεται: σωστές εξετάσεις, σωστά μαθήματα, νέες εκπαιδευτικές τεχνικές και υποστήριξη των καθηγητών γαλλικής γλώσσας σε όλη την Ελλάδα με τον καλύτερο τρόπο. Προτείνουμε δραστηριότητες, πρότζεκτ, διενεργούμε εκπαιδεύσεις. Είναι κάτι στο οποίο επενδύουμε πλέον και περισσότερα χρήματα.
Είμαστε επίσης εδώ, ως πολιτιστικός φορέας, για να κάνουμε κάποια πράγματα αλλιώς για την ελληνική κοινωνία, σε σχέση με άλλα ιδρύματα, θέατρα, βιβλιοθήκες. Για παράδειγμα, προσπαθούμε να προβάλλουμε γαλλόφωνες ταινίες, στην ενότητα «Σάββατα Σινεμά», που το κοινό δεν έχει την ευκαιρία να δει στους κινηματογράφους, γιατί δεν έχουν λάβει διανομή. Δυο φορές τον μήνα διοργανώνουμε music sessions, ακουστικά και ηλεκτρονικά, όπου επίσης παρουσιάζουμε καλλιτέχνες, μουσικούς ή DJs, που το κοινό δεν θα ακούσει αλλού στην Αθήνα.
— Η Γαλλία έχει τεράστια παράδοση, εξάλλου, και στο σινεμά αλλά και στην ηλεκτρονική μουσική.
Οπότε έχει νόημα για εμάς. Είναι μικρές αλλαγές που ελπίζουμε να κάνουν τη διαφορά. Ειδικά με τη μουσική δεν είχαμε ασχοληθεί τόσο στο παρελθόν, εστιάζαμε κυρίως στην κλασική, στην όπερα. Τώρα θέλουμε να συνεργαστούμε με τα μίντια, με τους συναυλιακούς χώρους, τα φεστιβάλ. Ανακάλυψα ότι οι συνάδελφοι μου έχουν αναπτύξει ήδη πολλούς τέτοιους δεσμούς με θεσμούς του θεάτρου και των παραστατικών τεχνών. Για παράδειγμα, πέρσι το καλοκαίρι, στην Επίδαυρο ήρθε για πρώτη φορά η Comédie-Française. Στον τομέα της λογοτεχνίας επίσης, καλούμε συγγραφείς. Φέρνουμε νέο περιεχόμενο και αναπτύσσουμε νέες επαφές.
— Επεκτείνατε πρόσφατα τις δράσεις σας και στην ψηφιακή τεχνολογία.
Σωστά, ξεκίνησε πέρσι ο «Ψηφιακός Νοέμβριος», που θα επαναληφθεί φέτος. Σκεφτόμαστε να τον προσανατολίσουμε στα videogames, γιατί υπάρχουν εξαιρετικές εταιρείες στη Γαλλία, μερικές από τις καλύτερες στον κόσμο. Η σκηνή στην Ελλάδα δεν είναι τόσο μεγάλη, αλλά γίνονται πολλά ενδιαφέροντα πράγματα, υπάρχουν πολλοί gamers και εταιρείες που ενδιαφέρονται. Προβλέπεται πολύ fun ο επόμενος Ψηφιακός Νοέμβριος!
— Γιατί ένας Έλληνας μαθητής να επιλέξει τη Γαλλία για σπουδές;
Επειδή έχουμε κυρίως δωρεάν εκπαίδευση υψηλότατου επιπέδου παγκοσμίως. Θα λάβει την καλύτερη εκπαίδευση και ταυτόχρονα το κόστος θα είναι διαχειρίσμο. Αυτός νομίζω ότι είναι ο Νο. 1 λόγος. Επίσης, επειδή η Γαλλία έχει υπέροχη κουλτούρα, ποιότητα ζωής, lifestyle. Ειδικά, εκτός Παρισιού, η ζωή είναι επίσης διαχειρίσιμη οικονομικά. Και πρακτικά οι διαφορές στην κουλτούρα ανάμεσα στη Γαλλία και την Ελλάδα είναι μικρές. Αν πας στη βόρεια Ευρώπη ή στην Αμερική, δεν ξέρω αν θα είναι τόσο απλό. Φέτος αποφασίσαμε κι εμείς να δώσουμε περισσότερες υποτροφίες στους καλύτερους μαθητές μας. Μας στηρίζει και το ΙΚΥ με μεγαλύτερους πόρους. Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από τα γαλλικά πανεπιστήμια για τους Έλληνες.
— Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που έχετε αντιμετωπίσει ως τώρα σε αυτήν τη θέση;
Αληθινή ιστορία: Στη Θεσσαλονίκη, όπου βρέθηκα για το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, συνειδητοποίησα ότι δεν μπορώ να καταλάβω πότε τρώνε εδώ οι άνθρωποι. Πότε είναι το γεύμα, πότε το δείπνο, πότε το πάρτι. Είναι προσωπικό βέβαια το θέμα, αλλά είναι και ζήτημα της προοπτικής μου για τη ζωή στην Ελλάδα. Αν θέλω να κάνω τη δουλειά μου σωστά, ποια είναι η σωστή ώρα για να πάω σε ένα επαγγελματικό δείπνο; Ήμουν σε ένα πάρτι, τελείωσε και σκέφτηκα ότι τώρα μπορώ να πάω για ύπνο. Όχι, ακολουθούσε κι άλλο πάρτι!
Σοβαρά τώρα, χρόνια πριν, είχα βρεθεί στην Ολλανδία και μετά στην Αυστρία, σε χώρες που γεωγραφικά και πολιτιστικά είναι κοντά στη Γαλλία. Θεωρώ ότι η κουλτούρα της Ελλάδας είναι πολύ κοντά στη γαλλική και καταλαβαινόμαστε σε πολλά, όμως δεν πρέπει να υποτιμώ τις διαφορές. Όταν δουλεύεις στην Ελλάδα τα πράγματα απαιτούν χρόνο, όλοι το γνωρίζουν αυτό. Δεν είναι ότι στη Γαλλία γίνονται αυτόματα, αλλά εδώ απαιτείται χρόνος σε διαφορετικά στάδια, με διαφορετικούς τρόπους. Και η εμπιστοσύνη απαιτεί χρόνο, για να κάνεις τη διαφορά. Πρέπει να αποδεχθείς ότι οφείλεις να αποδεικνύεις τον εαυτό σου. Από την άλλη, είμαστε και σε μια χρονική φάση που, με την αλλαγή κυβέρνησης, πολλοί κρατικοί θεσμοί αλλάζουν την ηγεσία τους, τα προγράμματά τους.
— Υπουργείο Πολιτισμού, Εθνικό Θέατρο, Φεστιβάλ Αθηνών...
Ελευσίνα, παντού... Έχουμε πρότζεκτ με πολλά από αυτά τα ιδρύματα, ή θέλουμε να έχουμε, οπότε πρέπει να κάνουμε υπομονή, χρειάζεται χρόνος, πρέπει να προσαρμοστούμε ανάλογα.
— Πού μεγαλώσατε και πού σπουδάσατε;
Γεννήθηκα το 1977 στο Παρίσι. Μεγάλωσα στα προάστια, εκεί όπου βρίσκονται ακόμα οι γονείς και η αδερφή μου. Σπούδασα Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Παρίσι, και ύστερα Πολιτικές Επιστήμες. Δούλεψα στο υπουργείο Εξωτερικών για 7 χρόνια, πρώτα στο Παρίσι κι έπειτα στη Χάγη, και στη συνέχεια με το υπουργείο Πολιτισμού για 3 χρόνια, όπου ασχολήθηκα με την πολιτική των μίντια, που είναι ξεχωριστό τμήμα στη Γαλλία. Εκεί, όπως και στην Ελλάδα και αλλού, η κρίση στα κλασικά μίντια είναι μεγάλη, εξαιτίας της τηλεόρασης και του διαδικτύου, οπότε το συγκεκριμένο τμήμα προσπαθεί να στηρίξει τις εφημερίδες που εξαφανίζονται. Έπειτα επέστρεψα στο Εξωτερικών και ασχολήθηκα με τη μετακίνηση των φοιτητών για την έρευνα, με την αρχαιολογία και την πολιτιστική κληρονομιά. Στόχος μας ήταν να προσελκύσουμε περισσότερους φοιτητές από το εξωτερικό στη Γαλλία, αλλά και η επιστροφή έργων τέχνης στις χώρες προέλευσής τους. Η Γαλλία βρίσκεται σε αυτήν τη φάση, όπως κι εσείς με τη Βρετανία, με χώρες όπως το Μπενίν. Κι ύστερα ήρθε η Αθήνα.
— Ποιες ήταν οι πρώτες σας σκέψεις όταν έγινε δεκτή η αίτησή σας για την Αθήνα;
Ήταν η πρώτη μου επιλογή και η δουλειά που ήθελα. Ήταν μια κοινή απόφαση με τον σύντροφό μου. Το ερώτημα ήταν «πού θα θέλαμε να πάμε στη συνέχεια». Ήταν μαζί μου στο Παρίσι, αλλά κατάγεται από το Λονδίνο, οπότε ήταν κάπως «δίκαιο» να συνεχίσουμε σε μια χώρα από την οποία δεν κατάγεται κανείς από τους δύο. Κι επιλέξαμε την Ελλάδα.
Είχα ξανάρθει στην Ελλάδα μόνο μία φορά στο παρελθόν, ως έφηβος. Μελετούσα αρχαία ελληνικά, οπότε έκανα το κλασικό τουρ, Ολυμπία, Δελφοί... Ήξερα ότι είναι μεγάλη πόλη η Αθήνα, ζωντανή πολιτιστικά, είχα θετικές εικόνες, ίσως λίγο κλισέ, ότι οι άνθρωποι είναι φιλόξενοι, αλλά είναι αλήθεια. Νομίζω ότι αυτά ήταν τα κίνητρα.
— Τελικά εκπλήρωσε η Αθήνα τις προσδοκίες σας; Πώς είναι η ζωή εδώ;
Κάτι που δεν γνώριζα, και τώρα έχω πιο συγκεκριμένη άποψη, είναι η σύγχρονη καλλιτεχνική σκηνή, που είναι εντυπωσιακά ζωντανή. Η όπερα, το θέατρο, οι μουσικές σκηνές, οι παραστατικές τέχνες, η ζωγραφική – βέβαια δεν μιλάω ακόμα καλά ελληνικά και δεν μπορώ να τα απολαύσω όλα. Έχω δει όμως πολύ εντυπωσιακά πράγματα. Ένα άλλο κλισέ που χρησιμοποιούν πολλοί είναι ότι η Αθήνα είναι το νέο Βερολίνο. Δεν ξέρω. Το σωστό είναι ότι έχετε μεγάλη καλλιτεχνική σκηνή, και αρκετά ανοιχτή, που σημαίνει ότι καλλιτέχνες μπορούν να έρθουν εδώ για ένα διάστημα και να βρουν τον χώρο τους.
Δεν ήμουν εδώ στο αποκορύφωμα της κρίσης, δεν θεωρώ ότι έχει τελειώσει ακόμα, έφτασα στην ύφεση, όταν η αισιοδοξία άρχισε να μεγαλώνει. Αυτό είναι υπέροχο, ειδικά όταν ασχολείσαι με τα προγράμματα φοιτητών, σημαίνει ότι πολλά πράγματα ξεκινούν πάλι να συμβαίνουν. Νιώθω πολύ τυχερός, γι' αυτό τον λόγο. Δέκα χρόνια μετά την έναρξη της κρίσης, περνάμε στο επόμενο στάδιο, οι νέοι άνθρωποι έχουν περισσότερες ευκαιρίες να κάνουν πράγματα, να ξεκινήσουν μια επιχείρηση, να καινοτομήσουν, να ασχοληθούν με την τέχνη, οπότε πρέπει να είμαστε δίπλα τους και να το γνωρίζουν. Και να ελπίζουμε ότι κάποιοι από όλους αυτούς που έφυγαν, θα επιστρέψουν στην Ελλάδα. Μπορούμε να κάνουμε κάτι γι' αυτό. Πρέπει να τους καλωσορίσουμε και να τους δείξουμε, ως αθηναϊκά ιδρύματα, ότι μας ενδιαφέρει αυτό που κάνουν, αυτό που έχουν φέρει πίσω μαζί τους.
— Το Γαλλικό Ινστιτούτο φρόντιζε πάντα με τις δράσεις του να αφήνει ισχυρό κοινωνικό αποτύπωμα. Με ποιους τρόπους παρακολουθείτε τις τρέχουσες κοινωνικές εξελίξεις;
Είναι στις προτεραιότητές μας και έχουμε μακρά ιστορία υποστήριξης των ανθρώπινων δικαιωμάτων, των γυναικών, των ΛΟΑΤΚΙ. Για το 2020 έχουμε προγραμματίσει έναν κύκλο συζητήσεων στην Αθήνα, τη Μυτιλήνη, τη Θεσσαλονίκη, όπου θα γίνει το Europride το καλοκαίρι, πάνω στα gender issues και το μεταναστευτικό. Γυναίκες και ΛΟΑΤΚΙ στη μετανάστευση. Το δεύτερο εξάμηνο του '20 θα έχουμε κι έναν κύκλο αραβικών φεμινιστικών ταινιών, από την Τυνησία, την Αλγερία, χώρες όπου συμβαίνουν πολλά.
Επίσης ο Φεβρουάριος είναι μήνας ΛΟΑΤΚΙ ιστορίας και ορατότητας. Σκεφτήκαμε ότι θα ήταν μια ωραία αφορμή να αποτίσουμε φόρο τιμής στον Ζακ Κωστόπουλο. Όχι να μιλήσουμε για τον θάνατό του, αλλά για τη ζωή του. Θα ηχογραφήσουμε την οικογένειά του, φίλους του, ανθρώπους που τον γνώριζαν ως ακτιβιστή, ως performer, να μιλούν για εκείνον. Με ενδιαφέρει πολύ αυτή η μέθοδος γιατί οι άνθρωποι έχουν μνήμες που είναι εύθραυστες και χάνονται μετά από μερικά χρόνια. Από αυτό το υλικό θα προκύψει σίγουρα ένα podcast και ίσως μία περφόρμανς. Θα δούμε.
— Παράλληλα έχετε ήδη ξεκινήσει τις δράσεις σας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2024, που θα γίνουν στο Παρίσι. Τι περιλαμβάνουν;
Συνεργαζόμαστε με την Ολυμπιακή Επιτροπή, το ΟΑΚΑ, και με γαλλικούς φορείς για μια σειρά προγραμμάτων που προωθούν τις ολυμπιακές αξίες, τη γαλλική γλώσσα και το πνεύμα του αθλητισμού στα παιδιά της Ελλάδας. Έχουμε ένα πρόγραμμα για το ράγκμπι, με ομάδες που παίζουν σε όλη τη χώρα, ένα υπέροχο άθλημα που δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στην Ελλάδα. Ξεκινάμε επίσης μια συνέργεια με την περιοχή της Νορμανδίας στη Γαλλία, όπου θα λάβουν χώρα κάποια από τα αθλήματα των Ολυμπιακών Αγώνων. Θα γίνουν κάποιες ανταλλαγές μαθητών λυκείου μέσω του προγράμματος ERASMUS, θα δοθούν μαθήματα για ολυμπιακά θέματα και στις δύο χώρες, οι τάξεις μετά θα συναντηθούν, θα μάθουν γαλλικά και ελληνικά, θα υπάρξει μια ανταλλαγή κουλτούρας. Τέλος, τρέχουμε ακόμα ένα πρόγραμμα, για παιδιά που γεννήθηκαν στην Ελλάδα το 2004, στους Ολυμπιακούς της Αθήνας. Μελετούν τους Έλληνες και Γάλλους πρωταθλητές εκείνης της χρονιάς, με στόχο να συναντήσουν κάποιους από αυτούς και να κάνουν αθλήματα μαζί τους.
— Τι έχετε αγαπήσει στην Αθήνα και τι σας λείπει περισσότερο από το Παρίσι;
Περπατώ καθημερινά, το πρωί, από το Θησείο, όπου κατοικώ, μέχρι το ινστιτούτο, και το βράδυ επιστρέφω. Διασχίζω την Ερμού και το Μοναστηράκι, κάθε βράδυ βλέπω την Ακρόπολη, είναι μια υπέροχη βόλτα που δεν τη βαριέμαι ποτέ. Το Θησείο είναι πολύ ωραίο γιατί παραμένει ήσυχο, δεν έχει ακόμα πολλά AirBNB, μπορείς να γνωριστείς και να μιλάς με τους γείτονες. Μου λείπει βέβαια η οικογένειά μου, η γειτονιά μου, η Πιγκάλ, αλλά όχι ότι θα ήθελα να βρίσκομαι εκεί. Χαίρομαι κάθε φορά που επιστρέφω, αλλά μου αρέσει εδώ.
σχόλια