Οι [α]γνωστοι προορισμοί είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες κινητές εκθέσεις στην Αθήνα, η οποία φιλοξενείται σε μερικά από τα πιο ιστορικά και συνάμα λιγότερα γνωστά κτίρια της πόλης. Περισσότερο από μια απλή παράθεση έργων τέχνης σε ένα ελκυστικό φόντο, οι [α]γνωστοι προορισμοί θέτουν ως στόχο τη συνδιαλλαγή τους με το εκάστοτε κτίριο και την ανάδειξη της εξελικτικής πορείας της αρχιτεκτονικής, την κοινωνική ταυτότητα και το ανθρώπινο τοπίο.
Η αρχή έγινε τον Σεπτέμβριο του 2017 στην οικία Ζαρίφη στην Κυψέλη, όπου εννέα εικαστικοί σύγχρονης τέχνης, ένας αριθμός που παρέπεμπε στις εννέα δεκαετίες του κτιρίου, κατέλαβαν τα εννέα δωμάτιά του και παρουσίασαν τη δική τους οπτική στο πλαίσιο της επανεργοποίησης του κτιρίου μετά από 40 ολόκληρα χρόνια που παρέμενε εγκαταλελειμμένο.
Ο επισκέπτης της έκθεσης θα έχει την ευκαιρία να θαυμάσει, εκτός από τα έργα που καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο ποσοστό του κτιρίου, την αρχιτεκτονική του εσωτερικού με τον εντυπωσιακότατο εξαγωνικό θάλαμο εισόδου και το κλιμακοστάσιο που συνδέει όλους τους ορόφους.
Τώρα, το δεύτερο κεφάλαιο της έκθεσης ανοίγει στο 15ο Λύκειο, πάλι στην Κυψέλη, το οποίο θα φιλοξενήσει τα έργα 21 καλλιτεχνών τριών γενεών, οι οποίοι καλούνται να ταξιδέψουν μέσα από την αυτοπροσωπογραφία τς ίδιας της ζωής, αλλά και της ιστορίας του κτιρίου.
Ο επιμελητής της έκθεσης Κώστας Πράπογλου μας είπε μερικά πράγματα παραπάνω:
— Πώς επιλέξατε το 15ο Λύκειο Κυψέλης για τη δεύτερη ενεργοποίηση του πρότζεκτ;
Κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου για χώρους που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν το επόμενο κεφάλαιο των [α]γνωστων προορισμών, εντόπισα το κτίριο που σήμερα φιλοξενεί το 15ο Λύκειο Κυψέλης. Η πολυεπίπεδη ιστορία που φέρει μου κίνησε έντονα το ενδιαφέρον.
Χτίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα, ως Σχολή Ιταλών Καλογραιών του Τάγματος του Αγίου Δομίνικου, στη συνέχεια μετατράπηκε σε νοσοκομείο των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων δίνοντας τη σκυτάλη στο Γενικό Νοσοκομείο της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας ως το 1976. Έκτοτε λειτουργεί ως δημόσιο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Αυτή η εναλλασσόμενη συνθήκη μεταξύ ταυτοτήτων και χρήσεων αποτέλεσε για μένα το εφαλτήριο για μια νέα έκθεση.
— Ποια είναι η αρχιτεκτονική αξία του;
Πρόκειται για εξαιρετικό δείγμα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής στην Αθήνα με art nouveau και μοντερνιστικά στοιχεία, συνδυάζοντας μια απελευθερωμένη αισθητική αντίληψη με μια μεγαλοπρέπεια και μνημειακότητα. Το κέλυφος, δηλαδή η εξωτερική του όψη, έχει μεταβληθεί ελάχιστα ενώ το εσωτερικό του έχει υποστεί πολλαπλές μετατροπές.
Ο επισκέπτης της έκθεσης θα έχει την ευκαιρία να θαυμάσει, εκτός από τα έργα που καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο ποσοστό του κτιρίου, την αρχιτεκτονική του εσωτερικού με τον εντυπωσιακότατο εξαγωνικό θάλαμο εισόδου και το κλιμακοστάσιο που συνδέει όλους τους ορόφους. Κάποια από τα δάπεδα διασώζουν τον αυθεντικό διάκοσμο από τη σχολή Καλογραιών με πολύχρωμα πλακίδια που σχηματίζουν γεωμετρικά άνθη ενώ αλλού τα πολύχρωμα δάπεδα διακόπτονται βίαια και υπερκαλύπτονται από το κλασικό μαρμάρινο μωσαϊκό.
Ένα επίσης ενδιαφέρον στοιχείο της ταυτότητας του κτιρίου είναι η σήραγγα που ανοίχτηκε από τους Γερμανούς (και περνά κάτω από αρκετές πολυκατοικίες της οδού Παξών) συνδέοντάς το με τη Σχολή Ευελπίδων. Δυστυχώς σήμερα είναι μπλοκαρισμένη και απροσπέλαστη.
Εξαίρετο αρχιτεκτονικό στοιχείο του κτιρίου αποτελεί και ο χώρος της σοφίτας που κάποτε χρησιμοποιούνταν ως αποθηκευτικός χώρος για προσωπικά αντικείμενα των οικότροφων και χώρος ανάπαυσης καλογραιών.
— Πείτε μας δυο λόγια συνολικά για το πρότζεκτ και πώς αποφασίσατε να στήνετε τις εκθέσεις σας σε ιστορικά κτίρια;
Το ιστορικό κέντρο της Αθήνας και ειδικότερα η περιοχή της Κυψέλης είναι για μένα ένας ισχυρός πυρήνας κτιριακού και ιστορικού αποθέματος που τις τελευταίες δεκαετίες έχει μεταβληθεί βάσει νέων κοινωνικο-οικονομικών παραμέτρων. Ταξιδεύοντας αρκετά στο εξωτερικό παρατήρησα παράλληλες περιπτώσεις περιοχών με έντονο αρχιτεκτονικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον που όμως μετασχηματίστηκαν ή, ας μου επιτραπεί ο όρος, υποβαθμίστηκαν εξαιτίας παρόμοιων αιτιών.
Αποφάσισα λοιπόν να ενεργοποιήσω κάποια από αυτά τα οικοδομήματα στην Αθήνα προσκαλώντας εικαστικούς οι οποίοι με το οπτικό τους λεξιλόγιο θα μιλήσουν όχι μόνο προς το κοινό της πόλης αλλά και προς ένα ευρύτερο κοινό σε διεθνή κλίμακα, επανεντάσσοντας την Αθήνα στον χάρτη της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και της σύγχρονης εικαστικής πράξης.
— Τι είδους έργα θα δούμε εκεί με τι είδους κριτήριο επιλέχθηκαν;
Οι 21 συμμετέχοντες εικαστικοί (Κατερίνα Αποστολίδου, Αικατερίνη Γεγησιάν, Κλειώ Γκιζελή, Απόλλωνας Γλύκας, Μπέττυ Ζέρβα, Ελένη Ζούνη, Γιάννης Θεοδωρόπουλος, Γιάννης Κονταράτος, Ελένη Λύρα, Δέσποινα Μεϊμάρογλου, Γιώργος Χ. Παλαμάρης, Ρένα Παπασπύρου, Ανδρέας Σάββα, Δημήτρης Σκουρογιάννης, Μαριάννα Στραπατσάκη, Ράνια Σχορετσανίτη, Νίκος Τρανός, Παύλος Τσάκωνας, Μαρία Ανδρομάχη Χατζηνικολάου, Ευάγγελος Χατζής, Μαίρη Χρηστέα) κλήθηκαν να ανταποκριθούν με μια εγκατάσταση ή παρέμβαση στον χώρο με γνώμονα τον εννοιολογικό άξονα της έκθεσης.
Επέλεξα εικαστικούς που η δουλεία τους έχει άμεση σχέση με τις θεματικές ενότητες που διαχειρίστηκα σε αυτή την έκθεση. Αυτή θα φέρει κοντά εικαστικούς τριών γενεών οι οποίοι θα διαβούν στα χνάρια μιας μυθολογίας εξαρτώμενης από τον τόπο (site-specific), τον χρόνο (time-specific) και θα ανταποκριθούν σε πολυεπίπεδες νοηματικές παραμέτρους (context-defined και site-responsive).
Ανακαλύπτοντας ξανά την υπόσταση του κτιρίου και την αρχική του χρήση, οι θεατές θα συνειδητοποιήσουν την επαναλαμβανόμενη ροή των γεγονότων που αντικατοπτρίζουν τη ρευστότητα της ελληνικής ιστορίας μέσα από την εναλλαγή και την τροποποίηση πολλαπλών πραγματικοτήτων.
Info
[α]γνωστοι προορισμοί
15ο Λύκειο Κυψέλης (Κυψέλης 46 & Παξών, Κυψέλη)
26/6-24/7
Τρ., Τετ., Πέμ., Παρ. 14:00-20:00, Σάβ. 12:00-20:00
Κυρ.-Δευ. κλειστά
