Ήλιος, άνοιξη, ιδανική θερμοκρασία για τη ζωή στην πόλη – αν ζεστάνει πιο πολύ, αφήνουμε την Αθήνα και πιάνουμε τις παραλίες. Αυτή, λοιπόν, την εποχή του χρόνου που θέλουμε όλο και πιο πολύ να μένουμε έξω, παρατηρούμε με μεγαλύτερη οξυδέρκεια τι συμβαίνει στους δημόσιους χώρους, τα πάρκα, τις πλατείες, τους πεζόδρομους. Δεν θα πρωτοτυπούσαμε αν λέγαμε ότι η κατάσταση στους περισσότερους «πράσινους χώρους» της πρωτεύουσας δεν είναι η ιδανικότερη. Όμως το παρόν δεν είναι ένα ακόμη κείμενο διαμαρτυρίας – πόσο πια να φωνάξουμε για την κατάντια του Πεδίου του Άρεως! Είναι μια πρόσκληση σε μια νέα οπτική.
Την τελευταία δεκαετία, η τάση στο εξωτερικό για τα πάρκα και εν γένει τους πράσινους χώρους έχει αλλάξει κι έχει γίνει πολύ δημοφιλής η αποκατάσταση και επαναχρησιμοποίηση βιομηχανικών αστικών σημείων. Τρανό παράδειγμα το High Line στην καρδιά του Μανχάταν, ένα «υπερυψωμένο» πάρκο που δημιουργήθηκε πάνω στις ράγες μιας γραμμής του μετρό που είχε εγκαταλειφθεί. Χιλιάδες στρέμματα βιομηχανικών εγκαταστάσεων δίπλα στη λίμνη Μίσιγκαν του Σικάγο μεταμορφώθηκαν το 2004 στο Millennium Park, ένα πάρκο με πάρα πολύ πράσινο, γλυπτά και χώρο για συναυλίες. Εκεί όπου τώρα βρίσκεται το Olympic Sculpture Park, ένας από τους ελάχιστους πράσινους χώρους του κεντρικού Σιάτλ, πριν από το 2007 ήταν μια μολυσμένη έκταση που ανήκε σε διυλιστήρια και μπλόκαρε την πρόσβαση των κατοίκων της πόλης στη θάλασσα. Το Madrid Rio στη Μαδρίτη είναι ένα πάρκο που δημιουργήθηκε πάνω στην υπογειοποιημένη πια εθνική οδό M-30 που «τρέχει» δίπλα στην παραλία.
Η ενοποίηση αφορά τη δημιουργία ενός χώρου κοινής χρήσης από τους κατοίκους των πολυκατοικιών που βλέπουν σε αυτόν. Με το άθροισμα των επιμέρους ακάλυπτων, ο κοινός χώρος που θα προκύψει θα έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη! Ένας ζωτικός χώρος στην καρδιά κάθε οικοδομικού τετραγώνου που μπορεί να αποτελεί τη μικρή κλίμακα πρασίνου που λείπει.
Η φιλοσοφία, με δυο λόγια, είναι να δουλέψουμε με ό,τι έχουμε από τη στιγμή που δεν υπάρχουν πια πολλές παρθένες εκτάσεις μέσα στον αστικό ιστό. Πώς θα μπορούσε αυτή η οπτική να δουλέψει στην Αθήνα;
Πριν από λίγα χρόνια υπήρχε ένας μεγάλος εγκαταλελειμμένος χώρος (παλαιότερο πάρκινγκ) στην Αθήνα, σε κεντρικό σημείο, στην καρδιά της πόλης. Οι κάτοικοι της περιοχής αποφάσισαν να δημιουργήσουν στη θέση του ένα πάρκο. Έσπασαν την άσφαλτο με κομπρεσέρ, έφεραν φορτηγά με χώμα και φύτεψαν δεκάδες δέντρα και φυτά. Μιλάμε, φυσικά, για το πάρκο Ναυαρίνου που πρόσφατα γιόρτασε τα επτά του χρόνια με τριήμερο εκδηλώσεων και προβολές ντοκιμαντέρ, μικρές συναυλίες, κουκλοθέατρο, βραδιές ποίησης και, φυσικά, ακόμη περισσότερη δενδροφύτευση. Περάστε μια μέρα από το πάρκο και προσπαθήστε να κοιτάξετε γύρω σας χωρίς παρωπίδες, ξεχάστε ότι είστε στα Εξάρχεια, αφήστε πίσω φιλοσοφίες και θεωρίες, δεν είναι αναρχικοί οι διπλανοί σας ούτε τρομοκράτες. Είναι κάποιοι άνθρωποι που χαίρονται έναν πράσινο χώρο στο κέντρο της γειτονιάς τους, τον οποίο δημιούργησαν από το μηδέν.
Μια άλλη πολύ ωραία ιδέα είναι να εκμεταλλευτούμε αυτό που έχει η Αθήνα σε αφθονία: τις πολυκατοικίες. Δύο αρχιτέκτονες, η Μάρα Παπαβασιλείου και ο Αλέξανδρος Ζώμας, με το πρότζεκτ Ακάλυπτος 2.0 προτείνουν ακριβώς αυτό, δηλαδή την ενοποίηση γειτονικών ακάλυπτων χώρων. Οι ίδιοι λένε: «Η ενοποίηση αφορά τη δημιουργία ενός χώρου κοινής χρήσης από τους κατοίκους των πολυκατοικιών που βλέπουν σε αυτόν. Με το άθροισμα των επιμέρους ακάλυπτων, ο κοινός χώρος που θα προκύψει θα έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη! Ένας ζωτικός χώρος στην καρδιά κάθε οικοδομικού τετραγώνου που μπορεί να αποτελεί τη μικρή κλίμακα πρασίνου που λείπει. Μπορεί να αποτελεί τον χώρο συνάντησης, ξεκούρασης, παιχνιδιού, τον χώρο όπου γνωρίζεις τους γείτονές σου ή μπορεί απλώς και μόνο να βελτιώσει το μικροκλίμα για κάθε διαμέρισμα που βλέπει σε αυτόν. Τα οφέλη εντοπίζονται, δηλαδή, τόσο στο επίπεδο της βελτίωσης του χώρου κατοίκησης όσο και στη δημιουργία και ενίσχυση κοινωνικών σχέσεων αλλά και του μικροκλίματος στις γειτονιές της Αθήνας. Εάν αθροίσουμε, λοιπόν, τους ακάλυπτους στην κλίμακα της Αθήνας και της Ελλάδας, μπορούμε να αντιληφθούμε ότι η ενοποίησή τους θα έχει αντίκτυπο σε κάθε κάτοικο και συνολικότερα στην πόλη».
Περιμένουμε τις δικές σας ιδέες στα σχόλια και θα επανέλθουμε με ειδικό αφιέρωμα όπου θα παρουσιάζονται όλες.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην έντυπη έκδοση της LIFO.
