Τα walking tours δεν είναι κάτι καινούργιο, γίνονται εδώ και πολλά χρόνια στις μεγάλες πόλεις. Από το στοιχειωμένο Λονδίνο και το Λονδίνο του Τζακ του Αντεροβγάλτη μέχρι τις αρχαιολογικές βόλτες στη Ρώμη και στην Αθήνα, οι ειδικές ξεναγήσεις ήταν κάτι συνηθισμένο και εντελώς τουριστικό. Τα τελευταία χρόνια, όμως, που οι απαιτήσεις των τουριστών όλο και αυξάνονται και έχει αλλάξει και η έννοια του ταξιδιώτη, τα walking tours έχουν γίνει παγκόσμια τάση και ξεφυτρώνουν συνεχώς όλο και πιο πολλά, όλο και πιο εξειδικευμένα, δίνοντας την ευκαιρία σε ανθρώπους με ειδικά ενδιαφέροντα να γνωρίσουν καλύτερα κάθε πλευρά της ζωής και της ιστορίας της κάθε πόλης. Στην Αθήνα αυτήν τη στιγμή γίνονται πάνω από 120 walking tours, επίσημα και ανεπίσημα, με θεματικές που ίσως να μη σου έχουν περάσει ποτέ από το μυαλό: εκτός από τις αρχαιολογικές ξεναγήσεις, μπορεί να βρει κανείς βόλτες για να γνωρίσει τη street art, το φαγητό της Αθήνας (σε μαγαζιά και σε σπίτια ντόπιων), τη μυθολογία, τη θρησκευτική ζωή της πόλης (εκκλησίες και μοναστήρια), τη νυχτερινή διασκέδαση, να δει τα LGBT στέκια, το Α' Νεκροταφείο, τα ιστορικά κτίρια, τα αγάλματα, την υπόγεια Αθήνα, να παρακολουθήσει τα πουλιά, ακόμα και να ακολουθήσει τα βήματα του Αποστόλου Παύλου και να μαζέψει βρώσιμα χόρτα. Καθένας που νομίζει ότι μπορεί να δείξει μια διαφορετική Αθήνα φτιάχνει έναν λογαριασμό στο Ιnstagram και διαφημίζει την πραμάτεια του. «Ο τουρισμός είναι μεγάλη μπίζνα κι ένα βαρέλι χωρίς πάτο», λέει ο Ν., 24, που πρόσφατα αποφάσισε να αφήσει τις σπουδές του και να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στα tours. «Έφτιαξα τον λογαριασμό πέρσι τον Νοέμβριο και σχεδίασα ένα tour για ανθρώπους της ηλικίας μου, με αυτά δηλαδή που θα ήθελα να μου δείξουν σε μια ξένη πόλη, με τον τρόπο που θα ήθελα. Συνοδεύω ανθρώπους από την Ευρώπη κυρίως για ένα, δύο ή τρία 24ωρα στην Αθήνα και τους δείχνω τα πάντα, προσαρμόζοντας το πρόγραμμά μου στα ενδιαφέροντά τους. Αυτό που ζητούν περισσότερο είναι φαγητό και διασκέδαση, να δουν "αληθινή" Αθήνα και λιγότερο τα αρχαία. Πολλοί από τους φίλους μου έχουν διαθέσει τα σπίτια τους σε Αirbnb, έτσι συνεργάζομαι μαζί τους και προσφέρουμε ένα ολοκληρωμένο πακέτο. Συνήθως τα άτομα που κλείνουν Αirbnb έχουν σχεδιάσει πλήρως το ταξίδι, ξέρουν πόσα θα ξοδέψουν, έχουν μελετήσει τι θα δουν και θέλουν να τα δουν μόνοι τους, δεν ενδιαφέρονται για ξεναγήσεις. Πρέπει να τους πείσεις ότι θα τους δείξεις αυτά που δεν φαντάζονται ότι υπάρχουν, αυτά που δεν περιέχουν οι οδηγοί, κάτι που είναι αρκετά δύσκολο για τους "ψαγμένους", γιατί πραγματικά κάνουν έρευνα και γνωρίζουν πολλά πριν έρθουν. Ευτυχώς, ξέρω πού να τους πάω για να εντυπωσιαστούν».
Η Αθήνα έχει ηλιοφάνεια και ζέστη ακόμα και τον χειμώνα, έχει τις λιγότερες βροχές και ένα σωρό events. Θα μπορούσε να γίνει μια πόλη για city breaks και να έχει τουρίστες 365 μέρες τον χρόνο. Γι' αυτό παλεύουμε.
Η Tina Kyriakis ήταν η πρώτη που ξεκίνησε επίσημα τα walking tours στην Αθήνα. Έστησε το Alternative Athens το 2013, μετά από χρόνια δουλειάς στο μάρκετινγκ και την επικοινωνία. «Πάντα ταξίδευα πολύ σε μέρη εκτός Ελλάδας και με ενδιέφεραν πολύ τα αξιοθέατα, εξίσου όμως με ενδιέφερε να δω πώς ζουν οι άνθρωποι» λέει. «Πού βγαίνουν, πού τρώνε, ήθελα να μάθω τι κάνουν οι ντόπιοι, πριν ακόμα ξεκινήσει αυτό το trend που υπάρχει τώρα. Κάποια στιγμή έκλεισε η εταιρεία για την οποία δούλευα, δεν ήθελα να ξαναμπώ στο corporate κομμάτι και αποφάσισα να κάνω κάτι στην Αθήνα, την οποία ήξερα καλά – έψαχνα έτσι κι αλλιώς πολύ κάθε πλευρά της. Να δείχνω στους ανθρώπους αυτά που έκανα εγώ όταν ταξίδευα στο εξωτερικό. Έτσι απλά ξεκίνησε αυτή η ιδέα, χωρίς να κάνω επιχειρηματικά σχέδια. Κι επειδή μου αρέσει πολύ το φαγητό, αποφάσισα να κάνω ένα food tour. Τότε στην Αθήνα έκαναν μόνο αρχαιολογικά tours, υπήρχε χώρος να κάνεις πολλά πράγματα. Μάζεψα τις ιδέες μου κι αρχίσαμε να κάνουμε κι άλλα θεματικά tours, ήρθαν κι άλλοι συνοδοί και μεγάλωσε το πράγμα. Δουλεύουμε με ξεναγούς όσον αφορά τα αρχαιολογικά, αλλά δουλεύουμε και με ανθρώπους που είναι ειδικοί στον τομέα του ο καθένας: δείχνουμε street art, το φαγητό, τη νυχτερινή ζωή, διοργανώνουμε γεύματα σε σπίτια, πράγματα που φέρνουν τον επισκέπτη σε επαφή με την πραγματικότητα της πόλης. Επίσης, δεν τη συμμαζεύουμε, δεν την καλουπώνουμε, δεν κρύβουμε τίποτα, αυτό είναι. Κι ενώ ξεκινήσαμε χωρίς καμία έρευνα αγοράς ή οικονομική φιλοδοξία, πέσαμε πάνω σε μια τάση που υπάρχει τώρα παγκοσμίως, δηλαδή να φύγεις από το μαζικό και να βρεις το πιο αυθεντικό στο φαγητό, στη διασκέδαση, στο ταξίδι. Είναι μια ανάγκη που τη δημιούργησε η εποχή. Αν το tour φαγητού είχε γίνει πριν από δέκα χρόνια, θα είχε πάει άπατο. Τώρα είναι από τα πιο δημοφιλή tours μας, γιατί είναι πολύ εμπειρικό και το φαγητό είναι ένας καλός τρόπος να γνωρίσεις την κουλτούρα ενός τόπου. Αυτό που είναι ωραίο με τα tours φαγητού είναι ότι απευθύνονται σε ανθρώπους που δεν τους ενδιαφέρουν τα tours γενικώς. Ζήτηση έχουν επίσης τα street art tours, το μυθολογικό, το οποίο είναι αρχαιολογικό μεν, αλλά με μια άλλη προοπτική, μέσα από τη μυθολογία. Ένα tour που πιστεύω ότι θα πάει πολύ καλά τα επόμενα χρόνια είναι το neighborhood walk, η βόλτα σε διάφορες γειτονιές της Αθήνας, όπου καταλαβαίνεις πραγματικά την πόλη. Και για Αθηναίους είναι τρομερά ενδιαφέρον αυτό το tour. Δουλεύουμε πάρα πολύ με direct πελάτες που μας βρίσκουν απευθείας, από το site και τα social media μας, αλλά και με πρακτορεία με τα οποία συνεργαζόμαστε στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Δημογραφικά ακολουθούμε το προφίλ των τουριστών της Αθήνας και το προφίλ των τουριστών που κάνουν tour. Σε μεγάλο ποσοστό οι πελάτες μας είναι Αμερικανοί και το έχουν πάρα πολύ στην κουλτούρα τους το tour. Επίσης, έχουμε Καναδούς, Αυστραλούς, αρκετούς Ευρωπαίους, Άγγλους, Γάλλους, Ελβετούς, Βέλγους, Ολλανδούς, ελάχιστους Ασιάτες. Οι Μεσογειακοί, Ιταλοί και Ισπανοί, έχουν πρόβλημα με τη γλώσσα. Συνήθως δεν μιλάνε αγγλικά και τα δικά μας tours γίνονται σε αγγλικά και γαλλικά. Δεν έχουμε καθόλου Κινέζους, γιατί είναι μια πολύ εξειδικευμένη πελατεία. Έχει γίνει πολύ μεγάλος ντόρος: όλοι θέλουν να πιάσουν την κινεζική αγορά, η οποία είναι τεράστια και έχει δυναμική, αλλά είναι πάρα πολύ δύσκολο. Οι Κινέζοι δεν μιλάνε αγγλικά, άρα θέλουν Κινέζους ξεναγούς κι επίσης βρίσκονται σε ένα πολύ πρωταρχικό στάδιο στο lifestyle του τουρίστα – κι αυτό επειδή τώρα βγήκαν πρώτη φορά από τη χώρα τους. Στην Ελλάδα που έρχονται θέλουν να δουν μόνο αρχαία, ανακαλύπτουν τον κόσμο έξω από την Κίνα βλέποντας τα βασικά αξιοθέατα. Στην Αθήνα θα δουν την Ακρόπολη, στη Σαντορίνη θα δουν το ηλιοβασίλεμα, που είναι το αρχέτυπο για τον τουρισμό εκεί. Είναι ένα πολύ συγκεκριμένο κοινό οι Κινέζοι, που διακινείται με έναν συγκεκριμένο τρόπο και από πολύ συγκεκριμένα γραφεία. Ασιάτες, όμως, είναι και αυτοί που έρχονται από το Χονγκ-Κονγκ ή από τη Σιγκαπούρη, οι οποίοι συμπεριφέρονται πιο πολύ σαν τους Ευρωπαίους τουρίστες. Είναι εντελώς διαφορετική πελατεία από τους Κινέζους.
Κάθε εθνικότητα ενδιαφέρεται για συγκεκριμένα πράγματα: οι Ρώσοι ενδιαφέρονται για θάλασσα και ψώνια, οι Άραβες για θάλασσα, ψώνια και φαγητό. Και είναι οι πιο ευκατάστατοι όλοι αυτοί από τη Μέση Ανατολή που ταξιδεύουν – έως πάρα πολύ πλούσιοι. Οι Ισραηλινοί θέλουν θάλασσα, φαγητό και μουσική, έρχονται εδώ με οργανωμένα ταξίδια και πάνε ν' ακούσουν Γλυκερία, Νταλάρα και Μαζωνάκη, έχουν συγκεκριμένους τραγουδιστές που τους λατρεύουν.
Το πρόβλημα της Αθήνας είναι ότι δεν είναι προορισμός αλλά σταθμός και υπάρχει ακόμα η αρνητική εικόνα μιας βρόμικης πόλης που δεν είναι και τόσο ασφαλής. Αυτό είχε βγει προς τα έξω για καιρό, κι ας μην ισχύει. Τότε, με τις διαδηλώσεις, το 2014, έρχονταν Αμερικανοί και έμεναν με το στόμα ανοιχτό με την ησυχία που αντίκριζαν και τη χαλαρότητα, γιατί είχε βγει οδηγία να μην έρθουν. Η Αθήνα έχει πολύ χαμηλά ποσοστά σε εγκληματικότητα και πολύ μεγάλο επίπεδο ασφάλειας, παρ' όλα αυτά δεν έχουμε καταφέρει να την κάνουμε city break. Οι τουρίστες στην Αθήνα έρχονται και κάθονται πολύ λίγο, δηλαδή κατά μέσο όρο 1,8 μέρες, κάνουν μία ή δύο διανυκτερεύσεις το πολύ. Φυσικά, βλέπουν την Ακρόπολη, γιατί είναι έγκλημα να έρθεις και να μην τη δεις, το Μουσείο, και μετά δεν τους μένει και πολύς χρόνος, πάνε σε κάποιο νησί. Κι έχουν δίκιο, γιατί αν δεν τους δημιουργήσεις δραστηριότητες, δεν έχουν τι να κάνουν. Πρέπει τουλάχιστον να τους πληροφορήσεις ότι εδώ έχει κι άλλα πράγματα. Η Αθήνα έχει πολύ αναξιοποίητο δυναμικό και χρειάζεται να γίνει μάρκετινγκ για να την κάνουμε προορισμό, το χτίζουμε από κάτω σιγά-σιγά, αλλά δεν μπορούμε να το κάνουμε εμείς αυτό, πρέπει να έρθει και λίγη βοήθεια από πάνω. Το Marketing Greece κάνει προσπάθειες εδώ και καιρό, αρκετά επιτυχημένες, κινεί πολλούς μπλόγκερ, δημοσιογράφους, αλλά χρειάζεται να βοηθήσει και το κράτος. Φέτος είναι μια πολύ καλή χρονιά για την Αθήνα, όλη η Ελλάδα έχει τουρισμό και αυτό οφείλεται εν μέρει και στη δουλειά που έχει αρχίσει να γίνεται σε ένα μιντιακό επίπεδο: "η Αθήνα ως hip προορισμός". Έχει πολύ hype η Αθήνα, βοήθησε πολύ και η documenta, τα ξένα περιοδικά τέχνης που έγραψαν για κάποιες γειτονιές και έστειλαν ξένους καλλιτέχνες να μείνουν εδώ. Βάλλεται θετικά από διάφορα μέρη και αποκτά hype, αλλά και θεσμικά πρέπει να γίνει μια αντίστοιχη κίνηση, να υποστηριχτεί και να προωθηθεί πολύ αυτό που συμβαίνει, για να συνεχιστεί. Είναι δουλειά που θα έπρεπε να κάνει ο ΕΟΤ εδώ και χρόνια. Η Αθήνα έχει ηλιοφάνεια και ζέστη ακόμα και τον χειμώνα, έχει τις λιγότερες βροχές και ένα σωρό events. Θα μπορούσε να γίνει μια πόλη για city breaks και να έχει τουρίστες 365 μέρες τον χρόνο. Γι' αυτό παλεύουμε. Οι Αμερικανοί ταξιδεύουν μόνο καλοκαίρι, αλλά οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να έρχονται, όπως πάνε στη Ρώμη και στο Παρίσι. Αντίθετα, λένε: "Να πάμε στην Αθήνα χειμωνιάτικα να κάνουμε τι;".
Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για το πόσα tours γίνονται γενικά στην Αθήνα. Υπάρχει όμως καλή ανταπόκριση, που κάθε χρόνο αυξάνεται. Επίσης, βλέπουμε ότι αλλάζει το κοινό που κάνει αυτά τα εναλλακτικά tours. Δεν είναι εναλλακτικοί οι πελάτες μας, είναι mainstream κοινό που αναζητάει κάτι περισσότερο από αυτό που υπήρχε, δηλαδή Αθήνα ίσον αρχαία. Από το 2013 που ξεκινήσαμε έχει αλλάξει ο κόσμος που έρχεται στα tours μας. Ενώ στην αρχή ήταν άνθρωποι πολύ ψαγμένοι, που οργάνωναν μόνοι τους το ταξίδι και το έψαχναν πάρα πολύ για να μας βρουν, τώρα είναι αρκετά πιο mainstream το κοινό που έρχεται. Κι αυτό είναι καλό, γιατί δείχνει ότι αλλάζουν τα trends και υπάρχει μια ολόκληρη φιλολογία που υποστηρίζει τα tours. Άνθρωποι που έχουν κάνει food tour στη Μαδρίτη θέλουν να κάνουν και στην Αθήνα. Ανοίγονται έτσι διαφορετικοί δρόμοι στο τι μπορεί να κάνει κάποιος στην Αθήνα. Αρκεί να μη συμβεί αυτό που συνέβη με το frozen yogurt και τα barber shops – όταν κάτι πετυχαίνει, πέφτουν όλοι πάνω του μέχρι να καταστραφεί. Μπορεί να υπάρχουν πολλά περιθώρια ανάπτυξης ακόμα, αλλά δεν είναι και τόσο μεγάλη η πίτα.
Στα food tours μού έχει κάνει εντύπωση που ενθουσιάζονται ακόμα και με φαγητά που για μένα είναι απλώς ok να δοκιμάσουν. Τρελαίνονται. Οι Αμερικανοί ειδικά, που δεν γνωρίζουν τα φυσικά υλικά, εντυπωσιάζονται όταν βλέπουν τις πατάτες και τα λαχανικά στην αγορά και κάποιοι σοκάρονται όταν περνάμε από τη Βαρβάκειο, γιατί δεν έχουν δει ποτέ στη ζωή τους ολόκληρο ζώο, ξέρουν μόνο τις μπριζόλες. Αγορές σαν τη Βαρβάκειο δεν υπάρχουν στην Αμερική, υπάρχουν μόνο στην Ευρώπη και είναι ωραιοποιημένες. Ενθουσιάζονται επίσης με το λάδι – έχει αλλάξει και η κατάσταση με το ελληνικό ελαιόλαδο τα τελευταία χρόνια. Βγαίνουν δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες παραγωγοί ελαιολάδου, μικροί, τοπικοί, οι οποίοι παράγουν μικρές ποσότητες εξαιρετικής ποιότητας σε φοβερές συσκευασίες που κερδίζουν βραβεία σε διαγωνισμούς στο εξωτερικό».
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
