Την Κυριακή που μας πέρασε διοργανώθηκε ένας γευστικός περίπατος στην Πλάκα από το Greek Cultural Institute και το Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης με θέμα την αρχαία ελληνική κουζίνα. Το ταξίδι στον χρόνο και στις διατροφικές συνήθειες των προγόνων μας έφτασε ως και τις παραδοσιακές ταβέρνες της Πλάκας.
Αφετηρία του περιπάτου η οδός Τριπόδων, όπου ο υπεύθυνος του προγράμματος, δημοσιογράφος-συγγραφέας Κώστας Στοφόρος μίλησε για τις πιο δημοφιλείς τροφές της αρχαιότητας, από τις φακές μέχρι και τα... τζιτζίκια. Στη διαδρομή ως τη Στοά του Αττάλου περιηγηθήκαμε στις πιο ιστορικές ταβέρνες της Πλάκας, το γαστρονομικό κέντρο της παλιάς Αθήνας, όπως θα λέγαμε με σύγχρονους όρους.
Πρώτη στάση, η Ταβέρνα του Ψαρρά. Από τις πιο παλιές της Πλάκας (έτος ιδρύσεως το 1898), έγινε διάσημη στις αρχές της δεκαετίας του '50, όταν αναφέρθηκε σε αυτήν ο Rex Warner στο βιβλίο του Views of Attica and its surroundings. Ο Warner υπήρξε συγγραφέας, μεταφραστής, διευθυντής του Βρετανικού Ινστιτούτου στην Αθήνα από το 1945 έως το 1947 και φίλος του Γιώργου Σεφέρη. Στο συγκεκριμένο βιβλίο έκανε εκτενή αναφορά στον ιδιοκτήτη της ταβέρνας, Γιώργη Ψαρρά, και τη ρετσίνα του, κάτι που έκανε πολλούς διάσημους απ' όλο τον κόσμο να την επισκεφθούν, όπως ο Λόρενς Ολίβιε και η Βίβιαν Λι, η Μαργκότ Φοντέιν, ο Γκράχαμ Γκριν κ.ά.
Τα τζιερτζίδικα ήταν μικρά μαγειρεία σαν τα σημερινά σουβλατζίδικα. Τα τζιέρια είναι τα εντόσθια που τηγανίζονταν παρουσία του πελάτη.
Ακολούθησε ο Πλάτανος. Η ταβέρνα φτιάχτηκε το 1932 από τον Θ. Καρυανό και έχει συνδέσει την ιστορία της με το καλλιτεχνικό ατελιέ που στήθηκε εκεί –στον πάνω όροφο της ταβέρνας– στις αρχές της δεκαετίας του 1920 από τους ζωγράφους Περικλή Βυζάντιο και Παύλο Καλλιγά και τον γλύπτη Φωκίωνα Ρωκ. Για μια εικοσαετία υπήρξε το επίκεντρο της πρωτοποριακής καλλιτεχνικής ζωής της Αθήνας. Οι γνωστότεροι θαμώνες του «ατελιέ» και της ταβέρνας ήταν οι: Κωστής Παλαμάς, Δημήτρης Καμπούρογλου, Γρηγόρης Ξενόπουλος, Σπύρος Μελάς, Δημήτρης Μητρόπουλος, Τίμος Μωραϊτίνης, Ναπολέων Λαμπελέτ, Γιώργος Βλάχος, Γεώργιος Παπανδρέου, Μαρίκα Κοτοπούλη, Κυβέλη, Δανάη Τσουκαλά, Κώστας Ουράνης, Οδυσσέας Ελύτης, Γιώργος Σεφέρης, Γιώργος Θεοτοκάς, Στρατής Μυριβήλης, Ηλίας Βενέζης, Λόρενς Ντάρελ, Χένρι Μίλερ, Πάτρικ Λι Φέρμορ κ.ά. Γράφει η Λητώ Κατακουζηνού στο βιβλίο της Άγγελος Κατακουζηνός - Ο Βαλής μου: «... πηγαίναμε μεγάλη παρέα στην Πλάκα, στον Πλάτανο. Το καλοκαίρι έξω, κάτω από τον μεγάλο πλάτανο, τον χειμώνα στο πατάρι. Ο Σεφέρης, ο Θεοτοκάς, ο Παπανούτσος, ο Κατσίμπαλης, ο Καραντώνης, ο Πικιώνης... Με την ξανθιά ρετσίνα, τι κέφια, τι γέλια, τι πειράγματα, τι όμορφες και έξυπνες κουβέντες... Μετά παίρναμε τα σοκάκια της Πλάκας, τραγουδώντας και απαγγέλοντας...».
Επόμενη στάση η «Ταβέρνα αδελφών Σιγάλα», ο γνωστός «Μπαϊρακτάρης», όπως λέγεται σήμερα. Τα αδέρφια Αντώνης και Γιάννης Σιγάλας άνοιξαν την ομώνυμη ταβέρνα τους το 1879. Το μαγαζί τους, το οποίο επισκεπτόταν συχνά ο Ελευθέριος Βενιζέλος, έγινε στέκι διανοουμένων και καλλιτεχνών τις πρώτες δεκαετίες του 1900, με μικρά διαλείμματα στη λειτουργία του κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Ο Σπύρος Μπαϊρακτάρης ανέλαβε την επιχείρηση όταν συμπλήρωσε τα 100 έτη λειτουργίας, το 1979, δηλαδή και προσθέσε ένα ακόμη λαμπρό κεφάλαιο στην ιστορία της.
Το τέλος της διαδρομής ήταν η οδός Άρεως με τα περίφημα τζιερτζίδικα. Εκεί, στον αριθμό 1 του δρόμου, λειτουργούσε ένα από τα πιο γραφικά τζιερτζίδικα της παλιάς Αθήνας, η Οικονομία του Χαράλαμπου Τασούλα. Τα τζιερτζίδικα ήταν μικρά μαγειρεία σαν τα σημερινά σουβλατζίδικα. Τα τζιέρια είναι τα εντόσθια που τηγανίζονταν παρουσία του πελάτη. Το τηγάνι δούλευε από το πρωί έως το βράδυ, με μόνες διακοπές λίγες ώρες το πρωί και νωρίς το απόγευμα, όταν έβραζε στο τσουκάλι η ημερήσια φασολάδα με μπόλικες πιπεριές και κρεμμύδι. Το μαγαζί ήταν μικροσκοπικό και οι πελάτες τρώγανε όρθιοι μπροστά στο τηγάνι ή, για μεγαλύτερη άνεση, έξω, σε ένα ξύλινο πεζούλι, δεξιά και αριστερά από την πόρτα του μαγαζιού.
Trivia
Αρχαία γεύματα
Για τους αρχαίους Έλληνες τα γεύματα της ημέρας ήταν τρία στον αριθμό. Το πρώτο από αυτά (ἀκρατισμός) αποτελούσε κριθαρένιο ψωμί βουτηγμένο σε κρασί (ἄκρατος), συνοδευόμενο από σύκα ή ελιές. Το δεύτερο (ἄριστον) λάμβανε χώρα το μεσημέρι ή νωρίς το απόγευμα. Το τρίτο (δεῖπνον), το οποίο ήταν και το σημαντικότερο της ημέρας, σε γενικές γραμμές καταναλωνόταν αφού η νύχτα είχε πλέον πέσει. Σε αυτά μπορεί να προστεθεί ένα επιπλέον ελαφρύ γεύμα (ἑσπέρισμα) αργά το απόγευμα. Τέλος το ἀριστόδειπνον ήταν ένα κανονικό γεύμα που μπορούσε να σερβιριστεί αργά το απόγευμα στη θέση του δείπνου.
Αρχαία γλυκά
Η «σησαμίς» (είτε με τη μορφή που έχει το σημερινό παστέλι, είτε σε σφαιροειδή μορφή), οι «πλακούντες», η «άμμιλος» (τούρτα), η «μελιττούτα» (είδος γαλατόπιττας) καθώς και τα «αρτοκρέατα» (κρεατόπιττες), οι «τηγανίτες» ή τα «τήγανα» (τηγανίτες ή λουκουμάδες).
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
σχόλια