Η Φατιμά, ο Σλιμάν και η Ρίμαλ έφτασαν στην Ελλάδα από τη θάλασσα, περνώντας από την Τουρκία. Έφυγαν από τη Συρία όταν άρχισε ο πόλεμος. Είναι κουρδικής καταγωγής και ήρθαν στην Ελλάδα στα τέλη Μαρτίου 2016. Ο Σλιμάν είναι 28 χρονών, η Φατιμά 25 και η κόρη τους, η Ρίμα, είναι ενός έτους και εννέα μηνών. Ο Σλιμάν έχει εμφανή σημάδια από βασανιστήρια στο μπράτσο και στο αριστερό του πόδι. Οι πληγές του φτάνουν μέχρι το κόκαλο και χρειάζεται μπαστούνι για να περπατήσει. Θέλει να πάει στη Γερμανία, όπου ίσως θα μπορούσε να θεραπευτεί κι έτσι να μπορέσει να ξαναδουλέψει. Πριν από τον πόλεμο στη Συρία ήταν μηχανικός και δούλευε και ως οδηγός σε εκσκαφικά μηχανήματα. Το συμβόλαιό του ακυρώθηκε όταν άρχισε ο πόλεμος. Οι ισλαμιστές τον έβγαλαν από το σπίτι του και απαγόρευσαν να ζουν Κούρδοι στην περιοχή. Αιχμαλωτίστηκε και βασανίστηκε. Δραπέτευσε. Η επιθυμία του είναι να εγκατασταθεί στη Γερμανία με τη μικρή του οικογένεια και να είναι ασφαλείς.
Επιτυχημένη συγκατοίκηση
Ο Σλιμάν και η Φατιμά μοιράζονται ένα διαμέρισμα με μια άλλη οικογένεια Κούρδων από τη Συρία, την οικογένεια του Ραντουάν. Και οι δύο οικογένειες μου λένε ότι αισθάνονται σαν αδέρφια, πως η συγκατοίκηση στο διαμέρισμα των 96 τετραγωνικών πάει περίφημα και πως στηρίζουν καθημερινά ο ένας τον άλλον. Η οικογένεια του Σλιμάν και της Φατιμά είναι μία από τις τυχερές μέσα στην ατυχία τους. Μετά τις κακουχίες του ταξιδιού και τις πολύμηνες δύσκολες συνθήκες στα λιμάνια και στα κέντρα υποδοχής προσφύγων βρήκαν κατάλυμα σε ένα από τα διαμερίσματα που διαχειρίζεται η ΑΡΣΙΣ-Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων με την υποστήριξη του UNHCR και τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η φιλοξενία τους πραγματοποιείται στα πλαίσια του προγράμματος Relocation Project που έχει ξεκινήσει από τον Ιανουάριο του 2016 με σκοπό να βοηθήσει οικογένειες προσφύγων που βρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης στην Ελλάδα, μένοντας στον δρόμο ή σε κέντρα υποδοχής προσφύγων, και οι οποίες έχουν καταγραφεί και περιμένουν να ολοκληρωθεί η διαδικασία.
Γι' αυτές τις οικογένειες η Ελλάδα εκπροσωπεί το πρώτο στάδιο για την ανακατασκευή του εαυτού τους και της ζωής τους. Αυτή η διαδρομή συμφιλίωσης με τη ζωή είναι σημαντική και δύσκολη και γι' αυτόν το λόγο πρέπει να γίνει κάθε προσπάθεια για να μπορέσει να ξεκινήσει ο καθένας τους με τις καλύτερες συνθήκες.
Μια φωτογράφος αφηγείται…
«Έχω έρθει από το Μεξικό εδώ και τρεις μήνες» λέει η E. Konstantellos, η φωτογράφος που έχει αναλάβει εθελοντικά να φωτογραφίσει την καθημερινότητα των φιλοξενούμενων της ΑΡΣΙΣ. «Είχα δουλέψει λίγο στα camps με το ελληνικό τμήμα των Clowns Without Borders και είδα μια εικόνα που ήταν πολύ πιο κεφάτη από αυτή που έβγαινε προς τα έξω από τα μέσα ενημέρωσης. Οι πρόσφυγες μπορεί να είναι άνθρωποι που έχουν περάσει πολλά, αλλά έχουν αισιοδοξία και θέλουν να συνεχίσουν. Μετά ήρθα στην ΑΡΣΙΣ και είδα ότι έχουν ξεκινήσει το Relocation Project. Σκέφτηκα ότι θα μου άρεσε να φωτογραφίσω και σιγά-σιγά άρχισα να πηγαίνω στις οικογένειες που δέχονταν να φωτογραφηθούν. Αυτήν τη στιγμή έχουμε φωτογραφίσει 10 οικογένειες.
Με αυτές τις φωτογραφίες θέλησα να ανοίξω έναν διάλογο ανάμεσα σε αυτούς που έρχονται και σε αυτούς που φεύγουν. Θέλω να προσδιορίσω ξανά τη λέξη “ισότητα”. Όταν μου πρότειναν να φωτογραφίσω τις προσφυγικές οικογένειες που μετά από τόσες απώλειες, πόνο και πάλη για επιβίωση ξανάβρισκαν ένα σπίτι, συγκινήθηκα. Μπορούσα, από τη μία πλευρά, να διηγηθώ τις μικρές και μεγάλες ιστορίες της κάθε οικογένειας, την καθημερινότητά τους στο καινούργιο τους σπίτι, όπως και τις τραγωδίες που πέρασαν. Από την άλλη, με ενδιέφερε να διηγηθώ τη θέλησή τους για επιβίωση, αξιοπρέπεια και ολότητα. Θέλησα να απεικονίσω μια ιστορία αλληλεγγύης, να προκαλέσω μια συνάντηση.
Γι' αυτές τις οικογένειες η Ελλάδα εκπροσωπεί το πρώτο στάδιο για την ανακατασκευή του εαυτού τους και της ζωής τους. Αυτή η διαδρομή συμφιλίωσης με τη ζωή είναι σημαντική και δύσκολη και γι' αυτόν το λόγο πρέπει να γίνει κάθε προσπάθεια για να μπορέσει να ξεκινήσει ο καθένας τους με τις καλύτερες συνθήκες. Η πρώτη μου εντύπωση ήταν ένα κάποιο μούδιασμα και από τις δύο πλευρές. Μολονότι είχα τη γραπτή συγκατάθεσή τους, έτρεμα μην τυχόν “εισβάλλω” στον προσωπικό τους χώρο και την ίδια στιγμή ευχόμουν να μπορούσα να συγκατοικήσω μαζί τους. Σκεφτόμουν πως η άγνοια του πολιτισμού τους και των συνήθειών τους θα ήταν εμπόδιο στη συνομιλία, όμως οι λέξεις άρχισαν να ρέουν κι έτσι δημιουργήθηκε μια σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσά μας. Συνειδητοποίησα πόσο μοιάζουμε και πόσο αυτοί οι άνθρωποι είναι γεμάτοι ενέργεια, σχέδια και θέληση να τα καταφέρουν, παρ' όλες τις δυσκολίες και τις αντιξοότητες, παρελθούσες και παρούσες».
Ιδιωτική ζωή και ασφάλεια
Η Φατιμά και ο Σλιμάν, μετά από μήνες περιπλάνησης, έχουν έναν δικό τους χώρο, ιδιωτική ζωή και ασφάλεια. Έχουν αποκτήσει ξανά ελπίδα και εμπιστοσύνη στους ανθρώπους. Ωστόσο, αυτό που ονειρεύονται είναι να φύγουν από την Ελλάδα. «Είναι ωραία στην Ελλάδα, είναι όμορφη χώρα, αλλά εδώ δεν έχουν δουλειά οι Έλληνες, εμείς θα βρούμε;» λέει ο Σλιμάν. Το σπίτι τους είναι καθαρό, συγυρισμένο, μυρίζει όμορφα. Η Ρίμα, η κόρη της οικογένειας, έχει τεράστια ενέργεια. Παρ' ότι έζησε πολύ δύσκολες καταστάσεις, είναι ένα χαρούμενο παιδί, όπως όλα τα παιδιά της ηλικίας της. Και οι γονείς της είναι γεμάτοι ζωντάνια και δύναμη. Γελούν, χαίρονται τη ζωή, μας προσφέρουν καφέ, τσάι, νερό, και ψάχνουν τρόπο να επικοινωνήσουν μαζί μας. Στην προσπάθεια αυτή πολύτιμη αποδεικνύεται και η συνεισφορά της Ράσια, της διερμηνέως της ΑΡΣΙΣ.
Όλοι θέλουν να φύγουν από την Ελλάδα
Είναι εντυπωσιακό το ότι όλοι θέλουν να φύγουν. Τη φιλοξενία στο σπίτι τη θεωρούν ένα σκαλοπάτι για να συνεχίσουν τον δρόμο τους. Όλοι μας λένε το ίδιο: έχουν οικογένειες που είναι στο Βέλγιο, στη Γερμανία, στη Σουηδία, οπότε θέλουν να πάνε στην οικογένειά τους.
«Είναι φοβερές οι ιστορίες που ακούμε καθημερινά από τους ανθρώπους που φιλοξενούμε» μας διηγείται η Δ. Αρβανιτάκη, συντονίστρια του προγράμματος της ΑΡΣΙΣ στην Αθήνα. «Έχουν περάσει πολλά: πόλεμο, θανάτους οικείων τους, βασανιστήρια. Στο πρόγραμμα έχουμε κυρίως αραβόφωνες οικογένειες από τη Συρία αλλά και ευάλωτες οικογένειες από άλλες χώρες, όπως το Αφγανιστάν, το Ιράκ, κ.α. Από αυτές, κάποιες θα μπορέσουν να φύγουν με τη διαδικασία της μετεγκατάστασης (όπως έχουν φύγει ήδη οικογένειές μας για τη Φινλανδία, τη Γαλλία, την Ολλανδία, την Κροατία κ.α.), άλλες θα απορριφθούν και θα ζητήσουν άσυλο στην Ελλάδα ή επαναπατρισμό και άλλες θα προσπαθήσουν να φύγουν με δικά τους μέσα για τη Βόρεια Ευρώπη. Όσο για το πλάνο του Relocation, προχωράει αργά και ελπίζουμε σύντομα να δούμε επιτάχυνση των διαδικασιών, καθώς απο τον Ιανουάριο μόλις 2.700 περίπου άτομα, εκ των 160.000 που είχε συμφωνηθεί, έχουν εγκατασταθεί σε χώρες της Ε.Ε.
Αυτό που εμείς πασχίζουμε να καταφέρουμε είναι το διάστημα αυτό της παραμονής τους στη χώρα να είναι όσο το δυνατόν καλύτερο. Παρέχουμε ψυχοκοινωνική υποστήριξη και παραπεμπτικά στους ανθρώπους που χρειάζονται είτε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη είτε ψυχολογική υποστήριξη – γενικά προσπαθούμε να καλύψουμε κάθε ανάγκη. Για παράδειγμα, οι φιλοξενούμενοί μας εφοδιάζονται με κάρτες σίτισης, με τις οποίες αγοράζουν οι ίδιοι τα τρόφιμα της αρεσκείας τους, ενώ τους παρέχονται και κάρτες απεριορίστων διαδρομών για να μπορούν να κινούνται άνετα στην πόλη».
Εκπαίδευση, εργασία, κοινωνική συμμετοχή
«Και τι γίνεται με τα παιδιά που τον Σεπτέμβριο κανονικά θα πήγαιναν στο σχολείο;».
«Κι εμείς περιμένουμε να δούμε, καθώς τα πράγματα είναι ακόμα ρευστά. Διαβάζουμε και παρακολουθούμε την ειδησεογραφία και επικοινωνούμε με το υπουργείο Παιδείας για να δούμε πώς ακριβώς θα οργανωθεί η διδασκαλία των προσφυγόπουλων. Μέχρι να αρχίσει το πρόγραμμα του υπουργείου, ωστόσο, θα θέλαμε να ξεκινήσουμε τη συνεργασία με διάφορες δομές που θα παραδίδουν μαθήματα ελληνικών και αγγλικών. Είμαστε ήδη σε επικοινωνία με συλλογικότητες και οργανώσεις και τα μαθήματα αναμένεται να ξεκινήσουν σύντομα. Το βέβαιο είναι πως πρέπει όλοι, πολιτεία, φορείς, οργανώσεις και αλληλέγγυοι, να εστιάσουμε, πέρα από τη φιλοξενία, τη σίτιση, την υγεία και την ψυχοκοινωνική υποστήριξη, και στο τρίπτυχο “εκπαίδευση, εργασία, κοινωνική συμμετοχή”».
Η γλυκιά οικογένεια του ζαχαροπλάστη
Στη δεύτερη οικογένεια που επισκεφθήκαμε, ο πατέρας είχε βρεθεί ήδη στην Ελλάδα από το 1994 μέχρι το 1998 και δούλευε ως βοηθός ζαχαροπλάστη στην Κρήτη. Ξαναήρθε στις αρχές Μαρτίου του 2016 μαζί με τη γυναίκα και τα τέσσερα παιδιά του, εξαιτίας του πολέμου. Έχει συγγενείς στη Γερμανία και στη Σουηδία, έχει ζητήσει ήδη να πάνε εκεί, στην πραγματικότητα όμως ονειρεύεται να επιστρέψει κάποτε στη Συρία, όταν τελειώσει ο πόλεμος. Έως τότε, όμως, αυτό που θα ήθελε πολύ είναι τα παιδιά του να πάνε στο σχολείο και ο ίδιος να έχει δουλειά. Τα μεγαλύτερα, ο Μουσταφά, 16 χρονών, και η Μουτέα, 14, κάνουν μαθήματα ελληνικών και αγγλικών τρεις φορές την εβδομάδα. Ο μεγαλύτερος γιος θέλει να σπουδάσει φωτογραφία.
Σχέσεις καλής γειτονίας
Ρωτάω πώς τους έχουν υποδεχτεί οι άλλοι ένοικοι της πολυκατοικίας, οι γείτονες, αν έχουν προκληθεί αντιδράσεις. «Έχουμε εκπλαγεί ευχάριστα, καθώς είδαμε ότι η πλειονότητα των οικογενειών μας έχει αγκαλιαστεί από ανθρώπους μέσα στην πολυκατοικία και από τη γειτονιά», λέει η κυρία Αρβανιτάκη. «Ψάχναμε, π.χ., καροτσάκι για μια οικογένεια με μωρό και όταν πήγαμε να το παραδώσουμε, μας ενημέρωσαν πως τους είχε δώσει ήδη ένα η γειτόνισσα από το διπλανό διαμέρισμα. Κάποια άλλη γειτόνισσα είχε χτυπήσει την πόρτα τους για να τους προσφέρει παγωτό, ενώ δεν είναι λίγοι εκείνοι που δωρίζουν ρούχα και παπούτσια. Υπάρχουν και ιδιοκτήτες, οι οποίοι έχουν νοικιάσει τα διαμερίσματά τους ώστε να αξιοποιηθούν από το πρόγραμμα, που έφεραν ντενεκέδες με λάδι ή τρόφιμα, για να τους στηρίξουν ακόμα περισσότερο. Έχουμε πολύ ωραίες ιστορίες καλής γειτονίας».
«Ξέρουμε πόσοι πρόσφυγες βρίσκονται επίσημα αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα; Eίναι πολλοί οι ασυνόδευτοι ανήλικοι;»
«O αριθμός των προσφύγων ανέρχεται στις 60.000-70.000. Όσον αφορά τα ασυνόδευτα παιδιά, λαμβάνοντας υπόψη τα αιτήματα στέγασης που κατατέθηκαν μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου 2016 στο ΕΚΚΑ και ξεπερνούν τις 3.000, μπορούμε να υποθέσουμε ότι είναι πολλές εκατοντάδες. Και, δυστυχώς, πολλά εξ αυτών ζουν σε κέντρα υποδοχής αλλά και σε δρόμους ή πλατείες. Χάρη στην υποστήριξη οργανώσεων όπως οι Save the chldren, ASB, Terrres des hommes, Unicef και Oxfam, η ΑΡΣΙΣ έχει την ευκαιρία να είναι σε επαφή και να δραστηριοποιείται σε περισσότερους από 15 χώρους προσωρινής φιλοξενίας με κύριο πληθυσμό τα παιδιά και τους ασυνόδευτους ανηλίκους σε όλη την επικράτεια. Έχουμε προβεί σε καταγραφή του προβλήματος, δημιουργούμε ξενώνες, συμβουλευτικά κέντρα και ασφαλείς ζώνες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης εντός κι εκτός των κέντρων υποδοχής, προκειμένου να μην είναι αυτά τα παιδιά μαζί με τους ενήλικες, να είναι προστατευμένα και να δέχονται περισσότερες υπηρεσίες υποστήριξης».
Ανάγκη από προσφορές
Η ΑΡΣΙΣ δραστηριοποιείται καθημερινά για την εξεύρεση ειδών μέσω δωρεών, προκειμένου να καλύψει κάθε πρόσθετη ανάγκη που προκύπτει. Έτσι, μέσω της σελίδας της ARSIS - Association for the Social Support of Youth, αναζητά αντικείμενα αλλά και υπηρεσίες. Αυτή την περίοδο, για παράδειγμα, έχει μεγάλη ανάγκη από καροτσάκια, πορτ-μπεμπέ, σελτεδάκια, κούνιες, βρεφικά ρούχα και παιχνίδια. Προτρέπει, επομένως, εμπορικά καταστήματα, βιοτεχνίες αλλά και ιδιώτες να επικοινωνήσουν με την οργάνωση στα τηλέφωνα 210 8221013 και 210 8221017, προκειμένου να παραλάβει τις δωρεές από τον χώρο όσων επιθυμούν να προσφέρουν.
ΑΡΣΙΣ - Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων
Η ΑΡΣΙΣ είναι κοινωνική μη κυβερνητική οργάνωση που δραστηριοποιείται από το 1992 για την υποστήριξη παιδιών, νέων, προσφύγων αλλά και άλλων ευάλωτων ομάδων και την προάσπιση των δικαιωμάτων τους. Λειτουργεί έχοντας ως βάση την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τον Βόλο, την Κοζάνη, την Αλεξανδρούπολη και τη Σίνδο, ενώ έχει αναπτύξει δραστηριότητες σε πολλές άλλες πόλεις. Το όραμά της είναι μια κοινωνία με ίσες ευκαιρίες για όλους τους νέους και σεβασμό στα δικαιώματά τους, όπως αυτά αναφέρονται στην ελληνική και διεθνή νομοθεσία, ιδίως στη Διεθνή Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Αποστολή της ΑΡΣΙΣ είναι η ανάληψη δράσεων για την πρόληψη του κοινωνικού αποκλεισμού. Στο πλαίσιο αυτό αναπτύσσει μεθοδολογία και εργαλεία για την υποστήριξη των νέων, οργανώνει και συμμετέχει σε δίκτυα, συνεργάζεται με δημόσιες υπηρεσίες και μη κυβερνητικές οργανώσεις και διατυπώνει προτάσεις στο πεδίο της κοινωνικής πολιτικής για παιδιά, νέους, πρόσφυγες, μετανάστες, έγκλειστους και κάθε ομάδα που χρήζει προστασίας.
